Katalog

IŞIK VE Y A Ş A M Yapay ışıklı mekânlar sağlığa zararlı • Dükkân, büro, fabrikalarda aydınlatma nasıl olmalı? • Çalışma koşullarında ne kadar güçte ışık gerekli? • Yapay ışığın olumsuz etkileri nelerdir? Enfarktüs yapar mı? • Iç mekân nasıl ışıklandırılmalı? Derleyen: Koral özgül Işık ve etkileri (2) ler, gözun ağ tabakasındakı normal hucrelerın arasında, "noroendokrın fotoreseptor hucrelerın" bulunabıleceğıne daır kanıtlar el de ettı Bu hucrelerın, aldıkları sınır uyacjmlarını doğrudan, gormo merkezı dışındakı bazı beyın bolumlerıne ılettıklerı varsayılmak ta Sovyet araştırması • Lenıngrad dakı dersaneler Sovyet ışık araştırmacıları tarafından ' hafıf" morotesı A tıpı spot lambaları uzerıne kurulu deneyler ıçın kullanılmakta Deney sonuçlarına gore "normal" bıçımde aydınlatılan arkadaşlarına oranla, bu dersanelerdekı oğrencılerın dıkkatınde artış, tepkı verme surelerınde du şuş gozlemlendı Aynı tur morotesı lamba larla aydınlatılan Sıbrıka ışçılerı, daha sağIIK.II bır gorunum kazandıkları gıbı, dığer ışçılere gore kanlarında daha fazla bağışıklık hucresı bulundu Hastalık nedenıyle ışe gelmeme yarıya duştu En önemli doğal ışık Pekı, hangı lambayı seçmelı 9 Buna verılecek ılk cevap şudur Hıçbırını Doğal gu nışığı, tum seçenekler ıçınde daıma en onde tutulmalıdır Sabah sabah şoyle guçlu bır doz doğal ışık, fıncanlarca kahve ya da bır duştan daha lyıdır Her halukârda, gunde en az bır saatı açıkhavada, gunışığında geçırmek gerekır Ayrıca, bır ıçmekânın doğru aydınlatılmasında başvurulabılecek temel kurallar sayılabılır • İşyerinde ışık esırgenmemelı Gerekli ışık şıddetının hesaplanması çok zordur, ama ınsanların hıslerıne gore davranılabılır • Mobllya ve duvartarın renklerıyle kontrastlar oluşturmalı Aydınlığın uyumlu bır bıçımde dağılması gerekır Mekânı ışık adacıkları halınde bolumlendırmelı • Işık, çalışma zeminine eğık bır açıyla duşerse daha az göz alır Konumu değıştırılebılır lambalar kullanılmalı Tavandakı florosanlar bakış yönune eğık gelecek bıçımde monte edılmemelı C çalışma sağlığı uyarınca ınsanların en lyı (ve anketlere gore en zevkle) 200 lux gücundekl bır aydınlatma + altında çalıştıkları kanıtlanmış durumda Halbukı DIN yönetmenlığıne göre bu kadar aydınlık bır ışık yalnızca "gozle yapılan çok zor görevlerde" gerekli görulmekte DIN kararlarına bakılırsa "gözle yapılan normal görevlerde "(kı, buna defter tutma, steno kayıt tutma, verı ışleme gıbı genel buro ışlerı de gırmekte) 500 lux, gışe ve veznelerde 250 lux yeterlı olmakta Karşılaştırmak gerekırse, açıkhavada guneş ışıgında, bır ağacın golgesınde bıle en az 10000 lux olçulmekte DIN kararlarının çalışanları pek de gozetmemesı yetmezmış gıbı kımı ışletmeler kırmızımsı renk tonunda lambalar kullanmayı yeğlemekte Çunku bu tondakı ışık, aynı guçtekı beyaz ya da gunışığı lambalarından daha aydınlıkmış gıbı algılanıyor Kapalı mekânlara buharlı lambalar Kirllan fotoğrafı: Sankı bır hayalet elı' Vucut organlannın dış hatları çarpıcı renklerle totoğraf malzemesı uzerınde ortaya çıkıyor Buna yol açan, vucuttakı yuksek frekanslı akımlar hastalıklarını bıle bu lısteye eklıyor Ağırlıkla yapay bıçımde aydınlatılmak zorunda olan ışyerlerı ıçın, gunışığınkıne oldukça benzer bır tayfı olan tam tayflı lambalar ya da başka buharlı lambalar uygundur Yalnız bu bıraz daha pahalı bır çozumdur True lıte tıpı florosanlar, pıyasadakı alışıldık turlere gore yakaşık %20 oranında daha pahalıdır Ama "normal" buharlı lambalarda da daha pahalı modellere yonelınmelı ve ışığın tıtremesını azaltan elektronık aygıtların kul lanılmasından kaçınmalı Florosan lambaları, enerjı tasarrufuna yardrmcı olur Burada bır sorun vardır Işe kısa surelı ara vermelerde, ışığı kapatmalı mı açık mı bırakmalı' Gelışîırılmış kontak elektronığı hesaba katılırsa, genel kural kapatmaktır Yenı teknolojıler kullanılmıyorsa bıle, ışığın kullanılmayacağı sure on ıkı dakıkayı aşacaksa, her halukârda kapatmak gerekır Cıva buharlı lambaların ıçınde 1530 mılıgram arası, zehırlı bır ağırmetal olan civa bulunur Aslında bu yuzden, kullanılmış lambaların çope atılması sakıncalıdır Ne yazık kı henuz bu tur zararlı artıkların atılabıleceğı "özel çop" kutuları yok Osram fırması, artıkları yenıden kullanmak ıçın yenı bır yontem gelıştırdığını ve kısa bır sure ıçınde, florösanlardakı cıvanın yenıden elde edıleceğı bır servısın faalıyete geçeceğını bıldırdı Kapalı mekânların doğurduğu hastalıklar Zamanının ortalama %90'ını kapalı mekânlarda geçıren çağımız ınsanının sağlığındakı pek çok bozukluk ve yetersızlık, yapay ışıkla yakından ılgılı gorunuyor Hannover'de çalışmakta olan Gana'lı hekım ve doğal sağaltım uzmanı Dr Godfred Darkoh bunlardan bazılarına ışaret edıyor Duşuk duzeyde çalışma ve konsantrasyon yeteneğı, yaş lılıktakı hafızakayıpları, "kışdepresyonu", madde değıştokuşu ve hormonal dengedekı bozukluklar, vitamin eksikliğl, bağışıklık yetersizliği ve diş çurukleri. Darkoh, kemik dokusundakl bazı bozuklukları, yuksek tanslyon ve enfarktüs, hatta kanser ve alzheımer hastalığı gıbı dejeneratıf beyın Ayrıntılı saptamalar Elbette bu gıbı hastalıkların zemınını genel olarak uygunsuz çalışma ortamı hazırlıyor olabılır Mekânın ısı ve nem oranı, bılgısayar ekranları ve benzerı pek çok şey ınsanlarda strese yol açar Ozellıkle televızyon aygıtları ve bılgısayar termınallerındekı yuksek (rekanslı alternatıf akımın bıyolo|ik sıstemı etkıledığı, adını Sovyet doğa bılımcısı Semjon Kırlıandan alan "Kırlıan fotoğraf yontemıyle" çarpıcı bıçımde ortaya konmakta 18 Dunyanın bırçok yerınde çalışmalarını surduren çeşıtlı araştırma grupları, ışığın tayfına gore fızyolojık sureçler uzerındekı belırleyıcı etkısıne ılışkın, gıderek daha ayrıntılı saptamalarda bulunmakta • Gorme ışlevı açısından gorece onemsız olan kırmızı ışık, genç erkek ördeklerın cinsel olgunlaşmasını hızlandırabılıyor Kırmızı ışıkla aydınlatılan hayvanların testıslerı, beş ayın sonunda, açıkhavada buyuyen kontrol grubundakılerın ıkı katı ağırlığa ulaşıyor Yeşıl ışığın bır etkısı yok • Unlu MIT (Massachusetts Teknolojı Enstıtusu) tarafından farelerle yurutulen deney