Katalog

2001 Y I L I N I N M Ü Z İ 6 İ KISA KISA Parazitlere karşı savaşta gen silahı Gen teknolojisi, hatalı genlerin neden olduğu hastalıkların tedavisinde ve yeni verimli bitki eldesinde başarılı. Gen muhendıslığı, ınsanla bakterı kadar farklı turler arasında gen transferını gerçekleştırebılıyor Yöntemın, hatalı genlerin neden olduğu hastalıkların tedavısınden, verımlı yenı bıtkı soyları elde edılmesıne kadar çok genış bır uygulama alanı bulunuyor Bu teknık sayesınde 2000'lı yıllarda parazıtlerle savaşımda buyuk başarı kazanılacağı sanılıyor Parazitlere karşı kullanılan klasık yöntemler, bunların ılaçlara dırenç kazanması, ılacın kesılmesıyle hastalığın tekrarlaması gıbı nedenlerden başarılı olmuyor Umut, yaşam boyu ya da en azından uzun yıllar bağışıklık sağlayabılecek olan aşılarda Bu gunku teknıklerle bu hastalıklara karşı aşı uretılemıyor Çunku parazıtler, vıruslerden farklı olarak kulturlerde çoğaltılamıyor, dolayısıyla aşı olarak kullanılacak yuzey antıjenlerı elde edılemıyor. Vucutta, ımmun cevap uyandırarak bağışıklık sağlayan proteın yapısındakı bu antıjenlerle ılgılı genlerin, gen muhendıslığınce ızole edılerek, serı uretımı gerçekleştırecek bakterı veya vıruslere transfer edılmesıyle, söz konusu aşılar elde edılebılecek Bu teknığe "clonıng" (klonlama) böylece uretılen aşılara klon aşıları denıyor llk klon aşıları geçen yıl Isvıçre, ABD ve Ingıltere'de sıtma ıçın uretılerek ınsanlar uzerınde başarıyla denendı Tatlı su yılanlarıyla bulaşan ve Afrıka'da çok yaygın olan "Schıstosomıasıs" (Şıstozomıozıs) adlı parazıt hastalığına karşı uretılen klone aşısıyla geçen yıl farelerde bağışıklık sağlandı Ortadoğu ve Amerıka'da sık karşılaşılan "Leıshmanıasıs" (Loyşmonıazıs) ve "Chagas"a karşı kullanılacak aşı, üretım aşamasında bulunuyor Parazıt hastalığı olmayıp, bır basılın neden olduğu Lepra (cuzzam) etkenı de laboratuvarda uretılemıyor, ancak bır cıns kertenkelede çoğaltılabılıyordu Bu yolla elde edılen bır aşı henuz deneme aşamasında Ne var kı, bunlardan elde edılecek etken mıktar olarak çok yetersız Daha sonra ınsanJara aşı olarak uygulanacak vıruslere, bırden fazla gen transfer edılebılıyor Böylece tek bır aşılamayla ıstenılen sayıda hastalığa karşı bağışıklık sağlaması, klon aşılarının bır başka ustunluğu kı gen muhendıslığı devreye gırmeden boyle bır şey söz konusu olamaz Muzık "hamurunu" parmaklarıyla "yoğuran" sanatçılar aynı anda çokseslı yapıtlan hem besteleyıp hem de ıcra edecek İnsan ve makine için düet Olmayan orkestradan müzik yayını Sanatçının parmak hareketlerini algılayarak, bunları müzik üreticisi bilgisayar yardımıyla ses ve notaya dönüştüren sihirli "eldiven", "baton" ve "hamur"larla 2001 yılında buluşacağız. Derleyen: Ismail Murat yılının konser salonundayız Izleyıcilerın çevresınde yarım daıre bıçımınde ses kolonları yer alıyor Sahnedekı muzısyen hamura benzeyen bır maddeyı parmaklarıyla "yoğurdukça" kolonlardan yayılan muzık, salonu dolduruyor Başka bır salondayız Orkestra şefl, elınde batonu, zarıf hareketlerle, görunmeyen bır orkestrayı yönetıyor Ashnda elındekı baton orkestra yönetmek ıçın değıl Zaten orkestra da yok Şefın batonu, kendı uzaysal devınımını algılayan ve onu muzık notalarına çevıren bır enstruman Şımdı de 2001 yılının açıkhava konsenndeyız Bu sefer sanatçı elınde bır çıft muzık eldıvenıyle coşkulu alkışlar arasında sahneye çıkıyor Eldıvenlerı elıne geçırıyor, parmaklarını ve ellerını hareket ettırmesıyle muzık başlıyor Yıne, ne bır enstruman ne de bır muzık topluluğu var sahnede El ve parmak hareketlerini saptayan bu "sıhırlı" eldıvenler, tıpkı yukarıda söz edılen "sıhırlı" değnek ve "sıhırlı" hamur gıbı sanatçının parmak hareketlerini algılayarak muzıkuretıcı bilgisayar yardımıyla bunları ses ve notaya çevırıyor 2001 Evet Yırmı bırıncı yuzyılın muzığıne ılışkın bu senaryolar, konunun uzmanlarına bakacak olursanız pek yakında gerçekleşecek Bılgısayarmuzıgı bestecısı Morion Subotnlck gelecekte muzık enstrumanlarında bır ış bölumu öngöruyor Subotnıck'e göre yenı enstrumanların 'çalınan" bölumu "ses denetleyıcısı" adını alırken, bunun yanında bır de "ses uretıcısı" bölum bulunacak Bu ışbölumunun öncusu, hepımızın bıldığı elektrogitar. Elektrogıtarda sesı ureten gıtarın tellerı değıl, ses ureten guçlendırıcı elektronık bölum Teller sadece sanatçının çıkan seslerı denetlemesıne yarıyor Yenı enstrumanlar ıse tumuyle bırer ses denetleyıcısı, yanı kendı başlarına hıç seslerı yok, yalnızca bır ses uretecını denetlemeye yarıyorlar Gunumuzde kullanılan klavyeler denetleyıcı nıtelığındekı yenı kuşak enstrumanların en yaygın orneğı Ses denetımının mutlaka parmaklarla yapılması şart değıl Saksofon bıçımındekı MIDIufleme denetleyıcısı (wınd controller) adlı elektronık aygıt sanatçının dll, dudak hareketlerini ve soluğunun gücunu sesı denetlemede kullanabılmesını sağlıyor MlDl (Musıcal Instrument Dıgıtal Intertace) enstruman, uretıcılerın 1984'te uzerınde uzlaşmaya vardıkları yaygın bır elektronık dılı Butun muzık bılgısayarları ve denetleyıcılerınde bu dıl kullanılıyor Notalar bır denetleyıcıde çalındığında" Önce MIDI koduna çevrılıyor, sonra bu sınyalı okuyarak ses ureten bır ton jeneratörune ıletılıyor Ureteçten çıkan ses, bır bas davuldan kedı mıyavlamasına kadar çok değışık nıtelıklerde olabılıyor Muzık teknolojisındekı bu gelışmenın muzısyenlere sunduğu olanaklar arasında "melez" enstrumanları da var Yamaha'dan Jeff Gusman 'flut ıle trompet arasında bır ses elde etmenın artık hıç zor olmadığını" belırtıyor Muzısyen ve bılgısayarlann ışbırlığı, ıkı bınlı yıllarda psıkoakustıkçılerın (psıkoakustık Seslerın nasıl uretıldığını ve bılınçte ne tur duyumlar yarattığını ınceleyen bılım dalı) muzığın etkılerını daha lyı kavramalarına yardımcı olacak Muzığın bılgısayarlarca analızı, psıkoakustıkçılere bir sesln parlaklığı, ıslaklığı, pürtükluğu ya da neteslılıgı gibl nıtelıksel ve oznel kavramların tanımlanması ve denetlenerek yenıden uretılmesı olanağını sağlayacak Muzık alanındakı bunca elektronık gelışımın gelecekte, İnsan yaratıcılığını yeni açılımlaıa göturup goturmeyeceğl ayrı bır tartışma konusu Elektronığın muzığe bu denlı gırmesı muzıkte var olan ınsanca ozellıklerı sılıp atacak mı, yoksa yırmı bırıncı yuzyılın sanatına yenı bır boyut mu ekleyecek? L