Katalog

L O R C A N A S I L Ö L D Ü R Ü L D Ü Gözyaşı Pınarı'mn başında Lorca ve üç mahkum Gözyaşı Pınarı'nın hemen yakınında ötdürüldüler. Granadah Müslüman şairlerin güzeliiğine şiirler yazdıktan Gözyaşı Ptnan, duru suiannı bu büyük şairin konakladığı son yere doğru akıtmaya devam ediyordur belki de. lık yaptıklarını bclirterek Granada orta sınıfının "itpanya'nın en kötiisü" olduğunu söylemesine kimscnin dcğindigini sanmıyoruz. Söz konusu soylcşi, Granada' da büyük patını koparmış ve demokrasiye saldırı planlarının son rötuşlarını yapmakia olanlann gözilnde şairin ününe ün katmamıştı duğrubu. Garcia Lorca ailcsi, her 18 tcmmuzda A?iz Fedcrico yorlusunda aiitnin rcisiyle cn büyük oğlu onuruna lluerta de San Vicente'deki evini hcrkcsc açar, ;Olen verirdi. Ama o yıl durum farkltydı. Bir sürcdir beklenen cumhuriyete kar$ı isyan bir önceki akşjtın Ispanyol Fası'nda başlamıj, o sabah da General l'ntnco, Kanarya Adalan'ndan yayımladıgı bir radyo bildirisinde Ulusal Hareket'in başladığını Daha sekiz gün önce seçilen Granada Belcdiye Bajkanı, Lorca'nın kız kardeşi t:oncha'nın kocası. genç sosyalisı doklor Manuel FernandczMonlcüinos'ıu. FcrnandezMontesinos'uıı, (iarcia Lorca ailesini kcnitc olup bitenlerdcn sürekli haberdar etmi$ olacagını kesiirmck güç olınasa gcrck. En sonunda, 20 tcmmuz güntl ogleden sonra Granada garniznnu ayaklandı. Sivil vali Torres Marlinez, valilik binasında lutuklandı; labii Manuel FcrnandezMontesinos da. Bir saat içinde cumhuriyetci yöneticilerin cogu cvlerinden alınarak hapse aiıldı, bülun kcnl mcrkezi i$gal edildi. IAN GIBSON LORCA'NIN SON GÜNLERİNİ YAZDI abanallin Alİ'nin öldürülüşü bugüne kadar tam anlamıyla aydınlığa çıkanlamadı. Çağdas edebiyatımızın en büyük öykü ve roman yazarlarından biri olan Sabahattin Ali'nin ölümü, çeşitli yazarlar tarafından birçok kez ele olınmış olnıasına karşın, hâIfl birçok yöniıyle karanlıkta. Yüzyılımızın en büyük Ispanyol şairi Federfco Garcia l.orca'mn iç savaş strasında öldürülüşü dc uzun yıllar karanlıkıa kaldı. İç savaşın ardindan Kranco'nun faşist yonetiminin yakın utmanlara kadar işba$ında kalması da Lorca'nın ölümünü gün ışığına kavuşturrnak isteyenlerin önüne a$ılması güç bk enget oiarak dikildi. Irlandalı yazar laıt Gibson isc bu kotıuda en çok yol alan insanlardan biri otdu. Gibson, umn yıllar Lorca'nın öldürUluşünü lspanya'da bir dedektif gibi arajlırdı. Zanıan /aman tehlikekri göax aldı. Böyte bir İşe kalkıjtığı için Franeo Ispanyası'nda hapse atılması ya da hemen ulke dijina çıkanlmasi mlımkundtt. Gibsotı, Lorca'nın olduıulmeiiıide, bir zamanlar (îll Robleü'in sağcı Koalisyon PartHi Uyesi vc milleıvckili olan Ramon Ruiz Alonso'yu "kilil adam" olarak görüyordu, Lorca'yı kaldıgı evden alıp gö S türen, tutuklayan adatndı Ruiz Alonso. Şairin evinde Ruslarla ilişki kurdu& gizli bir radyo bulundurdugıınu ve u eşcinsd olduğunu belirten birkaç sayt'alık suçlama da Ruiz Alonso laralından hazırlanmış ve imzalanmıştı. tşce bu yü/den Gibson, bu adamla ytlz yU?e gelmenin, araştırması açtsından yararlı olacağını düjlındtl. Dir araya geldikkrindc Alonso, kctıdisiyle yü/ yüze göriiimeyc ccsareı edebilen ikinci ki$i olduğunu söyledi. Ama Gibson'ın ses alma aygıtı kullandığını fark edince epey kızdı. "Biraı abslık" diyor Gibsoıı. "Ne de olsa eskl bir ragbl oyuncusuyum. Vulnuca bagırdı lıunu. Sonra da kendisjyle bir duhu görüşenıeyece0mi üöyiedi." Gibson'm yapabilcceği son şcy, Lorca'nın alumüyle ilgili resrai kayııları incelemekıi. Buııların bir bölunıü de iki bin kadar "savaş suçlusu"nun gomülil olduğu bir mezarlıklaydı. Ama mezarlıktaki göıevli, onu belgelerin yantna bile yaklajtırmadı. "Btr ara gerçeklen kloroform kullanıp adamı bayıilmayı üüvundüm" diyor Gibson. ••Çiinkii onu allatmanın başka hiçblr yolu yokiu!" lan Gibsoıı'ııı "Lorca •iorusiurmusr'ndan geriye ka lan anılarından biri de şöyle: "Bir Ispanyol dostuma. askerlifttni yaplıftı sırada, bir kenarda yıftılı duran ba/ı belelmesl emi'eriilmi). Dosıum, kurı>tınrken, Lorca'mn öliimüyle ilgili gi/li bir hıikümcl raponına rusllmnı^. Ama kurklugu için oifkl lıelgvlcrle hirlikle onu da vııkmı^. Aslında iyi bir aduındı, unıu bana bunu anluinklan sonra kendlsinl bir daha gorm«k islemedlftiml söyledim ona!" Gibson'ın bu zorlu ara$lırmalardan sonra I973'tc yayımlanan Lürca'nın Öldürülu$U" adlı kiıabı 1976'da Murat Iklge tarafından dilimı/c de çevrildi ve Cenı Vayınevi'ncc yayımlandı. Geccıı tcmmuzdaysa Gibson yeııi ve duiıa da kapsamh bir Lorca biyograiisi yayımladı: Federico (iarcla I.orca: Bir Yafam (Fcderıco Garcia Lorca: A Life / Faber and F'aber.) lan Gib&on, bu yeni çalışmasında. Garcia Lorca 'ıun öldürülüşüylc ilgili olarak de gcçirdigi yeni kanıı ve ipuçiarına da dayaııarak olayı daha da ayrıntılı bir biçirade anlatıyor. Gibson'ın üç ay öncc lngilicre'de yayımlanan Bir Yaşam adlı kitabında jairin son gıınlerini ve oldürıllüşünü anlattiğt boltimü ajagıda <>unuyoruz. U IAN GIBSON orca'nın 14 Tcmmuz 19.16 sabahı geri döndilğü kent, şııbaı seçimlerinden beri $ürekli kar^ıklık lara. kı^kıriınalaru ve grevicrc sahne olmujtu. Lorca, Huena de San Vicenlc'yc, ailcsinin köydeki evine vardığıtıdu, ktsa bir sürc önce eve telefon da bağlanmı$ olrnasına çok sevindi. Horncn tclct'ona sarıldı, V.\ Drfensor deCranada Ga/etcsi'nin yayın yoneımcni, cskı dostu ('onsianlino Ruix Carnero'yu aradı. Rui/ Carnero, erie^i gün gazcte&inin ba$ sayfasıudan, büyük şairin "kısa bir siire" uüusinin yaııında kalmak üzere kente geldiği lıabcrini vcrcckıi. Lorca'nın kente döıui>üylc ilgili haber, kcnlin öııde gelcn üicki iki ga/.cıcsinde, Katotjk Idcal'dc ve luıucu Noüclero (îranadino'da da yer aldı. C'anilcr şairin aralarında olduğunu öğrenmişlerdi arıık. Lorca, dostlarıyla yenidcn birliktc olduğu için mutluydu. Bazılanyla bir araya geldiginde onlara Bernarda Alba'nın Evi adlı oyununu okudu. O sırada dosılarından herhangi biri, lorca'nın bir ay kadar öncc £1 Sol'da yayımlanmış olan sOylc^isindcn \frı. açıı mı acaba? Lorca'nın Ciranada'daki ona sımftan scrı bir dille söz edişine, kentte bile bile kışkırtıcı L tlk gözdağı 23 tcmmuz gunü Granada kenıi lümden isyancıtarın eliııc geçnıi^ıi aıtık. Kentte kol gezmeye ba>layan jıddct, birkaç ay içinde yüzlcrcc SUÇÜUZ kadın ve erkeğin ölümünc yol açacaktı. Bir yandan, her gün solcu mahkuınlar nıe/arlık duvarlarının tinünde birer birer kurşuna diziliyor, bir yandan da o kadar resmi olınayan bir dttzeyde cinayet mangaları pervasızca iy lerini grtrüyorlaulı. Manuel FVrnaııdLVMoııtoiııus'un başına gelccckleri kaygı icindc bcklcycn Garcia Loıcu ailesi, clbcire büıün bııniartlan haberliydi. Kaldı ki, çok geçmeden Garcia Lorcalar fa>ısi iiddeıe ilk cldcn ıamk olacaklardt. 6 ağustos günU I lııcrtaya geicn bir talatıjisı mangası evi aradı. O sırdiar. Federico'nun evde gizli bir radyosu olduğu, bu radyo aracılıgıyla "Ruslarla" ilifki kıırduğıı yohındu biı söylcııti yayılmıvtı. Kinıbilir, belki evegclcn bir manga a&ker bu lıayaii "radyo islasyonu" nun peşiııdeydi. 9 ağusıos gUnü durum iyiden iyiye kötülemeye yüz tuııu. Fvc bir grup asker geldi. Evin hizmetkârı Gabriel Pcrca'nın erkck kardeşlcrini arıyorlardı. CiUya, Granada'da isyanın ba^ladığı gün iki ki$iyi ÖlEyiui 1089 Lorca'nın dojjduğu ev Ç I RÇI V t