Katalog

yeryüzü Kitaplı ğı CELALÜSTER 2010NobelEdebiyatÖdülü’ nedeğergörülenMarioVargasUosasoruyor Nedenedebiyat? İkiyenikitaba hazı rolun Mario Vargas Liosa hastaları , yalnı z onlarmı ,sahici edehiyatı nsahici hastaları ,iki yeni kitaba hazı r olsunlar.Daha doğrusu, biri yeni, biri Türkçede yeni iki kitaba. Yazarı n sonromanı Suetia dei Cc’ lta (kitabı okuı namı şbiri olarak şimdilik “Irlanda Rüyası ” diyeaktarayı m, doğrusunaispanyolca aslindan çevirecek kişi karar vcrecektir nası lolsa) Kası m ayı nı nilk günlerinde Aifaguara yayı nevince,Ispanyolca konuşulan tüm ülkelerdeaynı anda yayı ı nlanacak.Kitap, kuşkusuz, Vargas Llosa’ nı n ülkemizdekiyayı nhakları nıelinde bulunduran Can Yayı nları ’ ncada en kı sa zamanda Türkçcye aktarı lacaktı r. Llosa’ nı n,önümüzdeki aylarda Can’ dançı kacakbir başka kitabı ise, 1990’ ları nsonları nda kalemealdı ğı Carias a unjoven novelista (“Genç Bir Romancı ya Mektuplar”). Bildiğim kadarı yla,Manuel Rivasve Osvaldo Soriano’ nunkitapları nı n çevirilerinden yor. Dediğim gibi, Irl4nda Rüyası >nı okumuşdeğilim. Alfaguara’ nı neditörleri dı şı ndada pek az kişi okumuş olsa gerek.Ama gazete ve haber ajanslarmdan bilgilere göre, NobelEdebiyat Odülü’ nün yeni sahibinin bu yeni romanı ,gerçek bir yaşamöyküsürı den,Roger Casemcnt’ m(1864 1916)serüvenlerle geçen ve trajik bir biçimde son bulan yaşamı ndanyola çı kı yor. Peki, kim bu Roger Casemcnt? Evet, bir Irlandalı ,ama Büyük Britanya devletinediplomat olarak hizmet vermiş. 18951911yı llarıarası nda Portekiz Doğu Afrikası ,Angola, Kongo ve Brezilya’ dakonsolos olarak görev yapmı ş. Ası lününü, Kongo ve Güney Amerika’ dakiçalı şmaları naborçlu. Casement, Belçika Kralı İİ. Leopold yönetiminin Kongo’ yu sömürgeleştirdiğidönemde, Beyaztacirlerin Yerli işçilerinası lacı ması zcasömürdülderini ortaya çı karmı ş;onun çabaları yla 1904‘ teyayı mlananKongo Raporu, Kongo’ daki Belçikayönetiminin 1908’ deyeniden düzenlenmesini sağlamı ş. Brezilya’ dakikonsolosluk görevi sı rası ndada “rahat durmamı ş” Casement.Peru’ nun Amazonyöresindeki 20 Nisan 1990.Bugün 1076. sayı sı naerişmiş olan CumhuriyetKitap’ ı nil. sayı sı . Mario Vargas Llosa’ yı kapakkonusu yapmı şı z: “Başkanlı ğa soyunan ronı ancı : Castro hayranliğmdanSağ’ ı ncumhurbaşkanı adayhğı naMario Vargas Llosa”. Kapakta, Llosa’ nı n,bir elinde bir maske bir fotoğrafı .Ellilerinde. İçeride, ben, yirmilerindeki Komünist Parti militanliğmdan Pcru’ yaserbest piyasaekonomisini getirmeyi amaçlayan başkanlı kadayliğı nauzanan öyküsünü anlatmı şmı .Ahmet Cemal de, Llosa’ nı n, askeri yöneticiler tarafı ndanyaktı rilan ilk romanı Kent ve Köpekler’ den yola çı karak,“Neden bir asidir yazar?” sorusunayanı tlargetirmiş. 7 Ekim günü, 2010 Nobel Edebiyat Odülü’ nün MarioVargas Llosa’ ya verildiğihaberi ajanslardan gelmeye başladı ğı nda,aklı mailk düşen, Cumhuriyet Kitap’ ı n11.sayı sı nı n kapağıoldu. Hemen ardı ndan da, Llosa’ nı n,Genç Bir Romancı yaMektuplar’ dakişu sözleri: ‘ Edebiyat uğraşı nı nbelirleyici özelliğinin,edebiyatla uğraşanları n yeteneklerinidöktürmelerini bu işin en büyük Ödülüolarak görmeleri, bunu emelderininürünlerinden kazanabilecelderi her şeyden daha üstün saymaları olduğu söylenebilir.Edebiyat uğraşı konusunda Putumayo irmağı dolaylannda Yerli kauçuk işçilerine uygulanan vahşeti gözler önüne sermiş; 1912’ de yayı mlananPutumayo Raporu’ ndan dolayı “sir” unvam almı ş. Casement, 1912’ deemekliye ayrı lı p İrlanda’ ya yerleştiktensonra, Kuzey IrlandalıProtestan biraileden gelmesine karşı n, çoğunluğuKatolik olan Irlandalıbağı msı zlı k savaşçı ları nı n yanı nda yer almı ş. Birinci Dünya Savaşı ’ nı npatlak vermesiylebirlikte, Almanları n Ingiltere’ yedarbe indirmek için Irlanda bağı msı zlı khareketine destek verebileceğinidüşünen Casemeni, 1914’ te Berlin’ egiderek yetkililerle görüşmüş; ama Alman hükümetinin Irlanda’ ya bir sefer düzenlemeyi göze almaya yanaşmamasıkarşı sı nda düşkı rı klı ğı nauğramı ş. Bir süre sonra bir Almandenizaltı sı tarafı ndanIrlanda kı yı ları na bı rakı lanCasement, çok geçmeden tutuklanarak Londra’ yagöturülmüş, vatana ihanetten suçlu bulunarak idam cezası na çarptı rilmı ş. Temyize yapı lan başvurunungeri çevrilmesi nin ardı ndan,bazı etkili Ingilizler, geçmişte yap kuşku duymadı ğı mbir şey varsa o da şudur: Yazar, derinlerde bir yerde, yazarLı ğm, başı nagelmiş ya da gelebilecek en iyişey olduğunu duyumsar; çünkü, elde edebileceğitoplumsal, siyasalve parasal ödüllerbir yana, yazarlı konun gözünde olası en iyi yaşama biçimidir...” Vargas Liosa, günümüzde, işlevinin ne olduğu sorusuyla birlikte, olağanüstü teknolojik gelişme karşı sı nda edebiyatm konumunun ne olacağı sorusunada en çok kafa yoran yazarları n başı ndageliyor.insanliğı nteknolojiye olası bir kölece boyun eğişi karşı sı nda hiçde 1 iyimser değil. Böylesibir olası lı k, ona, Orwell’ in1984’ ünüçağrı ştı rı yor: “Orwell, terör ve teknolojiyi ustalı kla kaynaştı rarak özgürlüğü, kendiliğindenliğive eşitliği yok etmiş ve toplumu bir otomatlar süı üsüneçevirmiş olan Büyük Birader’ e,o mutlak hükümdara boyun eğmiş insanlı ğıtüm soğulduğu ve ürkünçlüğüyleanlatmı ştı .Bu karabasandan farksı zdünyada, dil de iktidara boyun eğmiş, tüm yaratı cı lı ldardanve öznelliklerdenarmdı rilarak,bireyin sisteme köleliğinisağlama alan birtakı m yavanlı klaradönüştürülmüştür. (...) Orwell’ vari 1 sözcüğü, tehlikeyi tanı nilamayıve onu kavramamı zısağlamayı sürdürüyor.” Vargas Llosa’ mn,2001’ de dile getirdiği bu görüşleri içeren “Ne tı ğıhizmetlere karşı lı kcezasmm hafifletilmesinisağlama girişiı nlerinde bulunmuşlar.Tam o sı rada, binleri, Casement’ ı neşcinsel olduğunu ortaya koyangüncesini bası nası zdı rmı şlar. Günce, düzmece olduğu söylendiyse de, Casement’ a verilenkamuoyu desteğinigüçsüz kı lmı ş. Eşcinsellikve vatan hainliği gibi iki “büyük suç” karşı sı nda kimse direnememiş. Casement’ in cezası1916’ dainfaz edilmiş. 1960’ hyı llarda,Irlanda hükümetinin isteği üzerine, Casement’ ı n cenazesi hapishane nı ezarlı ğı ndanalı nı p ülkesinegeri verilmiş En az beşaltı yaşamöyküsü yazı lmı ş Cascment’ ı n.1960’ taIngiltere’ de “Yargı lamalar”üstüne bir dizinin bir bölümü Casement’ aayrı lmı ş.2001’ de Alan Gilsenan’ mçektiği The Ghost of Roger Casemeni(Roger Casernent’ ı nHayaleti) adlı sinemafilmini ise seyredenlervardı r aranı zda. Oğrendiğimiz kadarı yla,Vargas Llosa’ nı nyeni romanı IrLandaRüyası , 1903‘ teKongo’ da başlayı p1916’ daLondra’ daki bir hapistanede son buluyor. Llosa, Casement’ ı , Joseph Conrad’ m TLİ el rt tanı dı ğı mı zHalil Bey taş tarafı ndan çeviriliSAYFA16 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1079