Katalog

iseyı lları mı zda münazara”alı şkanlı ğı mı z vardı .Bellibir konu • üzerindegerekligereksiz kanı tlarda önesürülürdü. : örnekse biröğrenci,“50 krat der ki”diyesöze başlar,kendigörüşünü pekiştirmekisterdi.Sokratöyle birsöz söylemişmi, söylememişmi,bilinmezdiama, Sokrat’ ı nadı geçince tartı şmacıdaha bir üstünlük sağlamı şsaydı rdı .Kimi yazarlarda gerekligereksiz alı ntı larlayazı ları nı geliştirmekIster.Gereksiz alı ntı laryı ğmayazı larayol açar. Gereksizalı ntı nı n konuylabütünleşmesi olanağıyoktur. “Edebiyat Evleri”toplantı ları mı zdabir, konutartı şı lı rken,Muhtar Körükçü,hangi çağrı şı mla anı msadı ğıbilinmeyenbir söz atar ortaya. Suud Yetkinsorar: ilahi 1 Muhtar,bunun konumuzla ne ilgisivar’ ”Muhtar Körükçükeyiflibir aldı rmazlı klayanı tlar:“Meseladaki vay gibi.”“Mesela” sözcüğünde“v”harfiyoktur. Amabu söz artı k birdeyim özelliğikazanmı ştı r.ilgisiz görünen birsözün altı nda gizlibiranlamaramak gerekebilir. eğinmeler Geçmiştengünümüzeniceüstüninsanı n sözübiranı tgibidurur.Birbilgedir,bir yalvaç,birozandı rbelki.Artı ko söz kendinin olmaktançı kmı ş,insanlı ğı nmalıolmuştur. Ustabiryazar,bilgiçliktaslargibideğil,yeri gelmişkenanı msatı rgibi,böyle“seçilmiş sözler”kullanı rsa,yazı sı nadahabirgüç kazandı rmı şolur.Böylesözlerkimiyazartann biçemanlayı şı nı nbirözelliğisayı labilir.Bir yazaranlatacağıkonuyudahaetkili kı labilmekiçinünlübirsözüntanı klı ğı ndan yararlanabilir. DUVARDAKIYAZILAR Izmir’ de,doğduğumevinduvanndaiki levhavardı .Islam’ daresimsanatı yasaklanı ncahatsanatıgelişmişti.Bulevhalann binnde; “Buda geçeryahu!”yazı lı ydı . Yazgı yaboyuneğmekdeğilde, insana sı kı ntıverenolaylannbirgünunutulacağı , iyigünleringeleceğiumudunutaşı yanbir hoşgörüvardı osözde. Birbaşkalevhada: “Garikibahrinisyanı m DahilekYaResulallah” Türkçesineşöyle “Unutuluşdenizindeboğuldum KurtarbenieyTann’ nı nelçisi!” Insanyalnı zlı ğı nyeşilgölgesindeiç erincinevarabilir.Anı ayalnı zlı ğabı rakı lı rsaiçini çürütenbirsı kı ntıiçindekalabilir:Tann’ ya sı ğı nmakda birbakı makurtuluşyoludur. Bı rakı lanyalnı zlı ktanyenibirgüçleçı kmak inançişidir.Yeterkio inancıdiritutması nı bilsin.Ortakakı ldandamı tı lmı şöylesözler varki,bizeyaşamanı nanlamı nıöğretebilir. Yüzyı llarönceYunusEmre“sözün gücü”nüşöyleanlatı yordu: “Söyiemeyibilenin Yüzünüağ ede birsöz. Sözünüpişirenin işinisağ ede birsöz. Sözvar;kesersavaşı , Sözvar,götürürbaşı : Sözvar,ağı lıaşı Balileyağede birsöz.” Bu“seçilmişsözleı ”i“sözünbüyüsü” olarakda değetlendirebiliriz.Özenle derlenmişbusözlernicekavramlaraaçı klı k getirenbir“danı şmasözlüğü” niteliğindedir. DAMITILMIŞ SÖZLER’ M.Ertuğrul Saraçbaşı ’ nı n“Damı tı lmı ş Sözleri”i452konuda 10.000’ eyakı nsözün derlendiğibirbaşvuru kitabı dı r(DAMITILMIŞ SÖZLER,3 Baskı , YaP1KrediYayı ncı lı k, 2003). (ErtuğrulSaraçbaşı ,ağabeyimAlimŞerif Onaran’ laaynıdönemlerdenMülkiye öğrencisiolabilir.AğabeyimDiyadin’ de kaymakamlı kyaparkendağ köylerinidolaşı r, köylününsofrası nabağdaşkurar,türkü derlermiş.ErtuğrulSaraçbaşıda Diyadin’ de,Doğubayazrt’ ta,Şirvan’ da kaymakamlı kyapmı ş.Onunişisöz dertemek olmuş). TürkiyeOdalarve BorsalarBirliği’ nden emekliolanErtuğrulSaraçbaşıbirkitap kurduolarakyı llannı“Damı tı lmı şSözler”i denemeçalı şmalannavermiş. BusözlerindenenmesiErtuğrul Saraçbaşı ’ nı nbeğenisiylesı nı rlıolsada, ortakakı l, özlüsözlerleinsanı nyolunuaçar. Birbirineyakı nkavramlarüzerine söylenmişsözleriErtuğrulSaraçbaşıayrı ayrı değedendiriyor “Acı ,ı stı rap, sı kı ntı ,üzüntügibi birbirineçokyakı nyada eş anlamtaşı yan konulariçinayrı başlı klaraçı lmı ştı r.” “Damı tı lmı şSözler”ebir“sunuş”yazı sı yazanHilmiYavuz,aynısözübirbirini tanı mayandeğişikdüşününlerindesöylediğini anı msatı yor.J.J. Rousseau ileŞeyhSadi aynısözü “Sabı racı dı r,ama meyvesitatlı dı r.” Değişikcoğrafyalarda,değişik zamanlardabirbirinitanı mayankişilerinaynısözü söylemesidoğaldı r.Edebiyattabuşiir benzerliğine“tevarüt”denir.Ortakakı laynı sözüyenidendokuyabilir.Ertuğrul SaraçbaşıkimisözlerigünümüzTürkçesirı e uyariadı ğı nısöylüyor:“Çeşitliağı zlarda değişikbiçimdede söylenensözcüklerbazı yerlerdeaynenkorunmaklabirlikte, bugünküsöylenişbiçimlenyleyazmauygun görülmüştür.” “Damı tı lmı şSözler”yalnı zatasözlerini, özdeyişlerikapsarnı yor.Gerekdivan şiirinden,gerekçağdaşşiirdenanı tgibiduran dizeleri,beyitletide kapsı yor.Yüzlerce kavramabinlerce“damı tı lmı şsöz”,“mı sraı berceste” seçmek,yaşamanı nanlamı na yolaçanbirgömüylebaş başa bı rakı yor biAYDINUKGETİREN SÖZLER “Seçı lmı şSözler”ı deı leyenbaşkayazar larda var.Celal Oymakbunlardanbiri. Talat5. Halman “Aydı nlı kGetiren Sözler”başlı ğı yla kitabayazdı ğıönyazı da CelalOymak’ lakitabı nışöyle “CelalOymak,bilgeliğingücüyleince duygulanngüzelliklerinibiraradayoğuran birhukukçuşair...Öncekikitaplannda,link rikkatleestetikdikkatibaştacıetmişşiirler vardı .SonraMevlanaCelaleddinRumi hakkı ndaaydı nlı kbilgilerverenve berrak yorumlaryapanbireseryayı mladı .Oymak, yaratı cıaydı nolaraksağlambirörnek. ‘ NeticelKelam:HayataYönVeren Sözler’dünyanı nkolektifaklı ndan damı tı lmı şdüşüncevegözlemlerindenoluşan zenginbirkoleksiyon.Eneski uygarlı klardanbugünekadardilegetirilmiş hikmetleninengüçlülennibirarayagetiriyor.” CelalOymakkitabı naKuran’ ı nilk sözüylebaşlı yor:OkulKuranbirdeğişmeceli sözlerkitabı dı r.Okuması nıbilenin yorumlanndaçoğalı r.Buradaki“Ikra(Oku)sözü yalnı zcaokumakmı dı r?0 “Oku”manı n arkası ndayaşamanı ngizleride yokmu? (‘ NeticeiKelam:HayataYönVeren Sözler’ ,2. Baskı ,ErginYayı nları ,2010). CelalOymakkendisözlerinede,yakı n çevresindekidostlannsözlerinede kitabı ndayervermiş.Yalnı zkendininkitapta 150’ yeyakı nözdeyişivar.Ayrı ca atasözleri,Peygambersözleri,gerekBatı lı ,gerek Doğuludüşünürlerden“HayataYönVeren Sözler”alı nmı ş. CelalOymak’ ı nkitabı ndada 400’ ün üzerindekonubaşlı ğıvar.“Bilim”ile“ilim” aynkonubaşlı klanaltı ndayeralı yor.Ama yinelemeleredüşülmüyor.Genede aynı anlamagelensözlertekbaşlı kaltı nda toplanı rsakonubütünlüğüsağlanmı şolur. “sözüözü” “SeçilmişSözler”kitabı nabirçeşit “Alı ntı larSözlüğü”gözüylebakmakgerekir. CelalUsteryalnı zkendiderlemeleriyle yetinmemiş,sağlamkaynaklardandilimize çevirerekgüvenilirözlüsözlerdenbirkitap oluşturmuş(SÖZUNözu, Eski ÇağlardanGünümüzeUnlüYazarlarve Düşünürlerdenözlü Sözler,CanYayı nları , 2010). “Biryazaranlatacağıkonuyudahaetkili kı labilmekiçinünlübirsözüntanı klı ğı ndan yararlanabilir”demiştim. CelalUsterbugörüşegenişaçı dan bakarkenşöylebiraçı klamagetiriyor: “Böylesibiralı ntı larsözlüğüçokçeşitli kullanı mlaraaçı ktı r.Yeterki,özlü önermeler,sı rfünlüyazarlardanyerliyersiz alı ntı larası ğı narakyazı yıyada konuşmayı süslemek,dahagüçlükı lmakamacı yladeğil, ortayakonandüşüncevegörüşüsağlambir alı ntı ylabeslemek,dahaiyianlatabilmek, zenginleştirmekyada birsohbetidaha keyiflikı lmakamacı ylayenlyerinde kullanı lsı n.” Ortakakı ldandamı tı lanbusözler dünyanı ndörtbiryanı ndakiyazarlardan, düşünürlerdenclerlenmiştir.CelalUster“Bu alı ntı lannçokbüyükbölümünükendim çevirdim”derken,dildendileaktarı lan sözleringerçekniteliğideğişebilirkaygı sı nı taşı yor. CelalUsterortakkavramlantekbaşlı k altı ndatopiamı ş.“Acı ma”demişseartı k aynbir“merhamet”başlı ğıaçmamı ş. Omekse“Acı ma”bölümündeYaşlı Seneca’ nı nşu sözüneyer “Merhametöfkeyigemlemeseyditüm dünyayokolurdu.” Genede şöyledüşünüyorinsan: Acı ması zinsanlaryüzündendünyabanşa kavuşamı yor.Niceölümlereyolaçankargaşa olaylannı nötesindekendimizlebilebanşı k değiliz.CelalÜsterortakkavramlantek başlı ktatoplamı şama,o kavramı n çağnştı rdı ğıyananlamlarada göndermede bulunuyor.Böylecebellibirkavramı nsı nı rlannı genişletmeyeçalı şı yor. SÖzÜNGücü Ister“Damı tı lmı şSözler”densin,ister HayataYönVerenSözler”,ister“Sözün Ozü”;“SeçilmişSözler”inbizietkileyen birgücüvar.ErtuğrulSaraçbaşışiirin gücüne,CelalOymakatasözlenileIslam ululannı nsözlerineağı rlı kverirkenCelalUster “eskiçağlardangünümüzeünlüyazarlarve düşününlerden“OzlüSözler”idenlemiş. Buüç “Alı ntı larSözlüğü”ndeörtüşen sözlerde var.Bunuda doğalkarşı lamak gerekir.Amahiçbiribirbirinintı pkı sıdeğil. Değişiközellikleriyleayrı ayrı değerlendinlmesigereken“Alı ntıSözlüklen”dirbunlar. Kitaplı ğı mı zdaherbirininayrı yeriolmalı . Sözüngücünügösterenbusözlüklerden Voltaire’ inaykı rıbirsözünüanarakyazı yı bitirmekanlamlıolacak: “Insanlardüşünceyiyalnı zca haksı zlı kları nıhaklıgöstermek,sözüde yalnı zca düşüncelerinigizlemekiçin Busayfaylailetişimkurabilmekiçindergilennizive kı taplannı zıaşağı dakiadrese göndennı z: Mustafa HekimköySitesi2O.Sok.No;806800ÜmilköyMk. Tel:(0312)23591 112362346 MUSTAFAŞERİFONARAN Seçilmişsözler zi. 1’ 1.ı nı ı t,!nı ir ceı aı Üsterortakkavramı antek başı ı kta mı şama.okavramı nçağrı ştı rdı ğıyananı amlara daQöndermedebuı unuyor Ozünde. SAYFA 22 CUMHURIYET KITAP SAYI 1079