Katalog

8 Yrd. Doç. Dr. Mitat ÇELİKPALA TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniv. Enerji üzerinden bölgesel mücadele kış aylarında yoğunlaştı… C S TRATEJİ Türkiye ve Gürcistan tarafından tüketilmesi ve 2010’lu yıllardan başlayarak kalan önemli bir bölümün ise Balkan ülkeleri üzerinden Avrupa’ya satılmasıdır. Her ne kadar TürkiyeYunanistan doğalgaz boru hattının inşasında bir takım sıkıntılar yaşanıyor olsa da bunun aşılması bekleniyor. Projeye, her geçen gün büyüyerek bir dünya tekeli oluşturmaya başlayan Rusların büyük bir memnuniyetle bakmadıkları aşikâr. Rusya’nın bu çerçevede bir takım adımlar atarak, sürece müdahale edeceği beklenmekteydi. Nitekim bu adım geçtiğimiz günlerde atıldı ve Rusya Azerbaycan ve Gürcistan’a 1000 metreküpü 110 dolar civarında bir fiyattan verdiği gazın fiyatını 1 Ocak’tan itibaren 235 dolara çıkaracağını açıkladı. Bu açıklamayla işlerin seyri bir anda değişiverdi. Şahdeniz gazı bugüne kadar Rusya’dan ucuza doğalgaz sağlayan Azerbaycan ve Gürcistan tarafından fazla önemsenmezken, Gazprom’un yaptığı büyük ölçekli zam bir anda hem gazın önemini hem de müşterisini artırmış oldu. Bu noktada vurgulanmasında yarar görülen dikkat çekici bir konu, Rusya’nın Güney Kafkasya ülkelerine Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan sattığı doğal gazın 1000 metreküplük birim fiyatını 2005 yılında 55, 2006 yılında ise 110 dolar olarak belirlediğidir. Rusya’nın son adımının siyasi faktörler tarafından etkilendiğinin en açık yansıması olarak dikkat çeken 2007 yılında bu fiyatı Azerbaycan ve Gürcistan için 235 dolara çıkarırken, Güney Kafkasya’daki sadık müttefiki Ermenistan için 90 dolara düşürmesidir. Bu çerçevede Rusya’nın, Gazprom’un Ermenistan’ın doğal gaz dağıtım şebekesinin satın alınması karşılığında doğal gaz fiyatını 90 dolar üzerinde 2009 yılına dek sabit tutma taahhüdü dikkat çekiyor. Gürcistan ve Azerbaycan’ın benzer bir sürece olumlu bakmadıkları biliniyor. Türkiye’nin doğal gaz dağıtım işinin özelleştirilmesiyle ilgili benzer bir baskı atında olduğu da akla getirilmelidir. Bu yeni Büyük Oyun’da eli nispeten daha sağlam olan Azerbaycan, Enerji Bakanı Natık Aliyev’in ağzından 12 Aralık’ta artık Rusya’dan gaz alınmayacağını açıkladı. Bu açıklama Şahdeniz gazının artık Azerbaycan tarafından tüketileceği anlamına gelmekte. Türkiye’nin de yaptığı sözleşmelerden doğan hakları bulunmakta. Gürcistan ise açıkta kalan ülke konumunda. Kısaca bu gelişme Türkiye’yi ilişkilerinin gittikçe gelişerek derinleştiği Gürcistan ve belki de Azerbaycan’la olan ilişkilerinde sıkıntılı bir duruma düşürüverdi. Saakaşvili’nin gezisinin bu çerçeveden bakılarak değerlendirilmesi gerekiyor. Saakaşvili Ankara’nın hiç değilse 2007 yılı için bu doğal gaz alma hakkından feragat etmesini, böylece Gürcistan’ı rahatlatmasını beklemekteydi. Türkiye’nin 2007’de Şahdeniz’den almayı umduğu doğalgaz G ürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili’nin 1921 Aralık 2006 tarihleri arasında Türkiye’ye yaptığı resmi ziyaret her nedense Türk basınında fazla yankı bulmadı. Saakaşvili’nin Anıtkabir ziyareti sırasında ‘Atatürk’ü kendine örnek aldığını’ kaydetmesi, ardından heyette bulunan annesinin ‘onu Türkiye sevgisiyle büyüttüğünü’ vurgulaması ve bu nedenle ‘en büyük üzüntüsünün Türk halkına Türkçe hitap edememek’ olduğunu kaydetmesi gibi açıklamalarının yanı sıra oğlunun ilk ve kendinin kırkıncı doğum gününü Türkiye’de kutlaması gibi nispeten magazin basınının ilgisini çekecek türde gelişmelere şahit olduk. Genç Gürcistan Cumhuriyeti’nin yurtdışında mülkiyetine sahip olduğu ilk Büyükelçiliğinin Ankara’da yeni ve modern bir binada açılışı da diğer bir başlık olarak irdelendi. Oysa bu gezi 1990’ların başından günümüze "Büyük Oyun" bağlamında Kafkasya’da devam eden mücadele çerçevesinde 2004 sonrasında gittikçe gerilen RusGürcü ilişkilerinin kırılma noktalarından birine rastlaması bakımından hayli ilginçti. Gezinin merkezine de enerji kaynaklarının paylaşımına ve kullanımına dayanan yeni jeopolitik mücadele oturmuştu. ABD ve AB’nin de yakından izledikleri bu mücadelede, Rusya’nın giderek artan ölçüde "enerji diplomasisini" zorlayıcı unsur olarak kullanmaya başladığı dikkat çekiyor. Kafkaslarda büyük oyun Batı yanlısı tutumunu açıkça belirtmekten kaçınmayan Gürcistan’ın mevcut yönetimi, kış aylarına girilince doğalgaz konusunda yoğun diplomasi yürüttü. Rus gazından kurtulmaya çalışan Tiflis, Azeri gazına göz koydu. BakuTiflisErzurum doğalgaz boru hattının da var olmasını sağlayan bir proje olarak önemlidir. Şahdeniz, Türkiye’nin de pahalı Rus gazına ve güvenilir olmayan İran gazına alternatif yaratabilmek için önem verdiği bir proje durumundadır. Türkiye’nin bugünlerde gaz almayı beklediği bu hat aynı zamanda "Kafkasya Koridoru" yoluyla oluşturulmaya çalışılan enerji nakil hattı bağlamında gelecekte Orta Asya’ya uzanacak olması nedeniyle de büyük öneme sahiptir. Kısacası bu proje, ekonomik ve siyasi öneminin dışında geniş boyutlu bir enerji ağının parçası olması nedeniyle de önem taşıyor. Beklenti, bu gazın bir kısmının Azerbaycan, DOĞALGAZ ARAYIŞI Saakaşvili’nin içinde Gürcistan Enerji, Ekonomik Kalkınma ve Dışişleri Bakanları ile çok sayıda milletvekilinin de bulunduğu geniş bir heyetle yaptığı gezinin gerçek hedefi, Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, Başbakan Dışişleri ve Enerji Bakanlarıyla yapılan tüm görüşmelerden anlaşıldığı üzere Gürcistan’ın önümüzdeki dönemde gereksinim duyacağı doğal gazı Rusya’ya alternatif bir kaynaktan sağlamasının güvence altına alınmasıydı. Bu amaca ulaşılabilmesinin yolları ise çok kısıtlı. Gürcistan bu gazı, geçtiğimiz yıl bir süreliğine yaptığı gibi, İran’dan alabilirdi. Fakat uluslararası basına yansıyan haberlere bakıldığında Gürcistan’ın en önemli müttefiki ABD’nin buna yeşil ışık yakmadığı anlaşılıyor. ABD, her ne sebeple olursa olsun Gürcistan’ın Rusya’ya alternatif olarak İran’la bu türde kalıcı bir ilişki kurmasına istekli görünmüyor. Bu alternatifin imkân dâhilinde olmaması Gürcistan’ı tek bir ihtimale mahkum etmekte: Azerbaycan’ın Şahdeniz doğal gazı. Şahdeniz, içinde Türkiye’nin de yer aldığı Azerilerden ucuz doğalgaz alınması imkânının yanı sıra Saakaşvili’nin Türkiye ziyaretinden...