Katalog

* KttmmlAimf KemalAteşten 'DilHurafeleri' Bitmez bu dilin çilesi! • ErayAK I » nsanlar genelde dil üzerine yazıl- I mış kitaplan okumaktan kaçınır. I Bu, okuyucularm bclki sayfalan J L açtığında ekiııc kökünc ayrılmış kelime yığınlanyla karşılaşma korku- sundan, belki de ilkokul sıralarından beri dil üzerine dinlediklcrinin, yara- tımdan uzak soğukluğunu her an du- ' yunısamasındandır, bilinmez. Dil ' üzerine yazılmış. kitapların, ilgi çeke- cek nitelikte kaleme alınmamasını da ekle- | yebiliriz söylenenlerin bir köşesine. Ger- i çekten de, dil ve güncel sorunları üzerine yazılmış kitaplara bakıldığında, bunlar ara- smda nitelikli olanlann sayısının bir elin Earmağım geçmediği görülür. Tünı bunlar ize, okuyucuların dil üzerine yazılmış ki- taplara neden pek ilgi duynıadığmı -yüzey- sel dc olsa- ortaya koyar. Kemal Ateş, yeni yayımlanan kitabı Dil Hurafelerfnde, insanlar tarafindan kor- kuyla yaklaşılan bu mcsclesinin güncel bir panoramasını çıkarmaya çahşıyor. Yer yer katıl(a)madığım bazı füdrlcrine karşın Ateş, bu kitabıyla dil meselesinin bilinen o "soğuk" tarafinı, zihinlerden silmek için çaba veriyor. Dille uğraşmanın aslında sa- nıldığı kadar sıkıcı olmadığını, sıradan bir okuyucunun da bu konudan zevk duyabi- leceğini medya, sokak ve siyaset malzeme- leri arasından dikkatlc seçtiği "güncel" ör- neklerle vurgulanıaya çalışan yazar, Türk- çcnin bir türîü çözülememiş, "kadim" so- runlanna da çözüm önerileri getiriyor. TÜRKÇEDEKİ KARMAŞA Ateş, Türkçenin kronikleşmiş sorunları- nın anlatımma avırmış kitabının büyük bir kısmını. Özcllikle, Türkçeyi doldurulan ve Ömer Seyfettin'in "Yeni Lisan" hareketiy- le antmaya çabaladığı Arapça vc Farsça kelime yığınlanndan sıkça yakınılıyor ki- tapta. Türkçcnin bu Arapça ve Farsça keli- melerin yerine yenilerini üretebilecek ka- dar "zengin" bir dil olduğunu, konunun geçtiği hemen her satırda vurgulayan Ateş, Osmanlıcanın artık "ölü" bir gcleneğin temsilciliğini yaptığını da öne sürüyor. j Ateş, Arapça ve Farsça istilasından son- | ra birçok Türkçe sözcüğün bclleklerden si- ! lindiğıni, oysa bunların yerine kullanılanla- rın da anlam bakımından aynı olgulan kar- şıladığını söylüyor. Bu konuda çeşitli çö- züm önerileri de sunuyor yazar. Kendisi- nin kaleme aldığı hikâyelerde ve romanlar- da da kullandığı, yok olmuş sözcükleri "ta- rama ve derleme yoluyla" edebiyat eserle- rinde kullanılarak tekrar gündcme getirme anlayışı, yazann üzerinde durduğu "can- landırma" yöntemleri içinde en önemlileri arasında yer alıyor. Ateş'in, yazının başında belirttiğim "ka- tıl(a)madığım"fikirlerindenve kitapta dik- kati çeken, kanunca "tutarsız" görünen en önenili nokta da işte tam burada baş veri- yor. Ateş, "ölmüş" bir kültürün temsilcisi olarak gördüğü Osmanlıca yerine, "Kök- Türk" zamanından kalma sözcüklereyön- lenmeyi uygun görüyor ve dilin böyleükle duru nale gelebilcccğine inanıyor. Yani Ateş, eski Osmanlıca kelimeler yerine, da- ha eski; fakat öz olarak Türkçe kelimelere yönelmeyi öneriyor. Eskiyi yenileştirmc ça- bası anlaşılabilir, desteklenebilir, destck- lenmelidır ama bunu, dalıa eski unsurlarla sadeleştirmeyi önermek pek uygun bir fi- kirmiş gibi gelmiyor kulağa. Bunun yanın- da, Osmanlıcadan günümüze kadar gelmiş ve dile yerleşmiş, yabancıymış hissi uyan- dırmayan birçok sözcüğün nasıl dcğiştirile- ceğine, yerlerine Türkçe karşılıklann nasıl Türkçenin güncel ve kronikleşmiş birçok sorununun ele alındığı Dil Hurafeleri, okuyucuyu dil üzerine yazılmış kitapların "soğukluğundan" arındıracak nitelikte. çalışmadaki bazı zıtlıklara rağmen, yerinde tespitlerle eleştirdiği pek çok kişinin, kurum ve kavramın yanında, su yüzüne çıkardığı çekişmelerle de dikkat çekiyor. Kemal Ateş'in kitaptaki yazılarında, dille ilgili konulann sosyal arka planı da ihmal edilmiyor. bulunabileccğine dair yeterli çözüm öneri- leri de sunulmuyor kitapta. Aralannda yüzyıllar bulunan, biri Şaman inanışlanyla, öbürü lslam kültürüyle yoğrulmuş farklı bu iki kültürün hangisinin daha önce tarih sayfalanna karıştığı da biliniyorken, Ateş'in bu fikirleri biraz havada kalmış iz- leninıi veriyor. Ateş, bu konuda bir başka çözüm öneri- si daha ileri sürüyor: "Lisan-ı avam" olarak adlanduılan ve genelde edebiyat dilinden uzak tutulan halk diline yönelmeyi günde- me getiriyor. Fakir Baykurt, Yaşar Kemal, Orhan Kemal gibi Türk edebiyatının dö- nüm noktalarında bulunan isimlerin bunu başarabildiğini söyleyen yazar, onlann ta- kip ettiği yolu izleyerek dili durulaştırma- nın önüııü açabileceğimizi vurguluyor. Ateş'in bu konuda örnek verdiği yazar- lar hakkında söylenebilecek tek kelime bu- lunamaz, fakat kitabın ilcriki sayfalarında örnek gösterdiği yazarlar arasında edebiya- tımızın önemli isirnlerinden Ahmet Hamdi Tanpınar'm yer alması burada bir tezatlık oluşturuyor. Bu noktada sorun, anılan is- min "Tanpınar" olmasından kaynaklanmı- yor. Zaten, Tanpınar "Türkçeyi" mükem- mel kullanışıyla bilinirken, sorunun o ol- ması düşünülemez! Burada tezat, Tanpı- nar'ın yeni nesillere birkaç kelime öğretile- mediği için kapısına büyük bir kilit vurul- duğuna inandığı Osmanlıcayı savunmasın- dan kaynaklanıyor. Ateş'in, Türkçenin du- ru hale getirilmesine dair kendince öne sürdüğü fikirleri, Tanpınar örneğiyle bera- bcr kanımca sapmaya uğruyor. TDKNİNİÇYÜZÜ Dil Hurafeleri, yukarıda bclirttiğim bazı tezatlann dışında, oldukça yerinde birçok tespiti içinde banndınyor. Ateş'in özcllikle Türk Dil Kurumu (TDK) hakkında gün- deme getirdiği eleştiriler dikkati çekiyor. Yazar, geçmiştcn bugüne uzanan bir TDK portresi çıkanyor ve doğrusuyla yanlışıyla okuyucuya bunlan açıklıyor. Ateş'in özel- likle bugünkü TDK hakkında söyledikleri, dil konusunda yaşanan tartışmaların geri- sinde ncler yaşandığının anlaşılması nokta- sında çok yardımcı oluyor. Her yıl değişen dil kurallannın, kurum içindeki çekişmele- rin, "dil için ve dile rağmen" verilen ikti- dar kavgalarının arkasında yatanlan oku- dukça, Türkçenin bugünkü durumu pek de şaşkınlık yaratmıyor. Yazar, çok basit bir şekilde çözümlencbilccek konulann bi- le, kurum içi çekişmeler yüzünden, içinden çıkılmaz bir hal aldığını da iddia ediyor. "TDK kılavuzlanndaki sunuş yazılan mes- leki kıskançlığın, üstünlük taslama çabala- rının, önce üniversitelerde başlayıp sonra kuruma sıçrayan iktidar kavgalarının açık işaretleriyle dolu" olduğunu söylüyor Ateş. Işte bu yüzden, dilimizdeki çok kolay çö- zümlenebüecek birkaç yazım sorunu dahi kafalan kanştırmaya devam edip çözüm- süzlüğünü sürdürüyor. Kitap, sadece kurumsal çekişmeleri ko- nu edinmcsi ve kavram karmaşalarını gün- deme getirmesiyle öne çıkmıyor. Kitabı, dilin o "soğuk" olarak kabul cdilcn dünya- smdaıı uzaklaştıran en önemli nokta da tam olarak bu. Yazar, okuyucuyu eğlcndi- ren kendine vcya başkasına ait, "ders nite- liğindeki" anılardan da bahsediyor. Sait Faik Abasıyanık'ı, üniversitcden kaçıran Uygurca, Harczmce gibi dil derslerinin hi- kâyelere konu olan zorluğuna değiniyor örneğin. Bu derslerin, şimdi lise müfredatı- na kadar indiğinden bahseden yazar, bun- ların yalnızca "meraklısına" öğretilmesi ge- rektiğini düşünüyor. Gerçekten de, üni- versitelerin Türk dili vc edcbiyatı bölümle- rindc okuyan öğrencilerin, tek isteği bu ol- sa gerek, çünkü pek çok insan Sait Faik'in kaderini paylaşmak zorunda kalıyor. Bu dersler yüzünden, güç bela kazandıkları, edebiyat hevesiyle geldikleri okullarından, arkalanna bakmadan kaçmaya fırsat kollar duruma geliyorlar. Buııa benzer biçimde okuyucunun yüzü- ne "tokat" gibi çarpan bir anıya daha yer veriyor Ateş kitapta. Fazıl Hüsnü Dağlar- ca'nın, Türkçe yazıp Kürt şairi olduğunu söyleyen bir genci, "Hangi dille yazıyor- san, o dile aitsin!" diyerek ikna etmeye ça- lıştığını anlatıyor. Günümüzün de önemli tartışma konulanndan olan "dil-aitlik" me- selesinin çözümüne dair kanunca çok önemli bir yargı Dağlarca'nınki. Türkçe dışında başka bir dille eser vcrip daha son- ra, kendinin bu kültüre ait olduğunu söy- leyenlere de itiraz edilemeyecek bir kay- naktan cevap aynca. Aynca, geçtiğimiz dö- nemlerde Muratlıan Mungan'ın Türkçe yazdığı için "Kürt Şairleri Antolojisi"ne alınmamasıyla da aynı durum. Dağlar- ca'nın ortaya koyduğu bu yorumdan hare- ketle, bazı yazarların da bu kültürle anıl- maması gerekmiyor mu? Dil Hura/eleri'nc, sadece dille ilgili so- runlan anlatan bir kitap olarak bakrnak doğru olmaz. Yine dille bağlantıb da olsa, giderek "yeşillenen" ders kitaplanndan, "aydınlann" Türkiye'ye yararlı saydığı ba- kış açılanna, Türkologlara açılması gere- ken iş sahalarına kadar pek çok sosyal ko- nunun da üzerinde duruluyor. Kitapta ay- nca, edebiyatımıza yerel düin ne zaman ve kimlerle girdiği hakkında, konuyu ana hat- lanyla özetleyecek nitelikte yazılar da yer alıyor. • [email protected] Nâzım'dan Derleyen Dr. NOYAN UMRUK Nâzım Hikmet: "Memetçik Memet" CUMHUR UTKU Bir Kuvayı Milliye Müfreze Komutanının Anlatıkları MEHMET ERGUN Nâzım Hikmet'in Gözden Kaçmış Üç Kısa Oyunu CAFERTIRYAKI .Zamanın Gücü (Uluslarası Durum, İşbirlikçi Güçler ve Türkiye'nin Yeri) MEHMET BAŞARAN İlhan Selçuk İzzet Harun Akçay Roman Notları / 9 AURIZAÖZKAN Yayınlanan Said Nursi Belgeseli Can Dündar'a mı Ait? I- Bertan Onaran. Nazım Onat ,. ÖYKÖUER;DinçerKaya . Halit Payza. Murat Taş. Ozlem Vıldız. Aysel Y. Gökçelik. Cazim Gurbüz. ŞİİRLER Vecihi Tlmuroglu. Abdullah Rıza Eraüven. Seyyit Nezir . Bünyamln Durall. Çetln Boga. Evin Ökçuoğlu . Bahanur Garan . Ayten Ekmekçl Özmeral. Taner Cindoruk. Sevim Yazar. Idris Atmaca. Bedriye Korkankorkmaz . Sabahattin Yalkın Aîacnc Kosüüan: (84TLMık aboneliğe80TL değeHnde kitapannagan ediyonız.) Yül* (12 sayı), Dûz abondik: (12 sayi) 60TLdır. Ceaevteri(12Sayı):42TL Yurtthşı (12 Sayı): 50 Euro veya ttarşdığp. Banka Hesap Nq: Hes.No(IBAN):TR9300064000M110950558371 1 Dil Hurafeleri/ Kemal Ateş/ Imge Kitab- evil 148 s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1069 Posta Çeki No: 5096824 (BeriüıBasmYıym) Toplumcu ve Aydınlanmacı Bir Çizgi... Berfln Bahar'ı okuyalım, okutahm. Abone olalım, abone bulalım.. BERFİN BASIN YAYIN ve TIC. LTD. ŞTI. Cagaloğlu Yokuşu. Evren Han. No: 29 62 Cağaloglu 34112 - İstanbul Tef: (0.212! 513 79 00 Fax: 512 37 20 www.bertin.net l Remzi Kitabevi, D&R ve diğer kitapçılarda... i 'SAYFA 19