Katalog

ESKİYEN ELEKTRİK ŞEBEKELERİIMİ SİBER SALDIRIYA KARŞI KORUMAK Geçen yıl ABD'nin elektrik şebekesini hedef alan kötü niyetli bir yazılım çok hüyük bir güvenlik sorunu yaratmıştı. Bu sorun o denli büyüktü ki ülkenin dört bir yanı elektriksiz kalma riski ile karşı karşıya kaldı. Amerikan Enerji Bakanlığı Princeton'daki Siemens Corporate Technology'nin araştırma ekibini güvenliği en üst seviyeye çıkartmaları için görevlendirdi. Bakanlık, parçalı bölgesel sistem- lerin ortak bir güvenlik çerçevesi altma alınıp olası tüm saldırılara kar- şı sağlam bir savunma hattı kurulmasını istedi. ABD'de ortalanıa bir elektrik şebekesi yaklaşık 40 yaşındaydı ve siber saldırılann söz konusu olmadığı dö- nemlerde inşa edilmişti. Bunıı göz önüne alan araştırmacılar, kontrol nıerkezleri ve alt istas- yonlar tarafından çalıştırılabilecek ortak bir çerçeve ge- liştirdiler. Güvenlik çerçevesi içindeki üniteye şifre kur- nıa ve şifre çözıne özelliği kazandıran Siemens, bu ünite- yi korunması gereken elektronik cihazın yakmlarma yer- leştirdi. Unitc saldınları ve şebekeye erişimleri kontrol altında tuîuyoıdu. Güvenlikten sorumlu yöneticinin eli- nin altmdaki donanım, tüm güvenlik sistemini kontro- lü altında tutabilecek kapasitedeydi. Rutgers Universitesi'ndekt İleri Enerji Sistemleıi Merkezi ve Amerikan Enerji Bakanlığı ile birlikte çalışan Siemens, bu ortak çerçevenin prototipini geliştirdi. ldaho Ulusal Laboratuvarf nda denendi. Ekibin tasarla- dığı risk modelleri hem alt istasyonlar hem de şebekenin lümü tarafından kullanılabilecek şekilde düzenlendi. Sonuçta şebeke düşük maliyetli ve güvenliği tam olarak sağlayan sistemin kontrolü altma girdi. lleride bu tek- nolojinin ülkenin petrol ve gaz boru hatiarı gibi kritik altyapılarının güvenliği için de kullanılması düşünülü- yor. NANOTÜP MÜREKKEP İLE GİYİLEBİLİR PİLLER Yeni geliştirilen karbon nanotüp hazlı bir mürekke- be batınlmış kumaşlar giysileri giyilebilir piller haline ge- tirecek. Kaliforniya'daki S t a n f o r d Üniversitesi'ndenYi Cui ve meslektaşlarının ge- liştirdiği mürekkep tek duvarlı karbon nanotüp- lerden oluşuyor. Ekip gö- zenekli kumaşı mürek- kep ile boyayarak çok düşük dirençli bir iletken doku yarattı. Kumaşın birkaç kez yıkandıktan sonra bile özelligini koruduğu görüldü. Bu da mürekkebin dayanıklı oldugunu gösteriyor (Nanu Letters. DOI: 10.1021/nl903949m). Cui'ye göre malzemeyi elektrolit ile işlemden geçire- rek kumaş kapasitör yaratmak da olası. Kapasitör elek- trik şarjmı depolayabilir veya dışart salar. Bu teknik ile ÜRETİM TESİSLERİ BEKLEME KONUMUNA GEÇEBİLECEK Siemens'in Hanover Ticaret Fuan'nda sergilenen Simatic ET 200S PM-E RO güç ınodülü sayesinde otomo- tiv sanayindeki üretim hatları gibi diğer sanayi tesisleri ge- lecekte daha a: enerji tüketecek. Bu ınndül, üretime ara verildigi zamanlarda operatörlerin bir fabrikanın tüm bö- lümlerini devreden çıkaıtmasma ve bir süre sonra yeniden devreye almasına iınkân tanıyacak. Bugün tesisin bazı kı- sımları harta sonları üretim hattında isjencn herhangi bir parça olmamasına karşın üretim zanıanmda harcanan enerjinin %60'ını tükeııneye devam ederler. Bu yeni sis- temin, enerji tüketimini %80 oranmda azaltması bekleni- yor. Çok sayıda makine çalıjınadığı zamanlarda tümüyle kapatılaınaz. Orneğin bir televizyon izlenmediği zaınan bekleme moduna alınıp ı,\ık az enerji tüketir bir konuma getirilir. Ne var ki relevizyonlardan farklı olarak kompleks üretim tesislerinde aı^ıııa/kapatma düğmesi yoktıır. Tesis birbiriyle koordineli çalışmak zorunda olan yok sayıda ma- kineden oluştuğu için, sistemin tümüyle kapatılması siste- min scnkronizasyondan çıkmasına yol açabilir. Göz önün- de bulundurulması gereken bir diğer konu da zamandır. Her şeyden önce sanayi robotlarının tüıtıü ve konveyör ka- yışları tam olarak çalışmaya başlamadan önce bir ısınma dönemine ihtiyaç duyarlar . Örneğin iki parçayı birbirine yapıştıran bir robot, kaynak yapan robottan önce işc baş- lamak zorundadır, çünkü yapıjtıncının önceden ısıtılnıası gerekir. Siemens Industry Automation'ın geliştirdiği yeni ça- lışma modülleri, tesisi nluşturan bölümlerdeki elektrik enerjisini kontrol altında turabilccek. Enerji modülü, Simatic ET 200S kontrol ünitesine bağlı olduğu için her makinenin çalı^ına ve kapanma sürelerini biliyor olacak. Sonuçta tesisin tüm bölümleri, yalnızca hafta sonları değil, yenıek molalarıııda tam otomatik olarak kapatılabilecek. İşçiler üretim hatlanna geri döndükleri zaman anıııda ça- lışmaya başlayabilecekler. giyilebilir cihazlara enerji sağlanabilecek. AKUSTİK MÜHENDİSLERİN YERİNİ ALAN YAZILIM Müzisyenler akııstik mühendisine gerek kal- mndan dinleyicilere ku- sursu: bir canlı perfor- mans sergileyebilecek. Londra Queen Mary Üniversitesi'nin Dijital Müzik Merkezi'ndcn elektronik mühendisi Enrique Perez ve Josh Reis, Automatic Mixing adını verdikleri bir yazılım gelijtirdi- ler. Bu yazılım kanalların birleştirilmesi ve değiştirilme- si gibi temel ses mühendisligi işlevlerini görüyor. Yazılım, farklı müzik aletlerinden veya mikrofonlar- dan gelen sinyal düzeylerini ayarlayarak seslerin bozuk çıkmamasmı garanti altma alıyor. Ayrıca spesifik fre- kans bantlarından gelen sinyal güçlerini arttırarak bas ve tiz sesleri yükseltiyor. Ancak yazılımın ses mübendislerinin yerini almak gibi bir iddiası yok. Tam tersi mühendislerin daha yara- tıcı işlere yoğunlaşmalarını sağlayabilir. IŞIK GEÇİRMEYEN CAMDAN GÖRÜNTÜ YANSIMASI Normal ışık- tan yararlanarak ışığı yansıtma- yan opak nesne- lerden de görün- tüleri yansıtmak mümkün olacak. Bilim insanları bu yöntemden yararlanarak koyu renge boyanmış cam- lardan da görüntüyü yansıtabilecek. • •- ı-rt Opak olarak nitelendirdiğimiz nesneler içinden çxik az nıiktarda ışığtn geçmesine izin verir. Ijık nesnenin atomlarının oluşturduğu kafesin içinde çtik fazla dağıldı- ğı için görüntü yansıtıcı olarak kullanılmaz. Paris'teki Fizik ve Kimya Endüstrisi Yüksek Okulu'ndan Sylvain Gigan ve meslektaşları, iizeri boya- lı bir camdan basit görüntüleri yansıtmayı başardılar (ar- xiv.org/abs/0910.5436). ISI VE IŞIK YARDIMIİLE ARA- MA-KURTARMA OPERASYONU Bilim insanları camın transmisyon matrisini -ışıgın içeride atomdan atoma nasıl sektiği- incelemek için ca- mı 1000'den fazla kez lazer ışını bombardımanına tuttu- lar. Ijın şcklinin her seferinde nasıl değiştiğini dıjarıda bulunan bir kamera ile tespit ettiler. Daha sonra bu bil- gileri camdan yansıyan görüntünün şifresini çözmekte kullandılar. Gigan, "matris bilindikten sonra görüntüyü hızla yeniden oluşturmak mümkün" diyor. Utah'taki Brigham Young Üniversitesi'nden Nathan Rasmussen'e göre arama-kurtarma operas- yonlarını hızlandırmanın yolu ısı ve ışığı aynı anda kullanarak görmeye çalış- maktan gcçiyor. Rasmussen'in geliştirdiği hihrid video sistemi görüniir ve kızılötesi çekimleri tek bir çekim al- tında birleştiriyor. Arama amacıyla kullanılan insansız hava taşıtları ha- lihazırda görünür ve kızılötesi kameralardan yararlanı- yor. Ancak bu ikisini aynı anda kullanamıyor. Rasmussen bu soruna çözüm olarak kızılötesi görüntüle- ri görülebilir görüntület üzerine yerleştiren bir yöntem geliştirdi. Test aşamasında kurtarma ekiplerinin hibrid görüntüleri daha doğru bir şekilde yorumlama şansına kavuştuğu gözlendi. Reyhan Oksay 5 CÜ