Katalog

www.iku.edu.tr BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Zemin Mekaniği, Geoteknik Mühendisliği ve Türkiye ZM.13 O Akin Önalp, Prof.Dr.Jstanbul Kültür Üniversitesi Z emin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Onüçüncü Ulusal kongresi 30Eylül-l Ekim günlerinde İstanbul Kültür Üniversitesi Aktngüç oditoryumunda yapıla- cak. Kongreye 300 dolayında inşaat mühendisinin katılması hekleniyor. Bu konuyu diğerlerinden farklı kılan önemli bir özellik var: İnşaat mühendisliğinin altı anabilim dalından birinin (Geoteknik) bilim dalı olan Zemin Mekaniği'nin temel- lerinin Türkiye'de atılmış olması. Bu da konuyu doğal ola- rak, ülkemiz için ön plana çıkartıyor. Geoteknik mühendisliği zemininfizikselve mekanik özel- liklerini inceleme yanında her türlü yapının temelleri, ula- şım yapıları, dayanma duvarları, atık depolan, yer kayma- lan ve tüneller gibi alanlarda mühendislik çözümlerini kap- samaktadır. Zemin mekaniği bilim dalının kurucusu ya da birçoğu- nun deyişiyle "babası", Karl Terzaghi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda 1883'te Prag'da doğdu. Eğitimini maki- ne mühendisi olarak Graz Teknik Yüksek Okulu'nda tamamladı ve eğitimi sırasında teorik mekanik konularına merak saldı. 1905'te askerlik görevini yaparken za- manın popüler bir jeoloji el kitabını İngilizce'den Almanca'ya çevirdi ve bu sırada yer bilimle- rine merak sardı. Okula geri dönerek bir ek yıl jeoloji vc ulaş- tırma mühendisliği dersleri aldı. Hırvatistan ve Rusya'da kısa süre başanyla çalıştıktan sonra ABD'ye gidip 1912'de doktorasını tamamladı. l. Dünya Savaşı'nda kısa süre askerlik yaptıktan sonra Istanbul'a gelerek adı şimdi İTÜ olan Mühendis Mekteb-i Alisi'nde ders verdi. Oradan ayrıldık- tan sonra Robert Kolej Mühendis Mektebi'nde öğretiın elemanı olarak çalışmağa başladı. Orada Okul dekanının verdiği 200 dolar ile basit bir la- boratuvar kurup, bir müddet sonra burada elde ettiği sonuçlarla zemin mekaniği konusunda önemli yayınlar yaptı. Özelde zemin mekaniği de- neylerinin yapıldığı bu laboratuvar ilc bilim dalı'nın hayata geçtiği yaygm olarak varsayıl- maktadır. Bu süreçte, sık sık gidip kahve içtiği Eyüp Piyer Loti kahvesinden Haliç'i seyrederken ilham geldiğini söylediğini yakınları ifade etmişlerdir. Terzaghi 1924'te zemin mekaniği biliminin rcsmen te- sisini belgeleyen ve büyük ölçüde İstanbul'da tasarladığı Erdbaumechanik.. başlıklı kitabını yayımladıktan sonra ken- disine yeni uruklar açan MIT'deki yeni görevine başladı. Ancak, Türkiye'de geçirdiği günleri hiçunutmadı. Kendisini ziyaret eden herkese İstanbul'un güzelliklerini anlattı. Aynca, Türkiye'nin ikinci vatanı olduğunu söylediği çok sa- yıda tanık vardır. Karl Terzaghi (1883-1963) Karl Terzaghi (1883-1963) Zemin mekaniği ile ilgili dersler Terzaghi'den sonra İTÜ'de Usul-Ü Umumiye adı altmda sürdürüldü. Ancak bir anabilim dalı haline gelmesi A.Hamdi Peynircioğlu'nun Almanya'da zemin mekaniği konusunda doktorasını ta- mamlayıp 1938 yılında İstanbul Teknik Üniversitesine mu- allim yardımcısı olarak atanması ile başlamıştır. Ord.Prof. Dr. A. Hamdi Peynircioğlu da (1908-1982) Türkiye'de ze- min mekaniği biliminin "babası" olma sıfatını 1943 yılm- da Zemin Mekaniği kürsüsünü kurması ile kazanmıştır. Zemin mekaniği dalının Türkiye'de göreceli yavaş geliştiği söylenebilir. Bunda laboratuvar eksikleri yanında konunun çok fazla alanı kapsaması yatmaktadır. Aradan ge- çen yıllar içinde İTÜ'nün yanında Orta Doğu Teknik ve Boğaziçi Üniversiteleri uluslararası düzeyde araştırma ve öğ- retim yüriitmüş, bunlan Karadeniz Teknik, Yıldn Teknik Üniversiteleri izlemiştir. Şimdilerde birçok üniversitede bu anabilim dalı tesis edilmiş olup, öğretim ve uygulama yay- gınlaşmaktadır. ZM13 Ulusal kongresinde be§ konu başltğı işlenecektin • Zeminlerin temel özellikleri • Sayısal çözümler • Geoteknikte olasılık • Yüzeysel ve derin temeller • Çevre geotekniği • Deprem geotekniği Bu sıralamadan görüleceği gibi, geoteknik mühendisli- ği bir anlamda her tür yapıyı ve onlarla ilgi- li çıkan sorunlan bilimsel bir yaklaşımla incelemektedir. Zira temelsiz bir yapı düşünülemez. Temeli zayıf olan bir yapı- nın da ayakta durması olanaksızdır. Türkiye depremselliği en yüksek ülkelerin üst sıralannda yer almaktadır. Yaklaştığı artık herkesçe kabul edilen büyük Marmara depreminde yapıların yer hareketlerine vereceği tepkiyi oturdukları zeminin özellikleri önemli ölçüde etki- leyecektir. Bu, yakın geçmişteki depremlerde belgelenmiş- tir. Deprem geotekniği, kuvvetli yer hareketi sırasında ya- pının zeminle nasıl etkileşeceğini sayısal yöntemler kulla- narak modeller ve hesaplar. Benzer önemli bir yeni konu çevre kirliliğinin önlenmesi bakımından evsel ve endüstriyel atıkların depolanacağı alan- lann tesisidir. Türkiye nüfusunun 100 milyon'a yöneldiği dü- şünülürse, bunlann atıklannın güvenli biçimde depolanması, buralardan sızacak zararlı sıvılann su kaynaklarına erişme- sinin önlenmesi, oluşan metan gazının yönlendirilmesi gi- bi başlıklar da çevre geotekniği'nin uğraşı alanlarını kap- samaktadır. Özüdoğru,K. 2003 Modem Zemin Mekaniğinin Kuruluşu İTÜ dergisi/d Cilt 2,Sayı 5 Goodman,R.E.1999 The Engineer as Artist ASCE ya- ymlan KULTUR