Katalog

Tl P U Z A Y Sovyetler Birliği' nde endokrin doku nakll ile kısırlığın tedavisinde ileri adımlar atıldı. Çeviri: Selâmi Aksoy • enç adam gece boyunca |bır ıkı saat bıle uyuyamamıştı Aslında esas yakınması uykusuzluk değıldı Yarım ıla bır saatte bır ıdrara çıkma ıhtıyacı oluyor ve tuvalete taşınıyordu Ayrıca gun boyunca dört lıtreden fazla sıvı tuketıyordu " Bır tıp oğrencısı olan bu genç adam, bır yıl once bır amelıyat geçırmıştı Amelıyatla beynının tabanında bulunan tumör çıkdrılmıştı Amelıyat edılen bolge, beynın çok hassas bır bolgesıydı, bu nedenle amelıyat oldukça zor geçmıştı Tumor organızmanın endokrin (hormonal) ışlevlerının kontrol merkezı olan ve yaşamsal önem taşıyan hıpofızdeydı Amelıyatın zor olmasının yanı sıra tumorun bulunduğu doku da oldukça hassastı Hıpofızın bulunduğu bolgeye, tıp dılınde sella turcıca (Turk eğeri) adı verılmektedır Hıpofız bezı salgıladığı hormonlarla buyümeyi, metabolik ve seksuel ışlevlerı, derlnin renklenmesinl kontrol etmekte, organtzmayı stresin olumsuz etkılerınden korumaktadır Bu sınırsel ve hormonal kontrol r^erkezı bırkaç santımetre çapa sahıptır Kısır erkeklere doku nakli "Gi Boylesı bır operasyon ılk kez 1976'da yapılmıştı Endokrin doku nakline olan ılgıyse 196O'lı yıllarda artmıştı O yıllarda Moskova'da organ ve doku naklı konusun da uzmanlaşmış, bır laboratuvar merkezı kurulmuştu Aynı zamanda endokrınolojı transplantasyonunun başını çeken ve bu dalın babası sayılan, V.Kovanov ıdı Kovanov transplantasyon endokrınolojısı konusunda uzmanlar yetıştırıyordu Genç Süpernova kalıntıları ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu B Seks hormonlarının düzeyi Bu konudakı ılk amelıyatlar, erkeklik hormonları ve erbezl işlevleri yetersiz erkek hastalar uzerınde yapılmıştır Naklı yapılacak erbezi, damar sapıyla beraber nakıl edılmekteydı Erbezlerının yetersiz olması halınde, erkeksel hormonların salınımı az olmakta ve erkek genıtal organlarının gelışımı de gerı kaimaktadır Endokrin dokuların naklı yapılan hastalara bır yandan da psıkıyatrık yardım yapılmaktaydı Doğuştan erkeksel hoımon (androjen) yetersızlığı olan hastalarda zamanla çogu kez ruhsal sorunlar da gorulmektedır Depresyon ve karşı cınsle normal ılışkıde yetersızlık gıbı Psıkıyatrık yaklaşımla ruhsal sorunları çozulen hastalarda amelıyat sonrası başarı oranı yukselmektedır Sonuçta hem fızıksel ve hem de ruhsal duzelme sağlanabılmektedır Erkeklik organlarının, hıpotalamus ve hıpofız bezlennın kan dolaşımları olmadan yaşamlarını uç ıla dört saat devam ettırebılmesı, cerrahların ışlerını kolaylaştırmakta Bu kolay tarafının yanı sıra endokrin organların naklı sırasında cerrahlar ıçın zor olan yonler de vardır Çok sınırlı bır alanda çalışmak ve damarların dıkılebılmesı, bu zor yonlerden sadece bırkaçıdır Bu konuda el yetılerı çok lyı olan cerrahlar ve mekanık yardımlar da gerekmektedır Endokrin organ naklı sonrasında doku reddını engellemek ıçın bağışıklık sıstemını baskıda tutan (ımmunusupresör) ılaçlar kullanılarak başarı oranı %85'e yukseltılmekte Ameliyat sonuçları Yazının gırışınde anılan vakada da tumor genç adamın hıpofız bezındeydı Tumör, amelıyatla hıpofız dokusuyla beraber alınmıştı Hasta amelıyattan başarıyla çıkmıştı Fakat sonuçta, hormon eksıklığıne baglı komplıkasyonlar (Amelıyat sonrası ortaya çıkan, ıstenmeyen olumsuz etkıler) ortaya çıkmıştı Genç adamda amelıyat sonrası dıabetes ınsıpıtus gelışmıştı (şekersız dıabet) Hasta çok sık susuyor, çok su ıçıyor ve çok ıdrara çıkıyordu Bunların yanı sıra hastada empotans (Cınsel ıktıdarsızlık) ve sureklı bır halsızlık de ortaya çıkmıştı Hastanın amelıyat sonrası hormon preparatlarıyla tedavısı başarılı olamamıştı Yırmı yaşındakı genç adam, gıderek umıtsızlığe duşuyordu Bu durumuyla hasta, hormonal doku nakh yapılabılen bır cerrahı merkeze sevk edıldı Burada hastanın, kasık bölgesıne ölu bır ınsandan alınmış, bır kısım hypothalamus ıle beraber hıpofız bezı naklı yapıldı Amelıyat başarıyla tamamlandı Amelıyat sonrası doku reddının olmaması ıçın ımmunossupresör ılaçlar ve radyoterapı uygulandı Daha lyısı, hasta gun boyu ıçtığı su mıktarını kontrol edebılmeye başladı Vucudunun dığer fonksıyonları da gıderek duzelıyordu " hasta bır yıl sonra amelıyat oldügu me^keze yazdığı mektupta tıp fakultesını başarıyla bıtırdığını, kendısının de hormonal doku naklı yapan cerrahı konusunda uzman olup, kendısının duştuğu durumda olanlara yardımcı olmak ıstedığını söyluyor ve pek yakında da evlenme hazırlıklarına başlayacağını mujdelıyordu " Resım IV Erbezi ve hıpotız bezı transplantasyon u ıçın yapılacak cerrahı mudahalede kul lanılan esas alanlar 1) Beynın merkezınde bulunan "hıpofız" bezı 2) Transplante edılecek hıpofız bezı 3) Naklın yapılacağı bolge 4) Seks bezlennın bulunduğu bolge 5) Transplantasyona hazır seks bezı (Testıs) 6) Hormonol preparatlann verılme yerı Resım V Kan damarlarıyla beraber, transplantasyonu yapılacak olan bır seks bezının şeklı Doku nakli kadavradan Amelıyat sonrası kontrol ıçın vakalarda radyoımmunolojık yontemlerle seks hormonlarının duzeylerıne bakılıyor Hastalar ıle ve yakınlarıyla goruşuluyor Boyle kısırlıktan yakınan kadınlarda da ovaryum naklı yapılmış, başarılı sonuçlar elde edılmıştır Son zamanlarda sinir dokusu transplantasyonu konusunda da çalısmalar yapılıyor Sınır dokusunun naklının başarıyla gerçekleştırılmesı durumunda sınır hucrelerının ve nöromedıatorlerının (uya rıları bır sınır hucresınden dığerıne ıleten 10 kımyasal maddeler) zarar görduğu sınırsel bozuklukların tedavısı mumkun olacaktır Bu anlamda amaç noromedıatörler ve seks hormonlarını uretıp salgılayan noronlar (sınır hucrelerıj'ın transplante edılebılmesı olacaktır Deney hayvanlarında dopamin ureten hucrelerın naklıyle parkinson hastalığı tedavı edılebılmıştır Benzer şekılde, doğumsal hipotalamus hasarı olan deneklerde embrıyon naklıyle sağaltım yapılabılmıştır Gunumuzde ınsanlarda hıpotalamushıpofız kompleksı dırekt olarak beyıne ınplante edılememekte, onun yerıne beyınden uzak bölgelere, derı altına, yağ dokusuna yapılabılmekte, bunun yanında doku naklı embrıyondan değıl de kadavralardan yapılabılmektedır Bılım adamları yaptıkları çalışmalarla zamanla dırekt olarak beyıne de doku naklı yapılabıleceğı ve başarılı sonuçlar alabıleceklerı ıddıasındadırlar Sovyetler Bırlığı'ndekı Endokrınolo)i Transplantasyon Cerrahısı Merkezı'nın dırektöru olan Dr. Kripatovsky, bu konuda çalışmak ısteyen her meslektaşa açık olduklarını ve ortak çalısmalar yaparak daha lyı sonuçlar elde edebıleceklerını, bundan da buyuk mutluluk duyacaklarını belırtıyor (Scıence ın the USSR1988/4) ılımsel keşıflerde rastlantının rolu, hıçbır yerde süpernova çalışmalarındakı kadar belırgın değıldır Geçen 1000 yılda, teleskobun bulunmasından once, galaksımızde yalnızca 5 süpernova ya da patlamış yıldızın gozlendığı bılınmektedır Ilk kesın süpernova olçumlerı,' yenı yıldız" adını verdığı SNi572'nın parlaklığını araştıran ve goruntusu yıtene kadar bırbırı ardına daha az parlak gezegenler ve yıldızlarla karşılaştıran, Tycno Brahe tarafından yapılmıştır Tycho'nun gozlemlerı, astronomi tarıhının çok onemlı bır bölumudur Bu gözlemler, kısaca "sabit yıldızlar krallığı"nın değışmezlığı olarak açıklanabılecek, Aristo geleneğinin sonu oldu. Tycho nun supernovası bır yuzyıl ya da daha once, Arısto'cu entellektuel otorıtesı çokmeye başlamadan patlamış olsaydı modern astronomi derslerı çok daha farklı olacaktı Eskı Çın'de tutulan notlardan, dunyadan 1006,1054,1181 yıllarında patlamaların gozlemlendığını bılıyoruz 1006'dakının ıse yarı ay parlaklığına ulaştığı soylenmektedır Ancak Kepler'e kadar kımse yakın bır süpernova uzerınde çalışma yapma olanağı bulamamıştı Bugunun astronomları, Kepler, Tycho ve daha oncekı astronomlar tarafından gozlemlenen patlamaların kalıntılarını ınceleyebılmekteler Halen galaksımızdekı en parlak cısımler arasında bulunan kalıntılar, sanıyede 10000 km gıbı bır hızla patlama merkezınden uzaklaşan yıldız enkazlarıdır Galaksımızdekı gunumuz süpernova kalıntıları yoğun Xışını kaynaklarıdır Yıl Kahntı SNR1006 Crab Nebula SNR1181 Tycho super novası Kepler SN'sı Cassıopeıa A 1006 1054 1181 1572 1604 1680 Ounyadan uzaklıgı ışık yılı 3300 6500 8500 10000 1630032600 9100 Tycho'nun ' yenı yıldız"ı, Kasım 1572 yılında Koltuk (Cassıopeıa) takımyıldızındaydı SN1572, takımyıldızın sağ kolunun altındakı parlak yıldızdır Mıtolojıde cassıopeıa kral Cepheus'un karısı ve Andromeda'nın anasıdır Yıldız görunduğunde 4 kadırde ve yaklaşık Venus parlokhyindaydı Tycho, 1574'de parlaklığını yıtırene kadar SN1572'yı ızlemıştır Supernovanın kalıntısı SNR1572 ıse 378 yıl sonra bulunmuştur U