Katalog

25 EKİM1996 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 1997 Bütçe Yasa Tasansı'nın, hükümetin iç borç ödemelerini erteleme niyetini ortaya koyduğu öne sürülüyor Bütçede konsolidasyon sinyaliŞ KARCIOĞLU REFAHYOLhükümetınin. "denkbüt- çesjıde"1 iç borç ödemelenni erteleme sın- vai verdiğı ilen sürülüvor. DSP İstanbul Miletvekılı ve Meclis Plan Bütçe Ko- mi:yonu üvesi Zekeri\a Temizel, Mec- lis"; sunulan 1997 Bütçe Vasası'nın 30. maJdesmde hükümetin. iç borcun vade- sinı 1 yıldan tazla vadeye uzatma niyeti- ni crtaya koydugunu söyledi. - Hazıne've vakın kaynaklar, Hazine'nin yasıl olara'k ancak öngörülen bütçe açığı •orarında borçlanabildiğine dikkat çeker- Jerfcrn; bu bütçede herhangı bir açık ön- ıgörümediği ıçin ilave borçlanma yetkısı- aıin talmadığını vurguluyorlar. Bu neden- 3e biyiik oranda hayali kaynaklaria destek- -3ene-ek denkhale getirilen bütçenın. önü- rnüzleki >ıl içinde açık vennesı halinde yeni borçİanmaya gidilemeyecek. Merkez Bankası ve Hazıne'ye yakın fcayraklann yanı sıra DSP İstanbul Mil- tetvekilı Zekeriya Temizel, faiz ödemele- r i içın yererlı ödenek aynlmayan bütçe- nın, "vadesigelen borçiannerfetenmesi" an- lamına gelen konsolidasyona yol açacagı- nu savunuvor. DSP İstanbul Milletvekili Ze- keriyi Temizel. "Ödenekler topJamıyla tahmin edilen gelir arasındaki fark. net borçlanma hasılatıvla karşılanacaktır" §ekiir.deki bütçenın 3. tnaddesinin hükü- Başbakan Necmettin Erbakan iç borç vadesini uzatma iddiasında. Hazine1den 1 yıl vade Ekonomi Servisi- Hazine, iki hafta aradan sonra piyasaya şok ihale ile geri döndü. Bugün 1 yıl vadeli devlet tahvili ihalesi açacağını duyuran Hazine. vadenin uzunluğuna ragmen piyasalarda oldukça şanslı görünüyor. 1 yıl vadeli devlet kâgıtlannın ihraç tarihi ise 139 trilyon liralık geri ödemenin olduğu 30 ekim tarihine rastlıyor. Geri ödemesi yine 30 ekim I997"ye sarkan tahvillerin satışında yeni bir rekor beklendiği ifade edilirken özellikle yabancılann yüklü alımlarla piyasaya gireceği belirtiliyor. Hazine. 14 ay aradan sonra 1 yıl \adeyi denemeye kararverdi. En son geçen yıl 21 ağustosta düzenledigi 12 ay vadeli tahvil ihalesinde yıllık ortalama yüzde 99.93 faizle 15 rrilvon liralık satış yapan Hazine'nin bugünkü ihalede de rekorlan altüst edeceği ileri sürülüyor. Yıllık net faizin yüzde 130 düzeyinde gerçekleşmesini bekleyen yetkililer, ihaleye gelecek teklif miktannın ise 500 trilyon düzeyine ulaşabileceğine dikkat çekiyorlar. mete bütçe açıgı kadar borçlanma yetkısi verdıgine dikkat çekti "Bütçedenktutukhığuna göredemekki hükürnct borçlanmavacak" ^eklınde ko- nuşan Temizel, sözlenne şöv le devam et- rı. -Bötçenin30. maddesi, hükümetc borç vadelerinin 1 yıldan daha uzun vade\e uzatma yetkisi veriyor. Ta/n il çtkararak borçlan uzatma \etkisi veriJmediğine gö- re bunun tek anlamı konsolidasyondur." Yetkililer, konsolıdasyonu gündeıne ge- tıren bütçe açıgının gerçek/eşeceğine ke- sin gözle bakıyorlar. Bütçede faizödeme- leri için aynlan 1 katrilyon 864 mılyar li- ranın önceki seneye göre ancak yüzde 23 arttınldığına dikkat çeken yetkililler. mev- cut borç yüküne göre oldukça dü$ük olan bu ödenegin. bütçenın açık vermesıne yol açacak başlıca kalem olacağını ifade edi- vorlar. 1997 yılına daha iki ay olmasma rağ- men faiz için aynlan ödenegin şimdiden doiduguna dikkat çeken yetkililer. gider- lerin düşük: gelir kalemlerinin de abartı- lı gösterilmesi nedeniyle bütçenin 2 buçuk ile 3 katrilyon lira arasında açık verecegı- ni vureuladılar. CHP Kocaeli Milletveki- li Onur Kumbaracıbaşı, REFAHYOL un denk bütçe söylemiyle yalan bütçe döne- mini baslatfığını vurgufayarak "Gelirleri yüzde 98 artınp giderleri yüzde 58 arür- mışlar. Kaynak olarak gösferdikteri Ça- nakkaie Köprüsü, Yap jşlet Devret mode- li ilc >apılacak. Dolasrv laeldesatılacak ber- hangibir hisseolına>acak. Henı gelirier hem de giderier j atan olduğu için bütçe denk" diye konuştu. Giderayak bakanlan ziyaret eden heyet, "hayali bütçede ısrar edilmesi" üzerine "sonuçsuz" geri döndü IMF de REFAHYOL'dan ümidim kestiANKARA (CumhuriyetBürosu)- Hü- kümetin, yeni birstand-bv kredi anlaşma- sı istemini değerlendirmek üzere Anka- ra'da 1997 bütçe tasarısını ınceleyen Uluslarası Para Fonu (IMF) heyeti, ra- kamlan "hajaB" olarak nitelendirerek dö- nü$ünü 1 ha'ftaerkenealdı. I <W7 bütçe ta- sansına "güvence" verilmesının olanak- sız olduğunu \urgulayan heyet, bugün Türkiye'den aynlıyor. Hükümetin. uluslarası pivasalardan kredi alabılmek ve güvenını venıden sag- lamak amacıyla. stand-bv kredi anlaşma- sı veya bütçenin güvenılir olduğu yönün- de bir mesaj yav ımlanması istemini de- ğerlendirmek üzere yaklasık lOgünön- ce Ankara'yagelenIMFheveti. ABD've dönmeden önce eörüşünü iletmek üzere RP'h Malıye Bakanı Abdüüatif Şencr \ e Devlet Bakanı Sabri Tekir'le görüşen heyetin, son olarak da Dev let Bakanı L'ftık Sö\temez"ı zıvaret ettiöı bıldirildı. Yetkililer. IMFheyetinin RP'li bakan- lardan. gerçekçi bir program ve hedef ha- zırlanması yönündeki çalışmalarkonusun- da görüştüğünü. ancak tatmin edici bir yanıt alamadıklannı belırttiler. RP"li bakanlann. bütçedeki rakamla- nn gerçekçi olduğu yönünde ısrarlı olduk- lannı belırten vetkiîıler. "J.MF,ha\alibir bütçe karşjsında yönetimin de hayalpe- rest olduğunu gördüler" dedı. IMF'nın geln>melenn ardından. 1997 bütçe tasansının gerçekleşmesı "olanak- sız" hedefler taşıdığı yönünde mesaj ver- dif ıni anlatan yetkililer. heyetin son ola- rak Sö>lemez"e. stand-by kredi anlaşma- sının veya uluslarası piyasalara bütçe için olumlu bir mesaj verilmesininolanaksız olacağını bıldirdigini kaydertiler. IMFhe- \etı. raporda, bütçe rakatnları içinde iç- dış borç faiz ödemelerinin 10 milyardo- lar düşük. bütçe gelirlerinin ise 10 mil- var dolar fazla olduguna dikkat çekti. Raporda. IMF'nin bütçe rakamlannı onaylaması durumunda uluslararası piya- salarda güvenilirlıgınin zedeleneceğini belirtti. Raporda. siyası iradenin gerçek- çi birprogram hazırlamada kararlı olma- dıgr. bu nedenle de ekonomide istikrara yönelik bir çalışmanın bulunmadığının da belırtıldigı öğrenildı. Dünya Bankası.askı>aaldığı lOOmil- yon dolarlık kredisini !MF"nin vereceği rapora göre açacak. Üretimde yalnız kalan rafinerinin satışı arttıkça zararı büyüyor ATAŞ'ın zararı TÜPRAŞ'a HACERGEVffCİ Ataş Rafinerisi"nin zaran Tüpraş'a yüklendi. L'ygulanan fıyat politıkalan ne- deni ile ton basına 40-50 dolar zarar eden Tüpraş, Ataş'ın piyasada boşalttı- ğı yeri doldururken. zarar hanesını de şi- şiriyor. 1996'nın ilk altı ayında 3.9 tnl- yon lıra zarar açıklayan Tüpras'ın vıl sonu zarannın 6 trilyonu aşnıası bekİe- niyor. Geçengünlerde Mobıl. BP. Shell gibi yabancı şirketlerin ortaklan arasın- da bulundugu Ataş zarar ettigi için ka- patılınca Tüpraj tek kaldı. 1994 yılında 36 n'Hİyon dohr zarar açıklayan Ataş'ın zarannın büvümesı Ataş'ta üretimeara \erilmesi sonucu doium}apmak isteven tankerier kuyruk oluşturdu. Püis önerisi: Rafinerilere pay veriJsin ANK.ARA (.\A) - Pet- rol Ürünleri Işverenleri Sendikası. hükümete, akar- yakıt ürünlerine yapılan periyodik zamlan onadan kaldırmak içın alınması gereken önlemlen içeren bir rapor sunmaya hazır- lanıyor. PÜIS Genel Baş- kanı tsmail Aytemiz'in yaptığı açıkiamaya göre hazırlanan raporda yeralan ''zamlan durdurabil- me" mantıgının temelin- de. "hükümetin akarya- kıt ürünlerine u>guladı- ğı yüzde 180'e varan fon- ların bir bölümünü rall- naj şirketlerine aktar- ması" vatıvor. Petrol-is: Özelleştirme isteyene örnek .\NKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Uluslararası ser- mayeii özel rafineri Ataş'ın. akaryakıt üriin fiyatlarının yüzde 40 arttınlması iste- miyle üretimi durdurması, petrol sektörünün özelleştir- me karannın yeniden gözden geçırilmesı yönündeki is- remleri arttırdı. Petrol-tş Sendikası Baş- kanı Bayram Vıldırım. Ataş'ın üretimi durdurma karannın. petrol sektöründe özelleştirme planlayanlara örnek olması gerektiğini v ur- gulavarak, "Özelleştirme, tüm toplumunkâr uğruna fe- da edilmesineneden olacak- tır" uvansında bulundu. RP'fi Tekdal: Zamlar mecburiyetten ANKARA (Cumhurivet Bürosu) - RP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Tekdal, akaryakıta yapılan zamla- nn "mecburiyetten" kay- naklandıgını sov ledi. Tekdal. "Bu durunı. halkın bilgi- lendirilme$i\le anlayışla karşılanacaktır. Ta ki, do- ların Türk Lirası'na eş- değer hale gelmesine ka- dar" dedı. Türkiye'nin petrol ihri- yacının >alnızca yüzde 12 sı- nin iilke içinden karşılan- dığını. petrol konusunda dı- şarıva bağımlı bir durum bulunduğıınu anlatan Tek- dal. bu fiyatlann dolara bağ- lı olarak arttıöını kavderti. nedeni ile piyasadan çekilmesiyle birlik- te söz konusu zarar da Tüpraş'ın sırtına bındı. Özel sektörün zarardan şirket ka- patarak kurtulmaya çalışırken Tüpraş'ın zarar etmesine ızın verildigini belirten Türkiye Akaryakıt Bavıleri ve Gaz İş- verenleri Sendikası Başkanı KayaBaban de\ letın bir taraftan vergi al:p öbür ta- raftan Petrol Ofisı kanalı ile kârediyorum mantığı ile Tüp- raş'ı yıpratığını ifade edıyor. Akaryakıt fiyatlarının poiiti- kadan bağımsız olarak belir- lenmesi gerektiğini belirten Baban. "Tüpraşve Ataşbel- li bir kâr nıarjı ile otoman'k fı- \ atlandırmaya tabi olmalıy dı. Ata$'ınpazarpa>ı>xizde 14ol- duğu düşünülürsezarareden Tüpraş'ın bundan sonra da- ha da zararedeceğiııi sövk'nıek yanlış değil" diyor. Tüpraş Genel Müdürü M. Ergun Kuran ise dış piyasa- larda meydana gelen ve ma- liyetleri olumsuz vönde etki- leyen gelışmelerin çözümü konularında ürettikleri alter- natiflen devlete bildirdikleri- nı ifade edivor. Kuran, "Şir- ketimiz \ebu mercilerarasın- daki görüşmeler devam et- mektedir. Kısa sürede bir so- nuca varılacağı ve bu olum- suz duruma son verileceğini ümit ednonım" dedi. İlk altı ayda 3.9 lira zarar açıklayan Tüpraş yann 9 ay- lık zarar rakamını da açıkia- maya hazırlanıyor. Sennave piyasalarındaki söylentilere göre altı ayda 3.9 lira olan za- rar rakamı 9 ayda 4.8 trilyo- na kadar çıkacak. Hüküme- tin özelleştirilecek kuruluşlar arasına aldığı Tüpraş'a zarar etmesine karşın dün> a dev le- rinin talip olduğu biliniyor. Ata Menkul Değerler Araş- tırma Müdür Yardımcısı Onur Mutlu Tüpraş "ın kâğıt üze- rinde zarar ettırildıgini belir- terek. "Bu nedenle Tüpraş'ın özelleştirilmesinden pay al- mak demek, su> un basını tut- makdemek" diverekbirbaş- ka noktaya dikkat çekiyor. Özelleştirme için biçilen değer piyasa değerinin 4 katı Erdeıııir'de 'yönetim' satılıyor rAHSİNAKÇA Ereğli Demir Çelik Fab- ikalan'nıözelleştirmek için n geç yılbaşında ihale aç- ıa\ı planlayan REFAH- r OL hükümeti. yüzde O'luk kamu hissesinı ca- ip hale getırebilmek için üzde I OO'lük yönetim hak- ını koz olarak kullanıyor. irketin halka açık yüzde 3'lik hissesinin piyasada- toplam degeri 300 mil- >n dolar tutarken, gerıye ılan kamu hisselerinin > al- zvüzde30"luk kısmının elleştirme için öngörüien değeri ise en !.2milyar dolar. Halkın elindeki hisse senetlerinden 0 milyon dolar daha pahalı olan ka- 1 hiî>selerinin özel girişim tarafından kici bulunabilmesi için hükümetin. netim hakkının tamamını da devrede- Erdemirvönetimi. REFAHVOL'un kozu oldu. rek, alıcı şirketi üretim ve pazarlama politıkalan üzerinde tam yetkıli kılma- yı amaçladığı belirtıldı. Ereğli Sanayi ve Ticaret üda.M Ba>- kanı Yaşar Tetiker." Yüzde30"lukpa- ym sahibi olan şirket, > önetime hâkim olmanın avantajını kullanacak. Ayrı ] bir alım şirketi kurarak Brezilja \e Arjantin'den jjemilerle getirilen ham- maddevi fabrikaya daha pahalıya farura edecek. Ku- racağı bir satış şirketi ara- cılığıvla da ürünü çıkış fi- yatının üzerinde müşteriye pazarlayacak. Böylece fab- rikanın kârı düşerken, so- nuçta yine şirketin sahibi kazanmış olacak" dedi. Fabrıkanın şu anki mali durumuyla 1.5 milyar dolar harcayarak teknolojisini ye- nilemeyi başardığını kayde- den Tetiker. özelleştirmenin ardından fabrikanın geriletilmesinden endişe ertiklerini ifade etti. Ereğli Belediye Başkanı Halil Pos- bıyık ise yıllık 400-500 milyon dolar- lık" hammadde girdisi olan fabrikanın alım şirketi aracılığıyla sahibıne önem- li miktarda gelir sağlayacagını belirtti. tütürtoank TÜRKİYE TÜTÜNCÜLER BANKASI ANONİM ŞİRKETİ'NDEN ORTAKLARIN YENİ PAY ALMALARINA İLİŞKIN SİRKÜLER ÇIKARtlMIŞ SERMAYEMİZ 5.000.000.000.000.- LİRAOAN 10.000.000.000.000.- LİRAYA ARTlRlLMAkTADIR. A«TIIİ/MN SfRMAVEYİ TEMSIt EDEN HİSSE SENETLERİ, SERMAYE PİYASASI KURUIU'NCA 17/10/19% TARİH VE 193/1292 SAYI Jl£ MYDA AUSMIŞm. ANCAK KAYOA AUNMA, ORTAKUĞIMIZIN VE HİSSE SENETLERİNİN KURUl VEYA KAMUCA TEKEfFÛC ANUMINA GELMEZ. Ortaklığımız ile ilgıli avnnlıİJ bılgilerı içeren tzahnarm 22! 10 1996 tanhınde İstanbul Tıcaret Sıcılıne tescıl edılmış olup başvuru veHerınde ıncelemeye açık tutulmaktadır 1. Yeoi l>ar Alnu fUdımın KJUmmtu llrşâm 8i%jW: OrukiârımKin artınlan 5.000.000.000 000 - liralık sennaveyı termil eden pdylardjn eJlerındelci piylarm % 100'u oranında yeni pay afma haklân vardır Veni pay alm hakbrı, ajdğıda betaı/en başvu™ verlerınde 04/11 ' 19% ile 18 ' II ' 1996 tarthleri arasında, 15 gun surevle kullandınlacaktır. Bu surenın son günûnun res/ni ütile rastlaması ha/inde venı pav alma hakkı kuüanım suresı, ızleven ışgunu akş^mı sona erecektır Bir pavın nomınal değeri 1 000.-T1 olup, 1 000 - TL'ndan satışa arz edılecektır. Ortiklarırmz ajağıda belirtılen («erlere başvurarak sahıp oldukları hısse senellerının 12 nolu yeni pay alma kuponlan ısahıp oldukları hısse senetlerıı kar^ılıgjnda venı payalrru ruklannı kullanacaklardır. Bu sermaye artınmında yenı pay alma hakkını kullarmak islemeyen oftıUanmz, ılgılı kuponu yeni pay alma hakkı kullanım suresı içinde satabılırier BAŞVURU ŞEKLI VE HİSSE SENETIERİNİN TESLİM ŞEKLİ: Yem pav alma hâklarını kullanmak ısleven oftaklarımız aşağıda belırtılen yerlere başvurarak sahıp oldukları hisse venellerırtın 12 nolu venı pay alma kuponlarını ıbraz edecekler, pav bedelını Turkıye Tutunculer Bankası A Ş. Genel Mudurluk Islanbül nezdınde açılan 390509 no'lu ozei hesaba ven) pay alma hskkt ku/lanım suresı ıçerisınde tam ve nakıt olarak vatıracaklar ve odemeye ılışkın makbuiun bir ömeğini ajağıda belrrtılen başvuru yerterıne ibraz ederek 9 tertıp hısse «netlennı teslım alacaklardır BAŞVURU YERLERİ: TURttVf TVTÜNCÜLIR 8AMİASI A.J. İŞT1RAKLER \t HISSIDARLM MUOÛRLÛÛU Alatürt üd No: 136 IZMIR TEL (0232' 425 03 70 • 484 47 55 TÜRKİYE TUTUNCUUK 8ANKASI A.Ş. SERMAYE PIYASALARI W YATIRIM BANKACIUĞI Vıldız Posta Cad. No: 21 Esentepe/STANBl/L, TEL. >02l2l 274 52 80 TVRKİYE TVnjMCÜLCR BANMSIA.Ş. ÇANKAYA ŞbBESI Aiizivf Mah Cınnah Cad. E Behiç Koryurek Sk No 2,-5 Çankaya ' ANKARA TEL [0312)440 99 9 7 - 4 4 0 99 27 2. Halka Arz Süresinin Başlangrç ve Bitiş Tarihleri: 2 8 / 1 1 / 1 9 9 6 - 02 / 1 2 / 1 9 9 6 3. Mali Dtıruma llişkin Bilgikr: aı Ortaklığın 30.06.1995 ve 30 06 1996tarihli nesap dunjmuna gore aktıf ve pasıtr AKTIF [Mılvon TL! SAWT DEĞERLER T.C MESKEZ BANICA5I BANKALAR BANKALAR ARASI PARA PİYASASI MEMKtL DEĞERLER CbZDANI (NET' ME\'DÜAT MUNZAM KARŞILIKLAR1 KREDILERıNET) KANUNI YEDEK AKÇELER KARŞILIĞI FAİZ VE GELİR TAHAKKUK REESKONTLARl MUHTEUF ALACA*CLAR IŞTIR.AK VE KURULUŞLAR SABİTKnMETLER(NET) ERTELENMİŞ VERCI AKTİFİ D/ĞER AKTIFLER TOPIAM AKTİfLER PASIFı Mılvon TL MEV'OUAT VADES/2 VADELİ BANKALAR ARASI PARA PİYASASI KUCLANILAN KREDILER FAİZ VE CIDER REESKONTLARl ITHALAT TEMİN4TJ VE TRANSEER EMİRLERİ MUHTELIF BORÇLAR KARŞILIKLAR ODENECEtC VERGİLER DİĞER PASIFLER OZKAYNAKLAR SERMAYE KANIJM'YEDEK AKÇELER IHT1YARİ YEDEK AKÇELER YENİDEN DEĞERLEME DECER ARTIŞ FONLJ GEÇMİŞ YIL KÂRLARI (Z.ARARURI) DONEM KÂRI l DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR; TOPIAM PASJHER 30.06.1995 569 449 811.385 7.829 340 0 5.042 223 4 501.878 18.605.476 18?.346 12.695.353 1.205 115 1.276.476 785.205 0 793 784 54.297.030 30.06.1995 4.051.637 35.445.569 805 000 3.278.709 3.309.985 169.105 1.284 720 31.718 142.212 2.027 146 3.000.000 181.346 43.705 30 685 0 495.493 54.297.030 30 06.! 996 1 053.812 215.648 12 610.065 0 4.631.557 9 133.486 37.812.789 391 717 29.849.749 2.004418 2.055.501 3.072.071 <r1.099.807 103.930.620 30.06 1996 8.359 314 77.357.035 1.050.000 4.444.813 4.457.170 65 383 772 779 104.615 308.695 449.940 5.000.000 391.717 184.813 175 478 0 808 868 103.930.620 bı Ortaklıgın 30.06.1995 ve 30.06.1996 tarıhli hesap durumuna göre gelir tablolarr - FAIZGELİRLERHMILVONTL) KREDlLERDEN ALISAN FAİZLER ME\'DUAT MUNZ. KARŞ AL FAİZLER BANKALARDVS ALINAN FAİZLER MENKUL DEĞ. CLZDANINDAN AL. FAİZ DİĞER FAİZ GELİRLERİ FAİZ GİDERLERİ MEVDUMA VERİLEN FAİZLER KULL. KREDİLERE VERİLEN FAİZLER DIGER FAİZ GİDERLERİ NET FAİZ GELİRİ TAKIFTEKİ ALACAKLAR KARŞILIĞI ICARŞILIK SONRASI NET FA/Z GELİRİ FAİZ DIŞI GELİR FAİZ DIŞI GİDER VERGİ ONCESİ KÂR VERGİ KARŞILIĞI NET DÖNEM KARI 30.06.1995 5.372.658 0 314.467 3.878.214 52.045 9.617.384 18.377.138) (145.257, (206.995 ı (8 729 390) 887 994 (21.7531 864.241 2.509.237 12.877 985) 495.493 0 495.493 30.06.1996 16.955.982 63.565 414 469 4.181.466 256.976 21.872.458 (17.9178961 1206.893 ı I.fp58.915ı 119 783 7041 2.088.754 0 2.088 754 5.042.433 (6.322 3191 808.868 0 808.863 YORUM ÖZTİN AKGÜÇ Bunalım Göstergeleri Bir ekonomi bunalıma girmeden önce bazı uya- rı işaretleri, sinyalleri verir. Bu işaretleri, sinyalleri gö- rüp ekonomi bunalıma girmeden önce önlem al- mak gerekir. Sorun doğduktan. bunalıma girdikten sonra istikrar paketi. "acı reçete" ve benzer isim- leraltındaönlemleralaraktedavi değil. önleyiciön- lemler alarak soruna, bunalıma engel olmak önem- lidir. Bu nedenle ekonomi için bir erken uyarı mo- deli geliştirmek yararlıdır. Bu yolla, sık sık bunalım, kriz söylentileri ve bu söylentilerin yarattığı beklen- tilerin ekonomiye olumsuz bir biçimde yansıması düşük düzeye indirilebileceği gibi, ekonominin bir- den bunalıma gırmesine de engel olunur. Modeller, aslında olayların neden-sonuç ilişkile- rinin basite indirgenmesidir. Karmaşık uyarı mo- delleri geliştirmek yerine bazı göstergeleri dikkate alan basit modeller kurmak amaca daha iyi hizmet edebılir. Türkıye'de ekonomik bunalımfarın kayna- ğının dış ödemelerde dengesizlik olduğu gözlemi veya varsayımından hareketle ekonominin bunalı- ma girip girmeyeceğı konusunda ayıraç ofarak şu göstergelerden yararlanılabilir. • Cari işlemler açıgının belirli bir boyutu aşma- sı. Yurtdışında yerleşik kişilere mal ve hizmet satış- lan ile bu kişilerden mal ve hizmet alımlarının ve kar- şılıksız transferlerin yer aldığı cari işlemler denge- sinin yıllık açıgının, ekonomimizin bugünkü boyu- tunda 3.0 milyar USD'yi aşması bir tehlike işareti- dir. Türkiye geleneksel olarak dış ticaret açığı veren bir ülkedir. Ancak dışsatımın dışalımı karşılama ora- nı yüzde 65.0. hatta yüzde 70.0 oranının altına düş- memelidir. Bu düzeylerin altında bir dışsatım/dışa- lım oranı tehlikelidir Büyük boyutlu bir dış ticaret açığını, görünmeyen gelirier ve karşılıksız transfer- ler kapatamaz. Türkiye, görünmeyenlerdengesin- de, daha açık bir deyişle yurtdışına hizmet satışın- da, alıma göre fazla veren bir ülkedir. Turizm gelir- lerinin sürekli artış göstermesi bu olanağı yarat- maktadır. Ayrıca, ışçi dövizlen, bedelsiz ithalat ve resmi transferlerden oluşan karşılıksız veya tek yönlü transferler, önemli bir döviz giriş kaynağıdır. Resmi transferler düzensız olduğundan. cari iş- lemler açığı resmi transferler nedeniyle azalıyor ve- ya kapanıyorsa bu durumu sağlıklı olarak yorum- lamamak gerekir. • Cari işlemler açıgının kısa süreli sermaye ha- reketleriyle kapatılması. Cari işlemler açığı, uzun süreli sermaye hareket- leriyle, yabancı sermaye yatırımları, uzun süreli borçlanma, kredi mektuplu uzun süreli döviz tev- diat hesapları (Dresdner Bank aracılığıyla TCMB'de- ki hesaplar) ile kapatılmalıdır. Kısa süreli sermaye girişleri. sıcak para girişınin yılda4-5 milyar USD'yi aşması tehlikeli bir gidişi gösterir. • TCMB'nin kullanılabilir döviz rezervinin belli bir düzeyin altına düşmesi, net döviz rezervinin eksi oluşu. TCMB'nin dışyükümlülükleri, dış varlıklarını aş- mamalı, başka bir deyişle net döviz rezervi artı ol- malıdır. TCMB'nin net rezervinin eksi olması halin- de, kullanılabilir döviz rezervi. ekonomideki olum- suz geüşmeleri önlemede etkili düzeyde olabilir. TCMB'nin kullanılabilir döviz rezervinin azalması, net rezervinin eksi oluşu ve negatif durumun bü- yüme eğilimi göstermesi, uyarı işaretidir. • Bankacılık sisteminin döviz açık pozisyonunun hızla büyümesi. Bankacılık sistemimiz özellikle 1990 yılından sonra sürekli pozisyon açığı vermektedir. Yabancı para ile borçlanıp, bu kaynağı TL olarak plase et- mek bankalara önemli boyutta kâr sağlamakta, teknik bir deyişle faiz arbitrajı yapmalarına olanak vermektedir. Ancak bankaların açık pozisyonlan- nın, belirli bir boyutu, özkaynaklarının yüzde 50.0 gibi biroranını aşmaması gerekir. Kanımızca, ban- kalann günümüz koşullarında açık pozisyonlan 3.0 milyar USD'yi geçmemelidir. Bunalıma girmek istemiyorsak. sürekli olarak ödemeler dengesı hesaplarına TCMB'nin kullanı- labilir ve net döviz rezerv tutannı ve bankalann açık pozisyonlarını izlemeliyiz. Bu tablolarda belli sınır- iar üzerindeki olumsuz gelişmeler, bunalım belir- tileridir. Günümüzde önerdiğimiz ölçümler, tehlike sınırlannda değildir. AB taviz istiyor AB ile tanm pazarlığı sonuçsuz ANKARA (AA) - Türkiye ile Avrupa Bırliği (AB> arasında 1993 vılından bu ya- na sürdürülen Tarım Teknik Komitesi ıop- lantılannın Ankara'da yapı lan 10. turu. Tanm ve Kö\i^- leriBakanlığı'nın AB'den is- tenen ta\izlen yetersiz bul- ması nedeniyle anla^mazlık- la sonuçlandı. Pazartesi gü- nübaşlayan \edün sonaeren toplantılarda. Tarım ve Kö- yişleri Bakanlığı. AB'nin ıs- tediği tavizlere~de karşı çıktı. AB Komisyonu Tanm Ge- nel Müdürlüğü\eDıi! îlişki- ler Genel Müdürlüğü'nden4 yetkili, 10'uncuturgörüşme- ierde bulunmak üzere 21 ekimdeTürkiye'\egeldi. Ta- nm Bakanîıfiı temsılcilerinin. görüşmeleri yürüten Dış Ticaret Müste- ^arlığı'nca hazırla- nan ve görüşmelere esasolacak mutaba- katzaptına. bakanlık görüşlerinin yeterince dikka- fe alınmadıgı gerekçesi ile ^.-"^lı onav verdlği de ögre- nildi. DTVfyetkilileri. AB ile ta- nm anlaşmasının zaten ge- ciktiğine. anlaşmanıngecik- mesi nedeniyle. başta doma- tes salçası olmak üzere pek çok tanm ürününün AB'ye ihracatında sorunlaryaşandı- ğına dikkat çekerken. ilgili kuruluşlar arasında birmuta- bakatoluşrurarak bu vıl için- de AB ilegöriişiilmesi vean- laşmanın imzalanmasının zo- runluluk olduöunu belirttiler. Türk-İs'in mutfak arastırması 4 kişilik ailenin aylık gıdası 212 dolar ANKARA (Cumhu- riyet Bürosu)-Türk-İ* Araştırma Merkezi. 4 kişilik bir ailenin ekim ayı gıda harcamasının önceki aya göre yilzde 5.4 oranında artarak. 212 dola- ra yükseldiğini saptadı. Türk- Iş, ücretlerin enfîasyona ya da dolara bağlanmasının "olumsuzgeçim koşullannın sürdürüJmesi~ anlamına ge- leceğinı belirtti. Türk-lş Araştırma Merke- zi'nin verilerine göre. 4 ki- şilik birailenin gıda har- camasında bir ay için- de 1 milyon 37 bin li- ra artış olduğu belir- lendi. Araştırmaya gö- re. geçen vıl ekim ayın- da 11 milyon 407 bin lira olan gıda harcamasıbuyılın aynı ayinda 20 milyon 70 bin liraya çıktı. Türk-lş'ten ya- pılan açıkJamada, ekim 1996 itibanyla asgari ücretin aylık gıda harcamasınt karşılama oranının yüzde 55 olduguna dikkat çekildi.