Katalog

T o Q_ O Oû CHP BİLGİTOPLUMU POLİTÎKALARINA DOĞRU AKP Bilgi Toplumu'nda ülkeyi Bilgi toplumunu ve teknolojilerini yakından ilgilendiren kriterlere göre, Türkiye'nin diğer ülkelere göreceli olarak durumu son 8 yılda ya kötü bir düzeyde kaldı ya da giderek daha kÖtÜİGŞtİ. Osman CoşkunoğlU, CHP UşakMilletvekiH, o.coskunoglu@tbmm.gov.tr B ıı yazınm başlığında kııllanılan kavramlar iki kısa açıklama gerektiriyor. Birincisi, "CHP Politikaları" kavramı ile ilgili. CHP'nin resmi politikaları ya Genel Başkan, ya Parti Mcclisi ya da Kıırultay tarafından belirlenir. Dolayısıyla, bu yazı 22-23 Mayıs'ta toplanacak olan CHP Kurıılrayı öncesi, konuya ilgisi olanlann kat- kı ve değerlendirmeleri için bir öneri olarak görül- melidir. lkincisi, "bilgi toplumu" kavramıyla ilgili. Bu kav- ram, ilk olarak hilişim ve iletişim teknolojilerini ak- la getiriyor. Bu doğal, çünkü bilgi çağı, bilgi toplu- mu gibi kavramlar, bilişim ve iletişim teknolojilerinde son 20 yılda gerçekleşen ve süregiden önemli geliş- meler sonucu ortaya çıktı. Fakat, bilgi toplumuna sadece bu teknolojilerle smırlı yaklaşım eksik kalır. Bilgi toplumu, çiftçiden öğretmcnc kadar, ev hanımmdan engellilere ve ça- cuklara kadar toplumun ber kesimini; devlet veya be- lediye hizmerlerinden sanayinin rekabet gücüne kadar; kent leşmeden inovasyo- na kadar toplumun ber konıısu- nu, aktivitesini ve her sektörü kapsayan bir kavramdır. Dolayısıyla, temel politika ilkemizi baştan belirtelim: Bilgi teknolojilerine ilişkin politika- lar, sadece ilgili teknolojiler bağ- lamında değil, toplumu tüm ke- sim, boyut ve aktiviteleri ile bilgi toplumuna taşıma anlayı- şıyla ve perspektifıyle belirlen- melidir. Bilgi toplumu ve bilgi teknolojileri konuları, 8 yıldır TBMM'de büyük bir çoğunluğa dayanan AKPiktidarı için, bu konularda ana muhalefetin verdiği tüm desteğe rağmen, daima çok arka planda kalmıştır. DURUM ŞAPTAMASI VEANALİZI Ekteki tablo, zaman üzerinde ülkemizin diğer ülkelere göreceli olarak bilgi toplumunu yakından ilgilendiren kriterlere göre nasıl bir gelişme içerisinde olduğunu gösteriyor. Tablonun tamamını tek bir ciim- le ile özetlemek gerekirse: Bilgi toplumunu ve tek- nolojilerini yakından ilgilendiren kriterlere göre, Türkiye'nin diğer ülkelere göreceli olarak durumu son 8 yılda ya kötü bir düzeyde kalmıştır, ya da giderek daha kötüleşmiştir. Bu genel duaımun nedenini tek bir cümle ile özet- leyecek olursak: Bilgi toplumu ve bilgi teknolojile- ri konulan, 8 yıldır TBMM'de büyük bir çoğunluğa dayanan AKP iktidarı için, bu konularda ana mu- halefetin verdiği tüm desteğe rağmen, daima çok ar- ka planda kalmıştır. Bu genel iddianm önde gelen so- mut destekleri: Politikadan, plandan ve stratejiden yoksun bir dö- nem geçmiştir. Örneğin, ibale sonucu çalışmalarına 2003'de başlanan ve Temmuz 2006'da Resmi Gazete'de yayımlanan Bilgi Toplumu Stratejisi uy- gulanmamışrır; 2010'da tamamlanması öngörülen stratejinin Eylem Planı'nda yer alan 111 eylemin ya- rısmdan razlası hala tamamlanmamış, önemli bir kıs- mına hala başlanmamıştır. Gerekli politikaları geliştirmek ve uygulamak için kurumsal yapılanma yerine tam bir kurumsal karga- şa yaşanmıştır. Omeğin, Ulaştırma Bakanlığı, DPT ve başbakanlık arasında anlamlı ve etkin bir eşgüdüm sağlanamamış, konular sahipsiz kalmıştır; Türksar gi- bi uydu reknolojileri ile ilgilenme amacıyla kurulmuş kuruma, e-devlet kapısından kablo TV'ye kadar il- gisiz konularda görevler verilmiştir. Çok sayıda ve ivedi gerekliliği olan yasalar dai- ma arka plana atılmıştır. Örneğin, e-ticaretin önü- nü açacak yeni Türk Ticaret Kanunu tasarısı TBMM'de görüşülmeye başladıkran sonra kenara bı- rakıldı ve TBMM gündeminde aylardır bekliyor, E- de\'let ve Bilgi Toplumu Kanun taslağı daha bakanlar kuruluna bile gelmedi, bilgi toplumuna ve e-devle- te ilişkin uygulamalara kurumsal düzenleme getire- cek olan bir torba yasa taslağı da hala bakanlar ku- rulunda bile görüşülmedi... Bilgi teknolojileriyle ilgili piyasalarda rekabet dü- zeni sağlanmadığı için, ilgili sektörlerde arzu edilen büyüme sağlanamamıştır. Örneğin, her sene AB ra- rafmdan hazırlanan Türkiye İlerleme Raporlarında bile belirrildiği gibi, 5 yıl önce serbestleşmesi gere- ken telekomünikasyon sektöründe, yasaya rağmen, rekabet ortamı sağlanmamıştır. Elektronik Haberleşme Yasası ile Türksat'a birçok alanda tekel gücü verilmiştir. Genel olarak, her konuda, yasalar hazırlanırken, bilgi toplumu olma yönünde ivme sağlama, bilgi tek- nolojilerinin üretim ve kullanılmasını teşvik gibi un- surlar dikkate.almmamıştır. Örneğin, 5084 sayılı Yatırımları ve İstihdamı Teşvik yasasmda veya 5746 sayılı ARGE Teşvik yasası önceliklerden ve strate- jiden tamamen yoksundur. Ekteki tabloda, sıralamaların her biri bir endek- se göre yapılmıştır. Her bir endeksin ise alt endeks- leri vardır. Türkiye'nin sıralamadaki yerini olumsuz etkileyen alt endeksleri inceleyince, özellikle zayıf ol- duğumuz dört alan kendini gösteriyor: 1- Enformasyon ve iletişim teknolojilerinde viz- yonsuzluk 2- Bu alanlardaki regülasyon ve politika eksikleri. 3- Risk (girişim) sermayesinin yetersiz olması 4- Kalifiye insangücü yetersizliği Bilgi Toplumu Stratejisi yukarıdaki konulan içeriyordu; ama, stratejiyi hazırlatan ve kabul edip Resmi Gazete'de yayımlayan AKP hükümeti, stra- tejinin eylem planmı uygulamadı. İLKELER VE YAKLAŞIMLAR Aşağıdaki 9 ilke ve her birinin altındaki yakla- şımlar, beraberce önerdiğimiz bilgi toplumu politi- kalarını oluşturuyor. 1- Katıhmcılık ve saydamlık: Şimdiki gibi, kapalı kapılar ardından yürütülen ilişkiler, yaranmalar yerine, toplumsal ve sektörel bağlamda farklı çıkar odakları arasında bir kazan-kazan ilişkisi oluşrurul- masmı sağlayacak, saydam ve katılımcı bir yöntem egemen olmalıdır. Yandaş odaklı kişisel ilişkiler ye- rine ilgili ve paydaş STÖ'ler dikkate almarak, de- mokrasinin temel inde yeri olan STÖ'lerin de giiç- lenmesi, sorumluluk yüklenmesi ve katkı yapması sağ- lanabilir. Ekonomik ve Sosyal Konsey benzeri bir yapılanma ile, şimdiki işlevsiz E-Dönüşüm İcra Kurulu yerine, geniş katılımlı, düzenli toplanan ve hem izleme hem de hedef ve strateji belirleme konularında işlevsel bir Bilgi Toplumu Konseyi kıırmak. TBMM İçtüzüğünde değişiklik yaparak, yasa ta- sarı ve teklifleri komisyonlarda görüşülürken STÖ'lerin katkısını sağlamak. İlgili STÖ'lerin güçlenmesine ve etkin çalışma- larma yardımcı önlemler almak, destekler sağlamak. 2- İzlemek, ölçmek ve hesap verilebilirlik: Şimdiki gibi el yordamıyla gelişmeleri izlemek yeri- ne, kullanılan kaynakların ve uygulanan politikala- rın etki analizinin yapılması için standart ölçütler be- lirlenmeli ve veri toplayarak gelişmeler ülçülmeli. Bu hem hesap verilebilirlik için, hem de politikaların uygulama sürecinde revize edilmesi için gerekli. Otomobil sektöründe iki STÖ'nün (Otomobil Sanayicileri Derneği ve Oto Distribütörleri Demeği) yaptığı gibi ilgili STÖ'lerin düzenli ve ayrıntılı istatistiksel ve- rilerin toplanması için TÜİK ve BTK ile ortak çalışmasını sağla- mak. Uygulamaların ve politikaların etkilerinin düzenli olarak analizinin yapılmasını sağlayacak düzenlemeleri yapmak. 3- Somut Öncelik, hedef ve stratejiler be- lirlemek: Şimdiki gibi, genel temenniler veya "serbest" adı altmda "başıboş" piyasanın görünmez eli yerine, katılımcı bir şekilde somut ve iddialı he- defler belirlenmeli ve o hedeflere ulaşma stratejile- ri geliştirilmelidir. Belirlenen hedeflere doğru iler- lemenin izlcnmesi ve sapmalar karşısmda hızla stra- tejileri ve uygulamaları revize etmeli, gerekirse sap- maları önlemek için yaptırım uygulanmalı. Şu üç temel belgeyi hızla güncelleyip, somut ön- celikleri, hedef ve stratejileri belirleyen tek bir bel- geye indirgemek: Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı (TUENA), Bilgi Toplumu Stratejisi ve Vizyon 2023. Uygulamaları sürekli izleyecek ve varsa hedef- lerden sapmaları önceden belirleyecek kurumsal altyapıyı kurmak. Ülkemizi yazılım sektöründe iddialı bir vizyona kavuşturmak ve bu vizyonun gereğini yapmak. 4- İnsan ve talep odaklı olmak: Şimdiki gi- bi sadece arz odaklı olmak yerine, ağırlıklı olarak ta- lep ve insan odaklı olmak gerekir. Omeğin, e-dev- let politikalarında sadece uygulamaları geliştirip sunduktan sonra yurttaşm talep etmesini beklemek yerine, yurıtaşların talep etmesi teşvik edilmeli. Tüketici hakları, yurttaşınfarkmdalığı ve ihtiyaçları, bireyin kendini geliştirme ve girişimcilik olanakla- rı ve on ] sel sermtl maye vel Bilgi [ luna katl h, eğlenJ reklemeM Yayg nında, eı la maliyd STÖ1 ramlarlal nusundal İnsar lişmesinj reklerinJ 5-Te gibi sade teknoloj | KritiU Bilgi toplumı politikaları içiı ilke ve ayrıntıl 6- bi, okull| doğru ile nımızı bil lanmalı. | İnsar lişmesinil mu gerek| ginleşme Strattl merkezlc bi araştınl Endekl Inovasl Inovas E-Hazıl E-Devll Ağ Ha;j Bilişimj Teknolf 1Global\ 2Europe\ 2009) 3E-Reao 1 935.ibm. 4E-Gove ] 5Global 6ICTDe'