Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğiu ([email protected]) Bir siteyi vezir de rezil de yapan daha ziyade içerik ol- duğundan, herkesin erişebileceği uzaklıkta olan tek- nik özellikya da yapı malzemelerinin sitenin popüler- liği üzerindeki rolü haksız yere ihmal edilmektedir. CNT O l.çerik Kralsa Teknik Özellikler Kraliçedir! Web siteleriyle ilgili ilk günden beri popüler slogan haline gelmiş bir tespit var: 'İçerik Kraldırl" Yani bir web sitesi için an kritik husus içariğinin zengin va orijinal olmasıdır. Eğer bir web sitesinde başka yerierde de kolayca bulunan içerik varsa, sörf yapanlar neden o başka sitelere değil de sizin sitenize gelsin ki? İçerik olgusuna odaklanma o denli yüksek düzeyde kibir web sitesi ya da blog sayfası yapmaya kalktığınızda sadece ve sade- ce içeriğe odaklanma gibi bir tekboyutlu bakış açısı genelgörû- nümü karartabiliyor. Oysa resmin tamamı içerikten oluşmuyor. İçerik ile biriikte ele alınması gereken diğer husus da web si- tesinin yapı taşlannı oluşturan diğer teknik özelliklerdir. Örneğin tasarımı, renk seçimi, sunulan kolay kullanıma yönelik araçlar (mesela site içinde arama yapma imkânı, kolay dolaşma imkânı, anahtar kelimelerin sıralanması, siteye kolayca abone olabilme imkânı vb). Tüm bu Özellikler "içerik kraldır" sloganının altında ezilmek- te, değersiz birer detay haline gelmektedir. Oysa bu yapı malze- meleri olmadan bir web sitesi tam olamaz. Ayrıca araştırmalar göstermiştir ki bir web sitesine ilk defa giden bir kullanıcının o si- tede kalması ya da alternatif bir web site arayışına girmesi sa- dece 109saniye içinde verdiği bir karardır. 109saniye içinde içe- rik kadar görsel malzeme ve kolay kullanım imkânları da karart etkileyici ana unsurlardandır. Peki uzmanlann içeriğiöne çıkanp da yapı malzemelerinige- ri plana hmelerinin sebebi nedir? Burada çok basit bir akıl yü- rûtme var. Teknik özellikler ya da yapı malzemeleri herkesin öğ- renebileceği ya da para ile sahip olabileceği şeylerdir. Dolayısıyla bunlarbir web sitesi oluşturma sürecinde herkes için eş değerde olgulardır. 0 halde ayırt edici özellik olamaz. Ayırt edici özellik olarak geriye içerik kalmaktadır. Bir siteyi vezir de rezilde yapan şeyiçeriktir. Içerinzenginliği, tazeliği, özgünlüğü- dür. Bu değeriendirme yanlış değil ancak gerçeği çarpıtacak de- recede bir ihmalkâriık da içermekte. Bu ihmalkârlık nedeniyle binlerce kişi intemette bir web sitesi açar açmaz zengin (ya da popüler) olacaklarını sandı. Çünkö cahil medyanın da körûkle- mesiyle mesaj kitlelere bu şekilde eksik ulaştırıldı. Web siteniz- den başka yerde bulunamayacak bir içerik sunduğunuzda her- kes gelecekîi! Oysa öyle olmadı. Web sitesi olgusunu ve teknolojilerini öğrendikçe bazı site sahipleri herşeyin içerikte başlayıp içerikte b'ıtmediğinikavradı- lar. Sitelerine daha çok trafik çekmek için içeriğin yanı sıra baş- ka şeyler de yapmak zorunda olduklannı tespit ettiler. Kimisi bu teknik imkânları kendi kişisel gayretiyle sitesine dahil etti, kimi- si ise bedelini ödeyip profesyonel hizmet alarak bu imkânlara sa- hip oldu. Işte bu basit husus aslında internetin ya da mbin eş'ıtlikçi yanının sadece başlangıç anında çok kısa bir sûre için geçerii olduğunun temel göstergesidir. Tıpkı 100 metre yarışı gibi, Atleîler sadece başlama işareti verildiği anda hizada ve eşittir. Bir sonraki saniyeden itibaren herkes kendi performansına gö- re ilerler. Evet satrançta oyunu bitirmek için en stratejik taş olan şahı (Ingilizce'de "kran) altetmek gerekir ancak şahın gücünü koru- mak için en güçlü hamle imkânına sahip olan, en çok çalışıp di- dinen taş ise vezirdir {Ingilizce'de kraliçe). BILIM TARIHI Darwin ve türlerin evriminde doğal seçilimin rolü Darvvin'e göre doğal seçilim mekanizmasının iki işlevi vardır: En uygun olmayanları elemekve elemeden arta kalanlarda yararlı karakterleri korumakve biriktirmek. Osman Bahadir [email protected] D: . anvin, ünlü Türlerin Kökeni adlı eserinde doğal Iseçilimle ilgili yüzlerce açıklama yapmış ve hay- vanlar ve bitkiler dünyasından somut örnekler vererek bu mekanizmanın nasıl çalıştığını göstermeye çahşmıştır. Danvin eserinde ayrıca doğal seçilimin de etkisiyle türlerin akrabalık ilişkileri içinde nasıl farklı- laştıklarını gösteren bir diyagram hazırlamıştır. Bu di- yagramdaki sımflamaları açıkladıktan sonra şunlan söy- lemcktedir: "Her bir cüriin bağımsız olarak yanuıldığmı ileri sü- ren bakış açısmda, tüm organik varlıklarin smıflandm- labilmesi olgusunu, bu önemli gerçeği görebilmek im- kânsızdır. Oysa eminim ki bu olgu, diyagramda gördü- ğümüz gibi, kalmmla ve rü- kenmeyi ve özelliklerin fark- hlaşmasını geıektiren doğal seçilimin karmaşık etkisiyle açıklanmaktadır." ("On the view that each species has been independently created, I can see no explanation of this great fact in the classifi- cation of all organic beings; but, to the best of my judge- ment, it is explained thro- ugh inheritance and the complex action of natural selection, entailing extincti- on and divergence of cha- racter, as we have seen illus- trated in the diagram.") (Türkçe baskıda s.149, İng. baskıda s. 158). Danvin'in, geliştirdiği evrim teorisiyle ilgili temel fikrini bu paragrafta çok açık olarak görüyoruz. Buna göre türlerin evrimi, iki yoldan, kalıtımla ve doğal seçilimle gerçekleşmektedir. Darvvin'in burada kalıtımı doğal seçilimden ayırması, bu sözcükle doğanın farklılaşma yaratan dolaysız kalı- tımsal etkisini belirtmek istemesinden kaynaklanmak- tadır. Danvin'e göre doğal seçilimin de iki farklı fonk- siyonu vardır. Birincisi, en uygun olanların hayatta ka- lımını sağlaması ve uyumsuzları elemesi; ikincisi ise, elemeden kurtulan bireylerde kendilerine yararlı olabi- lecek karakterleri koruyucu ve biriktirici bir etki yarat- masıdır. Öncelikle belirtmeliyiz ki, Danvin Türlerin Kökeni kitabında, yukanda da görüldüğü gibi doğal seçilimin türlerin evrimleşmesinin yegane yolu olduğunu söyle- memiştir. Hatta birçok kez, doğal seçilimin evrimin tek yolu olmadığını açık olarak belirtmiştir. ("1 am con- vinced that naturel selection has been the main but not exclusive means of modifıcation.") (Türkçe ve İngilizce baskılarda s. 25). İkinci olarak, Danvin'in düşüncesinde çok açık ola- rak görünmektedir ki doğal seçilimin yok edici rolü tek başına çalışmamaktadır. Bu olgu, doğal seçilimin el- bette temel bir fonksiyonudur (onun bu fonksiyonunun çok sayıda bireyin ve türün yok olmasına neden olma- sıyla, olası türleşme zenginliğini azalttığını da söyleye- biliriz. Canlı hayatın başlamasından bu yana gelişen türlerin yüzde 99'unun tükenmiş olduğunu unutma- malıyız.) Ancak doğal seçilimin tüketici özelliğinin, bi- reye yararlı özelliklerin korunması ve biriktirilmesi özel- liğiyle ilişki içinde düşünülmesi gerekir. Aksi takdirde doğal seçilimin türleşmedeki zorlayıcı baskı yapma ro- lünü anlamak güçleşecektir. Çünkü Danvin türleşmede bir ölçüde şansın etkisini kabul etmekle beraber, doğal seçilim yoluyla türleşmenin sadece rastlantılarla ger- çekleştiğini düşünmemektedir. _ Şans konusunda Danvin üunları söylemektedir: "...Tek başına şans, aynı cinsin türle- ri ve aynı türlerin çeşitleri arasındaki bu kadar sürekli ve büyük farklılıkları açıklamaya asla yetmez." (Türkçe baskıda s. 127, İng. baskıda s. 138. Türkçe baskıda asla kelimesi yer almamıştır.) Danvin'in önemle üzerin- de durduğu doğal seçilimin ikinci mekanizması, bir türün bireylerinde binlerce kuşak boyunca yararlı özelliklerin korunmasını ve birikmesini sağlayan bir doğal etkileme mekanizmasıdır. Danvin, bu mekanizmayı türlerin farkh- laşmasında çok önemli bir et- ken olarak görmekte ve ese- rinde yüzlerce örnekle bu ol- guyu açıklamaya çalışmakta- dır. Danvin'in genetik devriminin henüz gerçekleşme- miş ve ilkelerinin henüz anlaşılmamış olduğu bir dö- nemde, kalıtımın, türlerin farklılaşmasındaki bağımsız ve doğal seçilimle biriikte işleyen ikili rolüne her za- man işaret etmesi ise olağanüstü bir kavrayış ve seziş ör- neğidir. Kalıtımsal olmayan farklılaşmanın türleşmede hiçbir rolünün ve öneminin olmadığını söyleyen Danvin, kalıtsal değişimlerin zenginliğine de dikkat çekmektedir: "Kalıtsal olmayan herhangi bir değişim bizim için önemsizdir. Fakat kalıtsal yapı sapmalarının sayısı ve çeşitliliği, bu sapınaların fizyolojik önemleri ister az, is- ter çok olsun, sonsuzdur." (Türkçe baskıda s. 32, İng. baskıda s. 33.) Charles Danvin, Türlerin Kökeni, Çeviren: Öner Ünalan, Onur Yayınları, 5. baskı, Şubat 1996. Charles Danvin, TTıe Origin of Species, complete and unabridged, Simon and Schuster Paperbacks, New York, London, Toronto, Sydney, Kasım 2009.