Katalog

GÖ K B İ Lİ M K I S A H A B E R L E R her bır halkanın ıçınde bır pıhtı meydana gelır Aynı anda protoguneş halkası daralır Nebuloz, çevresıne çok sayıda kuçuk cısım saçarak buzulur Sıcakhğı gıderek arlar ve bu sıcaklık değışıklığının neden olduğu hava akımları tarafından sarsılır Parçacıklar ruzgâr halınde kalkar ve ışe yaramayan atomlar dışarı atılır Nebuloz, buzulmesı sırasında gıderek daha az yassı bır hal alır Çekım enerjısı ışığa donuşur "Yıldız hamuru" parlak bır yıldız halıne gelır Guneş artık doğmuştur. Bu yenı varlık yerınde duramamaktadır Kendı çevresınde hızla donerken etrafına buyuk mıktarda madde saçar (bu, gunumuzde de bazı genç yıldızlarda gozlenen TTaurı evresının tıpık bır ozellığıdır), fakat bu geçıcı bır harekettır Guneşın sureklı olarak estırdığı madde ruzgârı onu frenler, donme hareketı yavaşlar ve bır mılyar yıldan daha az bır sure ıçınde bu hareket sanıyede bırkaç yuz kılometreden bırkaç kılometreye duşer Buyume suresı boyunca, ılk nebulozun bıraktığı ufak cısımler genç guneşın etrafında donmeye devam ederler Toz halkalarının ortalarındakı pıhtılar etraflarındakı kırıntıları toplamış, gıderek buyumuş ve sonunda birer gezegene benzemışlerdır Kutlelerının artmasına neden olan meteorıt ve tozlar yuzeylerıne duşmeye devam eder, onları daha da ağırlaştırır ve oluşum aşamalarının kalıcı behrtılerı olan kraterlerı meydana getırırler Meteorıt yağmuru gıtgıde yavaşlar Guneş sıstemı yavaş yavaş bıldık görunumunu kazanır Dokuz gezegen aynı duzlemde, daha uzun veya daha kısa elıpsler uzerınde, odak noktalarından bırınde koca bır guneş olduğu halde donmelerını surdururler Ilk nebulozden arkaya ınce bır tozdan başka bır şey kalmamıştır Bu toz bazen guneş ışığını kendı uzerınde toplayarak tropık bolgelerde geceyı bırdenbıre aydınlatan ateş dılımlerının meydana gelmesıne neden olur Bu toz, guneş sıstemı etrafında gerçek bır orumcek ağı ormuştur Bazı bolgelerde karbon açısından zengın parçacıklardan oluşmuş tuybulutlara (sıruz) benzer bulutlar halınde gorunur Dığer yerlerde ıse uç halkaya bolunur Bunlardan bırı gezegenlerın çoğunun bulunduğu eklıptık duzlemı ıçındedır Dığer ıkısı bu duzlemle 9 derecelık bır açı yaparlar runume sahıptır Fakat bu hareket, buyuk bır olasılıkla, zayıflaması ıçın yeterlı olamayacak ve kısa yaşam suresı kendıne gezegen edınmesıne yetmeyecektır Bu derınlemesıne ıncelemeler tozlar arasında, yoğunluğu zamanla değışen bır gazın varlıgının belırlenmesını sağlamıştır Bu arada yıldız uzerıne hâlâ madde yağmurları duşmeye devam etmektedır Paris Astrofizik Enstitusunden Alfred VidalMadjar, Roger Ferlet ve AnneMarıe Lagrange'a gore, BetaPıctorıs kuyrukluyıldız yağmurlarından da henuz kurtulmuş değıldır Bu kırlı kar topları, kızgın yuzeye ulaşamadan buharlaşır ve gaz halıne geldıkten sonra duşuşlerıne devam ederler BetaPictoris'ın bır kuyrukluyıldız kumesıyle çevrılı olduğu kesındır Etrafında gezegenler bulunup bulunmadığına gelınce, bu konuda hıçbır verı yoktur Toz tanecıklerının yaklaşık bırer mıkrometre boylarıyla, gelecekte bınlerce kılometre çapında gezegenler oluşturabıleceklerını soylemek ıçın vakıt henuz çok erkendır Susuz pirinç ekimi En çok kullanılan bitkilerden olan pirinç susuz tarım uygulanarak yetiştiriliyor. ^ ^ ol su ıçınde yetışır, sıtmaya yol • C a ç a r " Ansıklopedılerde "pi• v r i n ç " maddesınde geçen bu tanımlamalar artık tarıhe karışıyor Insanoğlunun en çok kullandığı bitkilerden olan pırınç, gunumuzde susuz tarım uygulanarak da yetiştiriliyor Ekım teknığı acısından ılk bakışta her şey aynı gıbı gozukuyor Nısanda ekılen pırıncın başağı yaklaşık bır metre kadar buyuyor, eylul sonuekım başında hasat yapılıyor Urunun besin değerinin de sulu tarımla yetıştırılenden eksığı yok Tek fark, dıbı kılle kaplı ve yarım metre suyla dolu tarlalar yerıne, buğday ekılı alanlar kadar sulanan tarlalar kullanılıyor Susuz pirinç tarımı, çok yenı bır uygulama değıl Araştırma boyutunda bırçok ulkede denenen teknık son yıllarda çevre sağlığı sorunları nedenıyle daha fazla rağbet goruyor Uzmanlar pırıncın buyumesını engelleyen parazıtlere dayanıklı bır pirinç turu buldular "Upland" adı verılen bu pirinç çeşıdı az mıktarlarda Asya (hektar başına 5 ıle 15 kental) Afrıka (5 kental) ve Latın Amerıka (13 kental) ulkelerınde uretılıyor Pirinç tarımında su, termoregulator görevı yuklenıyor Ozellıkle ılkbaharda yenı yenı buyumeye başlayan başağın oluşmasını engelleyen ani ısı değişikliklerinin etkısını ğ ğ Koç'taki genç yıldızlar Bcsın dcğerı acısından hıçbır fark olmayan susuz pirinç yenı bır uygulama değıl azaltıyor, parazıtlerın bıtkıye yapışmasını engellıyor Yeni sistemle yosun çozucu, para zıt oldurucu gıbı suya atılan ve pırıncın doğal gelışımını yavaşlatan maddeler ortadan kalkıyor, çevre kırlılığı onemlı olçude gıderılıyor Sıstemın ekonomık yararlarının başında sulu tarıma elverışlı olmayan ulkelerde de pırınç tarımına olanak sağlaması gelıyor Pirinç tıcaretını belırlı ulkelerın tekelınden kurtan yor Ayrıca toprak daha az yıpranıyor, kolay uretımle malıyetlerde duşme sağlanıyor Ancak uzmanlar araştırmaların bıtmedığını, yenı sıstemın sağlıklı portresı çızılmeden acele adımlar atılmamasını ıstıyorlar (C.C.) Uzayda yaşam arayışı Her ne kadar bızım guneş sıstemımıze dayanarak, kesın ve genel sonuçlara varmak oldukça guçse de, bır gezegen sıstemının oluşumunun her zaman toz bulutlarıyla bırlıkte gerçekleştığı kesınlık kazanmış gıbıdır Guneşten başka yıldızlar etrafında gozlenmış olan toz halkaları, gezegen avcılarının umutlarını daha da koruklemıştır Bu halkalardan ılkı 1983 yılında, IRAS uydusu tarafından saptanmıştı Soz konusu yıldız guneşten ıkı buçuk kat daha buyuk ve kırk mıslı parlak Vega'ydı Bu yıldız çok buyuk olduğu ıçın gunlerı sayılıydı ve ne yazık kı, gerı kalan yaklaşık 300 mılyon yıllık yaşamında, etrafına gezegenlerı toplayabılmesı olasılığı oldukça azdı Aynı uydu, bırı 'Orion' bolgesınde yenı doğmuş bır yıldız etrafında, dığerı ıse Guneş'ın uzak komşusu BetaPictoris etrafında olmak uzere ıkı toz halkası daha gozlemıştır Yenl doğmuş olan yıldız, Plutonun yörungesınınkınden bın kat buyuk çapıyla dev bır yıldızdır Bu yıldızın kendı etrafında hızla donduğu belırlenmış ve bu durumun gezegenlerın oluşumunu hızlandıracağı duşunulmuştu Ne var kı, guneşımızden 300 kat buyuk olan bu genç yıldız zayıflamadığı takdırde, Vega'dan bıle daha az bır sure yaşayabılecektır Şımdıkı halde yıldız, etrafına buyuk mıktarda madde saçan, hareketlı bır go Bu tur yıldızların en yakını Koç Takımyıldızı'nda ve bızden yuzlerce ışık yılı otede bulunuyor Ne yazık kı, boylesıne bır uzaklıktan, en gelışmış teleskopların bıle tozbulutlarını gorebılmelerı mumkun değıl Ne var kı bu tur olaylar Parıslı astrofızıkçılerı yıldırmak ıçın yeterlı olamamış ve çalışmalarını Kaliforniya Universitesinden Gibor Basri ıle ortaklaşa surduren Bertout ve Bouvier, toz halkalarını gormeden saptayabılecek bır yontem gelıştırmeyı başarmışlar On ce, bır toz halkasıyla çevrılı yıldızın ışığının tayf dağılımını hesaplayabılecek matematıksel bır model oluşturuyor, daha sonra Koç Takımyıldızı'ndakı genç yıldızların saçtıkları enerjı mıktarlarını gorunurde, mor ve kızılotesınde belırlıyorlar Ve sonuç olarak gozlemsel ve teorık olarak ortaya konan bu tayfları karşılaştırarak hangı yıldızların etrafında bırer toz halkası bulunduğunu anlıyorlar Matematık modeller ıçın, bu uç araştırmacı guneşı ornek almışlar Guneşın sıcakhğı yuzeyde 6000°C olduğu ve enerjısının buyuk bır kısmını, gorunur ışık olarak yaydığı ıçın, eğer daha sıcak olsaydı, daha çok morote sınde, daha soğuk olsaydı da daha çok kızıl otesınde bulunacağını duşunmuşler Zaten guneşımız ısınım acısından çok uslanmış ve 5 mılyarlık yaşında tum dalga uzunluklarına eskısı gıbı dağılmaktan vaz geçmıştır Oysa genç yıldızların etkınlıklerı çok daha fazladır Çeşıtlı ışınımlar yayıyor olmaları da oldukça mantıklıdır Işte bılım adamlarının çalışmaları bu noktada buyuk onem kazanmaktadır Çunku Lu uç araştırmacının çalışmaları, gençlığın her şeyı açıklamaya yeterlı olmadığını ve kızıl ve morotesınde saptanan ener|i dalgalarının yıldızların yaşıyla olduğu kadar, toz halkalarıyla da ılgılı olduğunu ortaya koymuştur Gerçekten bır toz halkası soğuktur Yıldızdan uzaklaştıkça sıcaklık azalır ve 3000'den 260°C'a duşer Boylesıne duşuk bır sıcaklığın kızılotesı yayımlarda onemn rolu vardır Morotesı ışınlar ıse, toz halkasının yıldızlara surtunduğu sıcak bolgelerden gelmektedır Matematıksel model, bellı bır tıp halkayıldız sıstemı tarafından yayımlanan gorunur, kızılotesı ve morotesı ışık mıktarları arasındakı ılışkıyı kesın olarak hesaplayabılmenın yolunu sağlamaktadır Koç Takımyıldızı'nda, guneş tıpınde TTaurı yıldızların yarısından çoğunun bızım guneş sıstemımızın boyunda bırer halkası vardır Aynı nedenler aynı etkılerı yaratırlar dolayısıyla birkaç milyar yıl Içınde, bu yıldızların buyuk bır çoğunluğunun gezegenler oluşturacağı da kesındır (Scıence & Vıe)