Katalog

. GÜNCEL TIP Mustafa Çetiner cetiner.m@superonl ine.com Insanoğlu yalnız kalmaya görsün, aklına binlerce soru üşöşün Sormaya bir başladınız mı kendinize, bu süreç bazen bir karabasana dönüşür. Sorular, Sorular... Babaannem daha küçük bir çocukken bana demişti ki "Tannyı yeryüzündekı hıçbır şeye benzetmeye çalışma sakın. Bu çok büyük birgünahtır. Tanrı yeryiizündeki hiçbirşeye, şek- le, canlıya benzemez". Bense o çocuk aklımla gecelerı her ya- tağa gırdığımde engellenemez bıçımde Tannnın neye benzediğını düşünürdüm. Paniklerdim, korkardım ama düşünmekten ve sor- maktan kendimı alamazdım Çocuk aklım o dönem bu surecı şöyle aşmıştı: "Tann kuçük bir çocuğu, istedığı halde engel olamadığı duyguları nedenıy- le cezalandırmaz, tanrı aslında çocukları sever". Tanrı fîkrının aklımda muttak bir hoşgörü ile özdeşleşmesi çocukluğumda yaşadıklanmdandır belkı de Ama büyüyüp koca bırerışkın olduğumda da aklımda ben- zer sorular hıç eksık olmadı. Aynı sorular beynımın ıçınde ve başka kılıklarda dolaşıp durdu. "Insan olabılmenın temelını oluştu- ran bıyolojık özellıkler, hıç farkında olamadığımız, kontrol gü- cümüzun ötesinde bizden bağımsız ve kusursuz çalışan birsis- temın urunudur Ya da gerçekten oyle mıdır 7 " Örneğın kök höcranin bir aklı var mıdır 7 Kök höcreye han- gı hücreye dönüşmesı gerektığını, ne kadarsüre ve ne mıktar- da hücre yapması gerektığını oğreten akıl nedıfi Kök hucrene yaptığının bilincınde nasıl kendını kontrol etmeyı başarıyor? Insanlık Uyuzyıla gelene dek bırkurama ınanırdı Buna gö- re dünyada "visplastica"yanı bir yarattcı güç vardı. Vis Plastıca nedır? Aslında busoruyu kolayca "Tanrı"olarak yanıtlamak ola- sıdır. Ama sadece bu yanıt yeterlı mıdır7 Biyolojinin aklı aslında evrimdir. Tek hucrelı canlıdan ınsan gıbı hem bıyolojık hem de ruhsal olarak ınanılmaz karmaşık bir organızmaya dönuşüm yolculuğunda rehber bıyolojık anlamıyla "evrım'dır. Bıyolojık aklın evrım olduğuna kanıt, biyolojik sü- reçlerın karışık olmasıdır belkı de Yanı bir hücrenın dö- nuşümünde onlarca yolak rol oynamakta, bu yolaklann sağlık- lı çalışması yüzlerce sıtokın adı verılen maddelerın aracılığıy- la kontrol edilmekte, kımını bılıp kımını bılmedığımız genetik, bı- yokımyasal etmenler süreçlerı doğrudan etkılemektedır. Eğer bu sureçler tek bırguç tarafından basıtçe kontrol edı- lıyor olsa bu kadar karmaşık olmasına gerek var mıydû Dahası, sözü edılen sureçler boylesı mukemmel bir kontrol altındalarsa neden bazen şaşırıyor 7 Dostumuz kök höcreler, ba- zen neden bir duşmana donuşuyor, losemı, lenfoma gıbı has- talıkların kucağına atıyorbızı? Ote yandan evrımsel akıl neden hâlâ sıtmaya karşı yüzler- ce yıldırbirsavunma gelıştırmemızı sağlayamıyor Insan, vırüs, bakterı, atmosfer şartları, guneş, gezegenler, Samanyolu, galaksıler ve bir butun olarak evren Sorularımız, sancılarımız, korkularımız hep bu bılınmezle, varoluşumuzla ıl- gılı. • Bılım anlamak ısteyendır, akıldır yanı Inanmak aklın ışı değıl- dır, akıl anlamakla ılışkılıdır Bılım ve ınanç çatışıyorbu nokta- da.. Aklımız kalbımız ıle savaşıyor Eınsteın dıyor kı, "bilebileceğimize olan inancımızı elimiz- den almayın." Kanımca bu onerme varoluş sorunumuza en ana- litık ve bılımsel bakıştır Yanı dıyor kı; bız her şeyı anlayıp çö- zemeyebilıriz, ancak bırakın uğraşalım, uğraştıkça daha fazla- sını bılebıliriz. Şunu da dıyor belkı;"Vis plastıca'yı anlamak içın sorularso- rabılelim, bu amaçla hastaları gözlemleyebilelım. Laboratuvara girip deney yapabilelım, meraklarımız yûzönden bırgemiye at- layıp Galapagos adalarına gıdebılelim..." Yıllargeçtı ama ço- cuk aklımla ne düşünüyorsam halen onu düşünüyorum. "Babanne, ne olur ızın ver sorabileyim... Sağlık Çocukluk çağı kanserlerinde gelişmeler Kanser dünyanın en önemli sağlık sorunlarının başlarında yer alır. Çocukluk ça- ğı kanserleri tüm kanserlerin % 4'ünü oluşturur. Hayatın ilk 15 yıltnda kanser ge- lişme riski 500'de 1 kadardır. Günümüzde gelişmiş ülkelerde her 900 erışkinden biri, çocukluk çağı kanser sağkalanıdır. Türkiye'de her yıl yaklaşık 3000 çocu- ğa kanser tanısı konuyor. Çocuklardaki kanser tipleri, tedaviye yanıt oranları ve uzun süreli sağkalım açısından erişkin kanserlerinden çokfarklılıklar gösterir. Prof Dr /?e///7/Ceİ/vrt,VKVAmenkanHastanesı,PedıatnBolümü,Pedıatnk0nkolog Türk Pedıatnk Onkolojı Grubu (TP0G) Başkanı- Istanbul Ünıversıtesı Oğretım Uyesı 'anser tanı ve tedavısınde kaydedılen onemlı ge- lısmeler sonucunda, çocukluk çağı kanserlennde Jım (lyıleşme oranı) % 70'lenn üstündedu. Ulkemızde çocukluk çağı kanserlermın buyuk bır kısmı ıle- rı cvrclerde başvuruyor Erken tanı konan olgularda başarı daha da yuksektır Çocukluk çağı kanserlerınde, enşkınlerdekı gıbı yerleşmış tarama testlen yoktur Bu has- talara erken tanı konabılmesı, bulgu ve belırtılerın bılın- mesı ve hızla doktora gıdılmesı ıle mumkun Kanser has- talarmın tam tejekkullu onkolojı merkezlerınde multıdı- sıplıner bır ekıple tedavısı çok onemlı Çocukluk çağı kan- serlerının %30'unu losemıler, kalan %70'ını de solıd tu- morler oluşturur Kanserlenn sıklık sırasına göre dağılımı şöyle: Losemıler (kan kanserı) % 30, Santral sınır sıste- tnı tumorlerı (Beyın tumorlerı) % 19 Lenfomalar (Lenf bezesmden kaynaklanan kanserler) % 13 Norohlastom % 8 Yumujak doku sarkomlan (en sık rabdomıyosarkom) % 7 Wılms tumoru (bobrek tumoru) % 6 Kemık tumorlen (Osteosarkom, Ewıng sarkomu) % 5. Dığer tumorler % 12 (Retınoblastom -Goz tumoru-, Germ hucrelı tumorler, Karauğer kanserleri ve dığer tumorler ) Ulkemızde, len- foma ıkıncı sıklıkta gorulmektcdır Sut çocuklarında ıse noroblastom cn sık gorulen malıgn tumordur Çocuklaıda kansenn nedenı kesın bılınmemekle bır- lıkte, kanser oluşumunda rol oynayan bazı yapısal ve çev- resel nsk faktörlerı soyle sıralanabılır »Bazı doğum- sal/kalıtsal bozukluklar ve hastahklar, «Bağışıklık yeter- sızlığı scndromları »Çeşıtlı vırus enfeksıyonları, •Radyasyona maruz kalma, »Bazı kımyasal maddelere ma- ruz kalma (beıizen gıbı) • Hamılelıkte kullanılan bazı ılaç- lar »Aılesel kanser sendromları Genelde kanser kalıtsal bır hastalık da değıldır Çocukluk çağmda kalıtsal olduğu bılınen kanser, here- dıter rerınoblastomdur (goz tumoru) Bazı kalıtsal has t.ılıklarda ıse kanser rıskı artmıştır Orneğm Down sen- dromlu bebeklerde losemı rıskı fazladır Cıltte yaygm sut lu k ıhverengı lekelerle seyreden norofıhromatosıste ba zı tumorlenn gorulme nskı artar Bağışıklık sıstemının bas- kıl.ındığı hastalıklarda, özellıkle lenfoıd dokudan koken ılan k mserlerın gelısme olasılığı artar Halk arasında opu cuk hastalığı olarak bılınen hastalığın etkenı Epstcın Barr Vırusu, bazı lenfomaların ve nazofarenks kanscnnın gc- lışmesınde rol oynayabılır Hepatıt B v<_ C vııusu, kaıa uğtr kanserlenne yol açabılır Tum çocuklarm hepatıt B ajısı olmalaıı çok onemlıdıı Radyasyonun kanser oluşumundakı etkısını dunya ac ı oınekleıle bılıyor Ikıncı Dunya Sava^ı'nda atılan atonı bombası sonrasında o bolgede çok sayıda kanser olgula- rı saptandı Yıne Çernobıl'de nukleer kaza sonrası, yakın bolgede ya^ıyjn çocuklaıda, ozcllıkle çocuklarda çnk na dıı gorulen, tııoıd kanserleri arttı Son yıllarda çok duşuk frekanslı manyetık alanların (EFM) çocuklarda kanser gelışmesıne etkılerı uzerıne ça- lı^malar yapıldı, nufusun çoğunun maruz kaldığı evlerdekı EFM ıle anlamlı bır artıj saptanmadı Yuksek frekanslı manyetık alanlann etkısı uzerıne çalışmalar surmektedır Çocukluk çağmda kansenn erken tanısı ıçın, erışkm- lerdekı gıbı tarama testlen yok Bu nedenle çocukluk çağı kanserlennde, en sık gorulen uyancı bulgu ve belırtilen bıl- mekgerekır • Boyun, koltuk altı ve kasık bolgesmde lenf bezele- rınde şışlıkler, • Vucudun herhangı bır bolgesınde şışlık • Solukluk, hal sızlık • Sık ateşlenme • Cıltte morluklar, çuruklcr • Burun, dışetı kanamaları • Baş ağrısı, kusrflŞl • Ateşsız havale ge- çırme • Dengesızlık, yurume bozulduğu, gorme bozukluğu •Kemık, eklem ağrılan »Enfeksıyon tedavısıne rağmen se- bat eden oksuruk, nefes darlığı, • Gelışme genlığı, ajırı kı- lo kaybı •Idrarda kan, ıdrar ve dışkılamada zorlanma • Goz bebcğınde parlaklık, gozde kaymaBu donemdc kanser go- rulme oranı 15 yaş altuıa gore ıkı kat fazladır Ergenlık do- nemınde gorulen kanser tıplerı de erışkın donemıne go- re farklılıklar gosterır Ergenlık donemınde en sık görülen kanserler Hodgkın lenfoma, Germ hucrelı tumorler, Beyın tumorlerı, Non Hodgkın Lenfoma, Tıroıd kanser- leri, Cılt tumorlerı (Malıgn Melanom), Losemıler, Yumusak doku sarkomlan Ergenlerde malıgn melanom go- rulme oranının son yıllarda arttığı dıkkatı çekmektedır O nedenle ultravıyole îiinlarından korunma, gunej ı^ınları- na ajırı maruz kalmama, koruyucu kremler iurme gıbı on- lemler hatırlanmalıdır TEDAVİ ŞEKLİ Kanser tedavısı bır ekıp ıjıdır ve uç ana tedavı şeklı var- dır Cen^ıhı- llaç tedavısı (Kemoterapı)- Işın tedavısı (Radyoterapı) Bu tedavı şekıllen kanser tıpme ve çocuğun yaşına go- re çeşttlı kombınasyonlarda kullanılır Ccrrahı ve radyo- terapıye, kemoterapının eklenmesıyle çoğu çocukluk çağı kanserlennde sağkalım onemlı olçude artmıştır Gıinümuzde kansere yakalanan çocukların % 70'ı tamamen ıyı- leşebılmektedır. Bu çocukların toplumun sağlıklı bırer bı- reyı olarak uzun bır hayat yajayabılmelerı ıçın hem etkın tedavıyle çocukları kanserden ıyılestırmek, hem de teda- vıyı gcç yan etkılerın en az olacağı jekılde planlamak ge- reklıdır Gunumuzde, klmık ozellıkler, bıyolojık ve genetik ozel- lıklerın yer aldığı evre veya nsk sınıflamalanna gore te- davıler duzenlenıyor Dujuk rıskte olan hastalarda daha kı- sa surelı, daha az yan etkısı olan tedavıler verılebılırken, yuksek rıskte ıse daha ağır tedavıler uygulanıyor Omeğın, noroblastomda Nmyc amplıfıkasyonunun gosterılmesı, bu hastaların rıskını belırlemede onemlı oldu Ayııca, bazı tu mor turlerınde bıyolojık tedavıler, hedeflenmış tedavıler, aşı çalışmaları suniyor Bunl ırın bır kısmı etkılı bulunuı ken, bır kısmınd ı beklenen yarar saptanmadı Pek çok ye nı ılacın etkınlığı, klınık oncesı modellerde araştırılıyor, etkılı bulunan ıl ıçlar klınık çalı^maiarda dencnıyor Ozel tedavıler sırasında destek tedavısı (unfeLsıyon on- lemlerı ve tedavısı, beslcnme desteğı vd ) çok onemlıdır Kanser tedavısı uzun ve zorlu bır sureçtır. Çocuklaı bellı sureler sosyal ortamlarından, arkada^larından, okulların- dan uzak kalıyorlar Bu sureçte çocuklann psıkolojtk ve sos- yal yönden de desteklenmelen gerekır Hastane ılkoğre- tım okullarında eğıtım, tedavı sırasında hastanede doğum gunu, bayram gıbı ozel gunlenn kutlanması, hastalann du- rumuna gore yapılabılecek kısa gezıler bunlara ornektır Sonuç olarak, çocukluk çağı kanserlermın tedavı sanslan yuksektır. Tum çocukların, gerek buyume ge- hşmelennın takıbı, gerekse genel muayenelerı açısından duzenlı doktor kontrolune gıtmelen onemlı. Erken tanı ıle başarı aıtıyor •ü o