Katalog

Bizi nasıl bir gelecek bekliyor? Her son yeni bir başlangıç demektir. Saygın bilim dergisi Scientific American, Danışma Kurulu üyeleri arasındaki füturistlere Dünya'yı nasıl bir geleceğin beklediğini sordu. Bilim insanları der- ginin Eyliil sayısında yakın geleceğimizi hangi trendlerin şekillendireceği konusunda görüşle- rini dile getiriyorlar: KARMAŞA Dijital Karmaşa Çağı DANNYHILLIS* Biz insanlann kadcri arak makinelerin elinde. Teknolojimiz o kadar karmaşık bir hale geldi ki artık olan biteni anlamak bir yana, kontrol bile edemiyoru:. Başka bir deyişle Dijital Karmaşa Çağı'na girmiş bulunuyoru:. İlk insanlar cangılda yaşarken, karşılaştıkları tüm doğal olay- ları miscik bir kökene bağlama ağilimindeydi. Karanlık Çağlar'a gelince insanlar yajamlarındaki tüm olumsuzluklar- dan tanrıları sorumlu tutmaya başladılar. Fakat Aydınlanma Çagı ile birlikte akıl devreye girdi: Dünyayı anlamanm yolu bilimsel anali:lerden geçiyordu. Böylece insanoğlu artık kont- rolü eline geçirdiğini, bilimsel gelişmelerden yararlanarak ile- ri teknolojiyi de yaratrna gücüne sahip oldugunu düşünmeye başladı. Ancak intemetin yaşantımıza ginvtesiyle Aydınlanma Çağı'ndaki gücümüzü ve kontro- lümüzü yavas, yavaş yitirmeye bas,- ladık. Her şeyin iç içe geçtiği bu dünyada, inşa ettiğimiz sistemleri anlamak mümkün olmadığı gibi, onanmını da yapamaz halc gcldik. 20. yüzyılda bilgisayar prog- ramcıları, bilgisayarlara ne yap- maları gerekciğini tam olarak dik- t e edebiliynrdu. Nasıl çalıştığını tü- müyle anladıklan bir sistemin üzerinde mutlak bir kontrole sa- hiplerdi. Bugün ise programcılar, başkaları tarafindan gelişti- rilen karmaşık modülleri birbirine bağlıyor. Ama bu süreçte di- ğer parçalarm tek tek nasıl çaltştığı konusunda en ufak bir bil- giye sahip değiller. Özetle insanlar, kontrol edemedikleri sistemlere bağımlı hale geldiler. Uzmanların her biri, yapbo:un tek bir parçası üze- rinde bilgi sahibiydi; dolayısıyla büyük resmi kimse göremiyordu. Artık bu gidişatı tersine çevirmek zorundayız. Bunun için işe basit bir "backup" sistemi kurarak başlamalıyız. Kritik sis- temlerden birinin aksaması durumunda insanlığı kurtarmak için bazı insanların backup sistemini bütünüyle anlaması gerckir. Bu arada yıllar akıp giderken şu önleınlerin alınması uygarlı- ğm yıkılmasını önleyebilir: Ticari iletişim sisteminin çökme- si durumunda amatör radyocular devreye girip bağlantıyı sağlayabilirler. Kısaca internetten bağımsız, basit bir iletişim sisteminin ayakta kalması şarttır. Bir siber saldırı, bilgisayar vi- rüsü veya acil bir davranışın siber uzayı beklenmedik bir şekilde karıştırması sonrasında dahi iletişim sürdürülebilmelidir. Bazılannıız bugün cangıla -bu kendi yarattığımız dijital bir can- gıldır- geri döndüğümüzün farkında. Bunlar çareyi mistisizm- de anyor. Ancak azınlıktalar. İnsanların çoğu karmaşıklığı ka- bul ediyor ve bununla yaşamayı öğreniyor. Bir diğer azınlık da interneti, cep telefonunu, penisilini, elektrik enerjisini hep- ten reddederek, olası bir felaketin dışmda kalabileceğini sanıyor. Beğenin veya beğenmeyin, internete olan bağımlılığımız kopartılamayacak kadar güçlü. Dolayısıyla kaderimiz başka- larının ve teknolojinin elinde. *LongNow Vakh'tun kurucusu BİYOMUHENDİSLİK Siparîş Yaşamlar J.Craig Venter Mayıs ayında eki- biyle birlikte bir ge- nomdan canlı bir bakteri yarattıklarını duyurdu. Önce bir genomu deşifre etti- ler; yapay olarak ye- niden yarattılar; daha sonra çekirdeği çıkartılmıs, Mycoplasma adlı bakterinin içine yerleştirdiler. Hibrid bakteri üremcye baş- layınca ilk yapay organizma olarak kayıtlara geçti. Böylece ya- şamı yalnızca bir yaratıcınm veya özel bir gücün başlattığı inan- cı büyük bir darbe almış oldu. Bu deney sentetik biyolojinin büyük bir zaferiydi. Kaldı ki azımsanmayacak kadar çok sayıda bilim insanı bazı önemli so- runlara bakterilerin çözüm getireceğine inanıyordu. Örneğin şu bakteriler: • Petrol sızıntıları veya kimyasal atıklarla ile beslenen bak- teriler • Güneş ışığından hidrojen veya sıvı yakıt üreten bakte- riler •Vücudumuzda birikmiş kolesterol ve diğer zararlı mad- delerle beslenen bakteriler Şu anda daha başlangıç evresinde olmakla birlikte bu tek- nolojinin çok sıkı denetlenmesi gerekiyor. Çünkü kötü niyetli cllerde bu çok güçlü bir silaha dönüşme riski taşıyor. Bazı insanlar yeni organizma yaratmanm yaşamın saygın- lığına gölge düşüreceğini düşünüyorlar. Ancak her yeni buluşta olduğu gibi bu çalışma da bilginin zaferini işaret ediyor. Yaşamın gerçek değerine kavuşması için öncelikle çalışma me- kanizmasını anlamak gerek. §jŞL'i, *Pennsylvania Üniversitesi öğretim görevlisi BİLGİ TEKNOLOJİLER! Sınırstz Bilgi Depolama Çağ» EDWARDFELTEN* İnsanoğlunun bugüne dek bestelediği tüm müzikleri ce- binizde taşıyabildiğinizi hayal edin. Bu on yılın sonunda bu ha- ARTHURCAPLAN* yal gerçek olacak. Tüm filmlerin ve TV programlarının cebi- nize indirilmesi için biraz daha uzun bir süre beklemeniı ge- rekecek. Veya tüm yaşamınızı ses kaydı olarak saklamak is- terseniz, buna bugün bile erişebilirsiniz. Video kayıtlan ise bir- kaçyıl içinde mümkün olacak. Sabit sürücü ve flaş bellek gi- bi bilgi depolama aygıtlannın kapasiteleri o kadar genişleye- cek vefiyatlarıo kadar düşecek ki, bir süre sonra depolama kap- asiteleri smır tanımayacak hale gelecek. Kısaca smırsız depolama çağı başlamak üzere. Belleğin maliyeti logaritmik olarak ucuzladıkça cep tele- fonu gibi herkesin sahip olduğu bazı cihazlar da veri depola- yabilecek özelliğe kavuşacak. lyi bir arama motoru ve en- deksleme yazılımıyla yaptığınız ve gördüğünüz her şeyin arşi- vini tutabileceksiniz. Bilgiye bakış açımız da değişime uğruyor. Neyi saklayaca- ğımıza karar vereceğimiz yerde, her şeyi saklayacağımız gün- ler gelecek. Neyi kaydedeccğimize karar vermek yerine her şe- yi kaydedebilcceğiz. Bundan üç yıl öncc yemek yediğiniz res- toranın adını hatırlamanıza gerek kalmayacak. Video arşivi- nize başvuracaksınız ve aradığınızı anmda bulacaksınız. Ne var ki sınırsız depolama yeteneği, özel yaşam kavramı için de ciddi bir tehdit unsuru oluşturuyor. Sizin başkalarının kayıtlarında yer almış olma olasılığınız çok yüksek olduğu için yaptığınız her yanlışlık veya utanç verici davranış sonsuza dek saklı kalabilir. Dolayısıyla vakit geçirmeden arşivlerin yöne- timi ve bilginin kullanımı konularında yeni kuralların geçer- li olmasını sağlamak gerekiyor. *Princeton Üniversitesi Bilgi Teknolojileri Merkezi yö- neticisi SİNİRBİLİM Bilinç bilmecesinin Çözümü CHRİSTOFKOCH* Tarih boyunca, Platon ve Aristoteles za- manından günümüze, bü- yük düşünürler beyin- vücut bilmeccsi üzerinde kara yordular. Kafatasının içindeki bir miktar et parçası bilinci nasıl üre- tir? Bilincin oluşabilme- si için maddi olmayan bir şeye ihtiyaçvar tnıdır? Yapay olarak yarattığı- mız bir yaratığa duygu yükleyebilir miyiz? Düşünürler yüzyıl- larca somut veriler olmadan bu sorulara yanıtlamaya uğraşmış ancak tatminkâr bir yanıt bulamamışlar. Şimdi bilim insanları bilinçli bir beynin maddi temelini ortaya çıkartmak üzereler. Bazı araştırmalardan elde edilen sonuçlar çok ilginç. Nörologlar beyin görüntüleme teknikleri ve EEG yardımı ile bcyinleri hasarlı hastaları inceliyorlar. Bu insanlar uyanık ol- malarına karşm dış dünyaya tepki vermiyorlar. Bu insanların duygularının veya zihinsel fonksiyonlarının olup olmadığını in- eeleyen bilim insanları, şimdi tek tek sinir hücreleri ve bun- ların arasında ileti sağlayan salgılar üzerinde duruyor. Son yıl- larda iletişim bilimi ve matematikten yararlanarak bilinç ile ilgili yeni kuramlar ortaya atıhyor. Ancak bunların oluşturduğu yanıtlar yalnızca nicel: Yeni doğan bir bebek ne zaman bilinç sahibi olur? Anne karnındaki fetüs bilinçli midir? Milyarlarca bilgisayarın bağlı olduğu intemetin bilincinin oldugunu söy- leyebilir miyiz? Köpekler kendilerini düşünen bir varlık olarak görüyor mu? Pek yakında bu sorulann yanıtlanacağı tahmin edi- liyor. *Kalifomiya Teknoloji Enstitüsü bilişsel ve davraruşsal bi- yoloji uzmanı ENERJİ TEKNOLOJİLERİ Insan Sağlığına zarar vermeyen enerji İRJAMES WOOLSEY* Ulaşımda petrol çağınm hakimiyeti sona ermek üzere, an- cak bugünkü hızda sona ulaşmak biraz zaman alacak. Bu ara- da petrol tüketimi çevreyc zarar vermeye devam edecek; stra- tejik ve ekonomik açıdan devasa sorunlar yaratacak. ABD'de bu geçişi hızlandırmak ve zararı azaltmak için şunları yapıla- bilir: • İçten patlarlı motorlann verimini arttırmak • Elektrikli araçlann üretimini teşvik etmek • Toplu taşıma araçlannda ve şehirlerarası taşımacıkta kul-