Katalog

AIDS A R A Ş T I R M A S I İ K Lİ M 1 yıl kadar surebılıyor 2 Başka hıçbır belırtı olmaksızın, yalnızca vırus veya vıruse ozel antıkorların laboratuvar yöntemlenyle saptanabıldığı anda hastanın 1. Evrede (WR1) olduğundan soz edılıyor Çok nadıren bu donemde kısa surelı ve kendılığınden duzelen halsızlık, ateş, derı dokuntusu ve merkezı sınır sıstemıne aıt bazı belırtıler ortaya çıkabılıyor Sınır sıstemı belırtılerı baş ağrısından beyın yangısına kadar değışebıhyor 3 Hastaların buyuk çoğunluğunda, ılk belırtı suregen ve ılerleyıcı lenf bezı şışlıklert olarak karşımıza çıkıyor Bu durumdakı bır hastanın 2. Evrede (WR2) olduğu kabul edılıyor Soz konusu tablo vırusun lenf bezlerındekı çok sayıda B lenfosıtı sureklı aşırı aktıf durumda tutmasıyla ortaya çıkıyor Aktıf B lenfosıtler vucuda gıren bakterılere karşı veya yapılan aşılara karşı, yenı antıkorlar uretemedıklerınden bu donemde humoral bağışıklık sıstemı de kısmen aksamaya başlıyor Hastada hâlâ onemlı bır yakınmanın bulunmadığı 2 evre yaklaşık 2 ıla 5 yıl arasında değışıyor 4 Mm3 kandakı T4 sayısının kalıcı bır bıçımde 400'un altına ınmesıyle 3. Evre (WR3) başlıyor Yaklaşık 18 ay suren bu evrede de onemlı bır belırtı yok 5 Hucresel bağışıklık duzeyını olçmekte kullanılan "geç aşırı duyarlık" reaksıyonlarının ıncelendığı 4 derı testınden 3'une cevabın bozulmasıyla hasta artık 4. Evreye (WR4) gırıyor Bu testler derı altına ozgul proteınler verılmesı ve cıltte oluşan reaksıyonların değerlendırılmesıne dayanıyor larıyla bu donemın sık gorulen ınatçı enfeksıyonlarındandır Ayrıca dılle gıderılemeyen beyaz lekeler bıçımınde karşımıza çıkan ve etkenı tam olarak bılınmeyen "haıry" lokoplakı, 1 ıla 2 yıl kadar suren 5 evre ıçın tıpık dığer bır tablodur 7 Ancak organızmanın bağışıklık sıstemı ışlevını yapamadığı koşullarda hastalık oluşturan fırsatçı enfeksıyonların ortaya çıkmasıyla hastanın artık 6. Evrede (WR/6), yani AIDS olduğundan soz edılır Bu durumda tedavısız hastanın en çok 2 yıl omru kaldığı soylenebılır Bugun eskı goruşun aksıne. nadır bır kanser turu olan kaposı sarkomu 6 evre ıçın yeterlı bır delıl olarak kabul edılmıyor Fırsatçı enfeksıyonların başında olumcul bir tur zaturree olan pnomosıtıs karını enfeksıyonu gelmektedır Normal kışılerde hastalık etkenı olarak karşımıza çıkmayan bırçok mıkroorganızma bu evrede olumcul sıstemık enfeksıyonlara yol açabılır Fırsatçı enfeksıyonlar arasında beyln, karaclğer, kemik glbi dokularda yıkıma yol açan cıyptococcosıs, hıstoplasmosıs gıbı mantar enfeksiyonları, beyın yangısı ve koma nedenı olabılen toksoplazmosıs, suregen ıshal oluşturan krıptosporodıosıs gıbı parazıt enfeksiyonları ılk akla gelenler Bu evrede ayrıca, çocuklukta geçırılmış sıtomegalovırus, tuberkuloz, hıstoplazmosıs gıbı enfeksıyonlar tekrar aktıfleşebıhr Bunlardan sıtomegalovırus zaturree, beyın yangısı ve korluğe neden olabılır Yerküre giderek ısınıyor mu? Bazı bölgelerdeki şiddetli kuraklığın nedeni,insanoğlu mu? Çeviri: M. Yaşar Tiıran H azıran 1988 sonunda NASA'nın New York'taki Uzay Incelemelerl Enstitusu'nden Dr. Jim Hansen bır Amerıkan senato komıtesıne yer kuresındekı ısınma nedenının 'sera etkısınden" kaynaklandığı konusunda emın olduğunu açıkladı Bu etkı atmosferde bınken gazların ınfraruj (kırmızı ötesı) ışınlarını tutmasından kaynaklanmakta Oysa sozu edılen ve karbondıoksıt, azot oksıtler, metan ve ozon tabakasını tahrıp eden kloroflorokarbon gıbı gazlardan oluşan bırıkım olmasaydı ınfraruı ışınları atmosferde kalamayacak ve uzayın derınlıklerınde kaybolup gıdecektı yılımızda halen devamlı artmakta olduğunu gostermekte Her ıkı yarımkure ortalamaları dıkkate alındığında 1987 yılı kayıtlara gore en sıcak yıl oldu Sadece kuzey yarımkurede 1981 yılı ortalaması 1987 yılı ortalamasını gerıde bıraktı Guney yarımkuredekı en sıcak sekız yıldan yedısı 1980'lı yıllara rastladı ve en sıcak yıl yıne 1987 yılı oldu Klımatolojıstlerın (ıklım bılımcılerı) çoğunun artık kabul etmekte bulundukları bu gerçek karşısında yanıtlanması gereken ıkı soru akla gelmektedır Isınma "sera etkislnden" mı kaynaklanmaktadır'? Eğer boyle ıse ısınma kesıntısız olarak devam mı edecektır? Her ıkı sorunun yanıtlanabılmesı ıçın şımdı gerıye donup 1930'lu yıllara doğru bır goz atalım 1930'dan sonrakı 10 yıl dunyanın yıne bır "ısınma eğılımı" gosterdığı yıllar olmakta, ancak 1940 yılında durum tersıne donmektedır ' Sera etkısı"nın dışında olayı etkıleyen başka faktorlerın varlığını da kabul etmek gerekmektedır Bununla bırlıkte klımatolO|istler (ıklım bılımcılerı) "seraetkısı" devam ettıkçe sıcaklık artışlarının sureceğıne ve bu etkının gelecek yuzyılda daha da belırgın hale geleceğıne ınanmaktadırlar Iklım Araştırmaları Unıtesı'nden Dr. Mick Kelly herhangı bır yılın hava ekstremlerını (aşırılıklarını) orneğın 1988 y.lında Amerika da gorulen kuraklık gıbı sadece "sera etkısı" ıle açıklamanın mumkun olamayacağını atmosferdekı doğal duzensızlık ve de ğışıklıklerın de bu hususta buyuk rol oynadıgını ıfade etmektedır Dr Hansen 1987 yılının yaklaşık 1988 yı lı kadar sıcak olduğuna ışaret etmekte, an cak 1987 yılında 1988'de meydana gelenler le mukayese edılebılecek buyuklukte kurak lıklara rastlanmadığını belırtmektedır Volka nık puskurmeler ve guneş aktıvıtesındekı değışımler gıbı dığer faktorler yıldan yıla değı şerek hava şartlan uzerınde kendılerıne mahsus şaşırtıcı etkılere neden olmaktadırlar Dr. Hansen, Bılgısayar sımulasyonlarının dunyadakı' sera etkısı' arttıkça Amerı ka'nın orta batısında giderek artan bır kurak lık olasılığını ortaya çıkardığını ıfade etmek tedır Hava tahmın çalışmalarında yukarıda sozu edılen olasılıklarla uğraşılmaktadır Bırçok uzun vadelı hava tahmın projeksıyonian "normal" donem olarak nıtelenen 19501980 yılları ıçınde yapılan ıstatıstıklere dayandınl maktadır 8u ıstatıstıkler, Amerıkan Zıraat Daıresı tarafından örneğın verılen herhangı bır on yıllık surede şıddetlı bır kuraklığın ne kadar sıklıkla olması olduğunun hesabında kullanılmaktadır Dr Hansen, kuraklık ola sılığı hesabında 19501980 donemının artık uzun sure kullamlamayacağını savunmakta bu konuda ' sera etkısıne aıt bılgısayar m o dellerı ve sonuçlarının daha çok yardımcı olabıleceğını duşunmektedır (The Economist) Nedeni ne? Mantar, Herpes 6 Derı reaksıyonlarının tumuyle ortadan kalkması yanı hucresel bağışıklık sıstemının ışlevını yıtırmesıne "ener|i" denır Alerjının bır bakıma tam tersı olan bu tablo 5. Evre (WR5) ve (WR6)'ya ozeldır Bu evrelerde vucutta lyıieşmeyen mantar ve virus enfeksiyonları vardır Sozkonusu mıkroorganızmaların başlıcası özellıkle ağız boşluğu ve vagınada beyaz leke ve ulserlerle karakterıze candıda albıcans ya nı pamukçuk enfeksıyonudur Bu evrede mm3 kandakı T4 sayısı çoğu kez 200'un altına ınmıştır Herpes simplex vırusu de ağız ve anus çevresındekı ağrılı lezyon Enfeksıyon, erken evrelerde bellek ve karar verme gıbı ınce zıhınsel ışlevlerde değışıklıklere yol açabılıyor Bu durumun nedenı tam olarak bılınmemekle bırlıkte, bır goruşe gore, çoğu kez HIV enfeksıyonu ıle bırlıkte gorulebılen ve aynı yollarla bulaşabılen sıfılıs'ın varlığına bağlanıyor Dığer bır ıddıaya gore, bu tabloya vırusun bızzat beyın hucrelerınde uremesı ve norotoksık maddelerın açığa çıkması neden oluyor Enfeksıyonun son evrelerınde ıse çoğu hastada "AIDS Demas Kompleksı" denen tablo ortaya çıkıyor Bu sendromda ılerleyıcı zıhın ve hareket bozuklukları sozkonusu Sonunda hasta hareket edemez ve ıletışım kuramaz duruma gelıyor HIV enfeksiyonu ve merkezi sinir sistemi Molloskum kontagıozum olarak bılınen vırus enfeksıyonu normal olarak bırkaç ay ıçerısınde kendılığınden geçen bırkaç kuçuk lezyon ıle seyreder (solda) Oysa bağışıklık sıstemı ışlevını tam olarak yapamadığı durumlarda organızma sıradan ve onemsız enfeksıyonlarla bıle başedemez Sağdakı resımde aynı enfeksıyonun ılerlemış bır HIV enfeksıyonlu hastada oluşturduğu tablo göru'uyor Yuzun şeklını bozabılecek kadar buyuk, çok sayıda ve ınatçı lezyonlar Bılgısayarla yapılan tahmınler yukarıda belırtılen gazların atmosfere bu hızla yayılmalarının devamı halınde 21 asrın ortalarına doğru dunya sıcaklık ortalamalannın 19 asrın ortalarındakı sıcaklık ortalamalarından 4°C daha fazla olacağını ortaya koyuyor Dunyanın değışmekte olan ıklımıne aıt analızlerın buyuk bır kısmını halen ıkı grup ustlendı Bunlar Doğu Anglia Unıversıtesi'ndeki Iklim Araştırma Unltesı ıle NASA'nın Goddard Enstıtusu'dur Genelde yer duzeyındekı hava sıcaklıklarının olçumlerını yapmakta olan bu unıtelerın kullandıkları verıler okyanuslar dahıl yer kurenın her tarafındakı ıstasyonlar aracılığı ıle sağlanıyor Sıcaklık olçumlerı bır asır önce Avrupa ve Kuzey Amerika'da yoğunlaştırılmıştı Ayrıca Guney Amerika, Guney Afrika, Avustralya ve Yenı Zelandada da bırkaç ıstas yon bulunmaktaydı Afrika ve Guney Amerika'nın buyuk bır kısmı ve Antarktika'nın tamamı ıçınde bulunduğumuz yuzyıla kadar ölçum kapsamı dışında kalmıştır Kayıtların yapıldığı yerlerde yorumun da çok dıkkatlı ya pılması gerekmektedır Tek bır ıstasyonda yapılan olçumlerde gözlenen anı farklılıklar bazı hallerde olçum ıçın yenı bır cıhazın kullanılmış olduğu veya farklı şekılde ölçum yapan yenı bır gozlemcının gbrevlendırıldığı şeklınde açıklanabılır Ayrıca "kentsel ısı odası ' denılen etkıler de soz konusudur Merkezi ısıtma sıstemlerı fabrıkalar, guç ıstasyonları ve otomobıllerden yayılan enerjı nedenıyle şehırler cıvarlarındakı kırsal alanlardan daha da sıcaktır Bu tur belırsızlıkler ıklım araştırıcılarını ılk kayıtların sağlığı konusunda kuşkuya duşurmektedır Bu nedenle genellıkle 1980 yılından ıtıbaren kayıtlara geçmış uzun vadelı sı caklık değışıklıklerı dıkkate alınarak hesaplamalar yapılmakta Iklım araştırıcıları tara fından hazırlanan ve ekte de bır örneğı verı len grafıklerde 1982 yılına kadar art arda gelen beşer yıllık sıcaklık ortalamaları ' daha sonrakı yıllarda ıse yıllık ortalamalar" kullanıldı Yapılan analızler yer kure sıcaklığının 1880 ıle 1940 yılları arasında yaklaşık 0 25°C yuk seldığını 1940 ıle 1970 yılları arasında yaklaşık 0 2°C azaldığını 1970 ıle 1980 yılları arasında yıne yaklaşık 0 3°C kadar tekrar yukseldığını ve 1980 yılından ıtıbaren de on 21