Katalog

Türk bilim insanmdan şarjı biten elektrikli araçlar için çözüm Elekrikli araçların en önemli sorunlarından biri şarj istasyonuna varmadan pillerinin boşalıp, yol- da kalmaları. Cambridge'daki Mitsubishi Elektrik Araştırma Laboratuvarlan'ndan Zafer Şahinoğlu, yolda kalan araçların hızlı bir şekilde şarj edilmesi için pratik bir çözüm geliş- tirdi. Bu projeye göre mobil dolum araçları şarjı biten araçlardan yardım talebi geldiği zaman aracın yanına gelerek pillerini hızla dolduracak. Reyhan Oksay F osil yakıtlann giderek tükeniyor olması ve çevre kirliliğine yol açmaları elektrikli araçlara olan tale- bi arttınyor. Ne var ki çevre dostu olarak tanınan bu araçlar kısıtlı miktarda enerji depolayabildiklerinden, uzun mesafelerde tercih edilmiyor. Şimdi Massachusetts, Canibridge'deki Mitsubishi Laboratuvarları'nda geliştiri- len bir proje elektrikli araçların yolda kalma sorununa çözüm getirmeyi hedefliyor. Proje lideri Zafer Şahinoğlu, mobil dolum istasyonla- nnın yönlendirilmesi için araçlara monte edilen sensör- lerden yararlanacaklarını söylüyor. Bu sensörler pillerde- ki doluluk düzeyini kontrol ederek, ölçümleri merkezi iş- lem istasyonuna gönderecek. Merkezi istasyon yolda ka- lan araçların bulunduğu noktaları işaretleyerek, mobil dolum istasyonlarını buralara yönlendirecek. Şahinoğlu'na göre 100 km uzunluğundaki bir otoyol için 5 mobil istasyonu yeterli. Elektrikli araba Portableşari istasyonu (PSI) PortabİBşaıjistasyonunun taşıma araçlan Kablolu kablosuz şan bağlanOsı ,1lllü •ı»ıPortable sarjistasyon deposu Operasyon Merkezi I0M) Geçen haftalarda Kanada, Ottawa'da gerçekleştirilen AraçTeknolojisi Konferansı'nda söz konusu projesini ta- nıtan Şahinoğlu, dergimizin sorularını yanıtladı: Elektrikli araçlann şarj istasyonuna varmadan yolda kal- malanna çözüm olarak geliştirdiğiniz mobil şarj istasyon' lan projesi şu anda var olan altyapıya kolaylıkla entegre edilebilecek mi? Çok güzel bir soru bu. Entegrasyona gerek yok. Mobil şarj istasyonlanna dayalı sistemin en önemli özel- liği ve avantajı bir altyapıya ihtiyacı olmaması. Bir gün içinde Türkiye'nin en ücra köşesinde bile hizmet verme- yc başlayabilirsiniz. Sabit istasyonlar veya sabit batarya değiştirme (swapping) istasyonları gibi pahalı yatıntnla- rın yapılmasına gerek kalmıyor. Mobil şarj istasyonları ayrıca mobil batarya değiştirme istasyonları olarak da kullanılabilir. Projeniz Kanada'daki Vehicular Technology Conference'da nasıl karşılandı? Hem elektrik şirketlerinden hem de resmi ku- rumlardan çok büyük ilgi gördük. Asya, Fransa, İngiltere ve ABD'de hiç beklemediğimiz ve şaşırtıcı düzeyde yankı geldi. Ortak olmak isteyen firmalar ve haber portallan telefonumuzu meşgul ediyor. Önümüzdeki hafta Portekiz'de bir konuşmam var. Mobil dolum istasyonları için optimum yerlerin bulunmasmda elektrik fiyatınm etkisini anali: ediyoruz. Ayrıca sistemimiz, elektrikli arabaların gezici istasyonlara elektrik satmasına da izin veriyor. Bu da ilgi çeken özelliklerden bir tanesi. Pillerin düşük enerji yoğunluğu ve yüksek maliyeti oldu- ğu biliniyor. Bu bağlamda araçta bulunduracağınız ben- zinle çalışan bir jeneratör de şarj istasyonlan ile aynı işi görmez mi? Pillerin yüksek maliyeti ve düşük enerji yoğun- luğu aslında bizim için bir avantaj. Elektrikli arabaların şu anki 15-2OKWh kapasiteli pilleri ile 50-100 milde bir şarja ihtiyacı oluyor. Ayrıca, 2.8MWh kapasitesinde ve anlık 500kW güç sağlayabilen şebeke ölçeğindeki ener- ji depolama ünitelcri şu anda ABD'de üretilmek- te. Mobil dolum istas- yonları elektrikli araba- ları alternatif akımdan (AC) doğru akıma (DC) dönüşüme gerek kalma- dan, doğrudan DC-to- DC seklinde şarj ediyor. Bu şarj süresinin dakika- larla ifade edilmesi de- mek. Öte yandan, benzinle ça- lışan 240 voltluk bir je- neratör 40 Amper akım- lal5KWh'hk bir elek- trikli araba bataryasını yaklaşık 2 saatte şarj edebilmekte. Piyasalarda kabul edi- lebilir bir süre değil bu. Özetle, mobil enerji istasyonları uygulamasını elektrikli arabaların yaygınlaşmasını hız- landıracağını söyleyebiliriz. Mali açtdan bir avantaj/dezavantaj boyutu var mı? Amerika'da kWh elektrik fiyatı hem farklı bölgeler- de, elektrik tüketiminin hem de yoğun (örnek: Sabah 7- Akşam 11) ve en düşük (Akşam 11-Sabah 7) olduğu za- manlarında büyük değişim göstermekte. Örneğin, bu iki dönem arasında 6 katlık bir fark olabiliyor. Hatta düşük noktada elcktriği bazı şirketlerden ve bazı bölgelerde be- davaya bile almak mümkün. Üstelik mobil istasyonları talebin en yoğun ve çok olduğu bölgelere anında aktara- bilme lüksünüz var. Kaldı ki elektrikli arabaların şebeke- den doğrudan şarj edilmesi elektrik şebekesinde yükü arttırmakta. Daha önceki projelerinizde birlikte çahştığınız Sinan Gezici ve lsmail Güvenç bu projede de yer aldı mı? Dr. Gezici şu anda Bilkent Üniversitesi'nde öğ- OO on Zafer Şahinoğlu Gazi Üniversitesi mezunu retim üyesi ve Dr. Güvenç ise NTT DoCoMo ARGE'de çalıs,ıyor. Her ikisi de çok başarılı bilim insanları. Birkaç sene önce Mitsubishi Electric'de yollarımız kesişti. Ortak çalışmalarımız ve yayınlarımız var. Fakat, bu projede baş- ka Türk mühendis çalışmadı. Bugüne dek 2 Avrupa 22 ABD patentiniz olduğunu oku- dum. Bunlar genel olarak hangi ürunlerinize verildi? Kablosuz şarj etme teknolojileri, radar sinyal iş- leme teknikleri, ultra geniş band radyo sinyalleri ile yer bulma ve takip sistemleri, kablosuz sensor network pro- tokolları, ZigBee. Şu anda ekibimle tamamen enerji ile ilgili teknolojiler üzerinde çalışıyorum. TÜBİTAK destekli kab- losuz ve akıllı sulama sistemi geliştiren Teknoset Ltd. firmasına danışmanlık yaptım. Ortaya çıkan 'Rainvent' isimli ürün 2009 yılında TÜBlTAK'tanikiyıldabir verilen 'Yenilik ve Teknoloji' ödülünü aldı. Hashimoto Prize ve MERL President's Award'ı hangi çalışmalarınız ile kazandınız? | Hashimoto Prize her yıl en iyi doktora çalışmasma New Jersey Institue of Technology'nin verdiği bir ödül. Dolayısıyla doktora ça- lışmam için almıştım. Konusu "kendine benzer özellikler gösteren netvvork trafığine nasıl bir kaynak da-1 ğılımı" yapılması gerektiği ile ilgiliydi. Kontrol ve otomasyon sistemlerinde bilgi ve sinyal akta- rımı günümüzde kablolar üzerinden sağlanıyor. Kablo kullanmanın maliyeti ise oldukça yüksek. Öte yandan mevcut kablosuz alternatifler perfbrmans açısından çok güvenilir ve yeterli değil. Kablolu data aktarım perfor- masına erişen bir kablosuz iletişim teknolojisinin teorik tasarım ile birlikte prototipini geliştirdik geçtiğimiz iki sene içerisindc. MERL President's award bu çalışmamıza verildi. Türkiye'deki ARGE merkezleriyle ortak çalışmalarınız oldu mu? Kısa bir özet verebilirim size. TÜBİTAK des- tekli kablosuz ve akıllı sulama sistemi geliştiren Teknoset Ltd. firmasına danışmanhk yaptım. Ortaya çı- kan 'Rainvent' isimli ürün 2009 yılında TÜBİTAK'tan iki yılda bir verilen 'Yenilik ve Teknoloji' ödülünü aldı. 2003 yılında İstanbul Boğaz köprüsünün sağlığının kab- losuz sensörler ile görüntülenmesi ve erken uyarı sistemi kurulması için teklifimiz ve girişimlerimiz oldu ama ilgi görmedik. Birkaç kez Türkiye'ye dönmek ve ARGE mer- kezi kurmak için destek aradığımız firmalar oldu burada- ki bilim insanı arkadaşlanmızl, ama sonuç alamadık. Elbet bir gün çalışmalarımıza Türkiye'de devam etme ümidi taşıyoruz.