Katalog

B İ R wercken" kumpanyusi lararından 1612 scnesiııde saruya yollanan lâke mobilyaJaılu ilgiliydi. 172021'de Yirmisckiz Çelcbi Mclınu'i F.fendi'nin Paris sefareıi dolayısıyla Saı.ıv Hii/iiH'si'ııc gireıı Batılı kaynük cscrltrüc sarayın iın.ır ve dekonuyon iflcrinde tırnek alınan dokıımanlardır. Topkapı Sarayı Mu?esi ve Isiarıbul (Jnivvrsilcsı kuiophaııcleıiııdc tuıluııan 1720 ve 1744taıılıli ba/ı mıııyatur Otncklcrindc norulcn şandalyv lipleınck'ri toplumun Avrupa mobilyasına lamatnen yahancı olmadıgıııı kanıllaı. Ayrıca I I . Mıılıntut do ncııundı'TUrkiyc'yi /iyarcl ctkıı Miss Pardoe, Keldmureşal Moltke vs., gibi ecnebikt lic devrin saraylannın ayna, konsol, saııdulyı: gibi birlakuu Balı mobilyaları ile dflşeli olduğıına dcğinirkr. Yalnu Tan/inıat padişahı I. Abdülmecil dcvrindc R.ıiı eikisi iyice yoğıınla*ır ve Osmanlı dcvletiııdc ıslalıal hareketieri saraydan kayııaklandı$ı iv'iıı, Halı'dan gvUrıı clkiler, alal'ranpalaşmaya başlayan ya$am tarıı, padi^ahlar tarafından yapıırılan 19. yü/yıt saruylarıııdu kcndini dalıu güçlu bir H'kildc duyurur. Batı mobiiyası hangi yollarla saraya girmiş; bu konuda Istanbul'da çalışan usta ve tirmatar mevcut muyüu? İ R K Z Saraya yollanan itıobilya katuloglanndan, Avrupa'ya ısnıaılanane$ya si).ari>lcrindcn, saray ilc yapılan yazı$ıııalardan ve (cşîlli arşiv bclgelerinden saray ile irtibaiı olaıı ba/ı firmalan (espiı cdcbiliyoruz. Orrıcgin, Lnndıa'duki Maple Company. Viyana'dakı AuguNl KnobIfMh's Nachfnlger f'irtnası, l'aris'ie halen i>lcrligiııi siirdıııen Pcrııl Rlraderler'e ait firma. Italya'daki Mora Knnie>ler'e aJı licareıhanc gibi... Yahancılara açılan licaret ve sanayi alanı, ccııcbi [Uc\arliirın ve a/mlıkların Galata vc Pcru'ya yerleşmclcrine neden olmuştur. Ln rtncmiüeri IK67'dc kurulan ve Viyana Thoneı ııruıılcrinin saıış ıcmsilcili^ıııi yapaıı MA1SON P S A I T Y firması ilc Ueylcrbeyi sarayıtun ba/ı odularını yenidcn (efriş edcn NAR1.İYAN fabrikasıdır. Selarciharıclcr aracılığı ilc de saraylara eşya alındıfını tcspit edcbiliyoruz. Bir de kendisi marango/luğa meraklı vc bu meslekle ıne^gııl olaıı I I . Abdiilhnmil'in Yıldız Sarayı'na taşındıkıan soııra burada bir marango/ alölycsi, yani Tamirhânei llümâyun'ıı kurdugunu bi K O N U B İ R Y A Z A R T r Sanp'Mli Tamirhaneı Humayun yapımı dolap, şu anda Seylertnyl Sarayı'nda liyoruz. I I . Abdulhamil Japonya'dan "Japon" adıyla atıılan bir ct IC^LTCSİ gctirmi; ve bu aletin birçok örneğini Almanya'da yapnrımışnr. Bugün Topkapı Sarayı Silâlıtar Ha/iııesi'nde padi^aha ait marango/. âlctleri buluıııııaktadır. Bunların içındc seduf süslcmeli Japon oymacılık lakımı dikkal çeker. Sareylarda hangi mobHya üsluplan guzo çarpar. bunlar oriffaal döşeme konumtartnt koruyabilmişler mldlr? t R E Z Dolmabalıvc Ilcylcrbeyi, YıldızSarayt Şalc Krt^kii jjıhi saraylanmı/ da XV. Louls, X V I . Uıııis, I I . l'mpire, Otlppendale, Shcnıinn, A n Nouvnu, Nco Goiik. NcuBarok, Thonel gibi sülleri takip cdcbilıyom/. Bunun yanı sıra nıinder li, döşekli, şilteli saray odaları ilc de gelcnekscl ya$am düzeninin devam cuîrildifiini görüyoruz. linlcrcsan bir nokia da Batılının Dııgu zevkine hitap edeıı ürünlerini, kendilerine yeni pa/arlar arayan Avrupalı lilccarlar aracılıgıyla ickrar Doğu'ya ulajtırmasıdır. Avrupa'da orienta y y f i Sarayın Mabeyn Bölumu'ndekl 1B numaralı oda. Ahşap brorz yapımı ve Turk tarzmdakl motıllyalara. başlıklan mukarnaslı sulurı ve sıvri kemer gıbı ınimari uğclerie haıeketlilık kazandırılmıştır Odaya sonradan yefieşörlldifll anlaşılan Japon yapımı masanın tablasının uzerl ve tabla kenarları fildlşi suslamaltdlr. H. AbdfllhanıH'lıı manngoz tiksıı Takım bugün, Topkapı Sarayı Sllahtar HaTinesl'rde bulunmakiadır. li.sı akımtn getirdikleri arasında yer alan "Oiwan, Oiioman veya Snfa" diyc rdlandıııiaıı scdirier. Balı suslcme moıirieriylc yabancıla<fi)iı> olsalar bilc gclcncksel oiurma scklinc uygıın olduklarıııdan sevifcrck kııllanılmiflardır. Orijinal dı^enu konunılan nnıalesef kuruiıanıamı^tır. (jerçi kaynaklurdaıı odatarın Al^U ve planlarına uygun bir ınr/dit dö^endigini icipiı edebiliyurıiü. Ancak ilk ba^ıa /aman sürt'ci iv'inde i'iyalanrı ytpranmalatı söz konusu, ikincisi padi^ahhk drtncmindc ba$layan saraylar aıası mohilya deği; tokuşıı mekânlann orijiııal dö^cnıe görUıılUlcrinl kaybcılirmiştir. Sizin bu konudaki önerilennîz ve gunümüz mobilya sanatı hakkındakt düşüncttleriniz? tHF.Z 19. yll/yıl saraylannıı/ı bircr mobilya nıü/esi olarak kabul cdcbiliriz. Tarilıi dcjcrlcri olan bu c^yaiartlan yerleri belirlertebilenler orijinal nıe.':ânları rıu kavu>tıırulabilıı. ancak bu. olduki,a /or bir uygulamadır vc /aten konııyla ilgili olarak mü/cci aı kaılaşlarını vıılı^nitikladıılar. Aklııııa >u anda gcten kendiınLX bir likiı var... Saraydaki ba/ı ıııokflnlarırî orijinal grtrdnUlleriııi gOsicren fotograllarııı bııyiııulerck o mckarılarda sergilcıımcst... Böylcce suıayı ge/cn /.iyaretçiler tlönfiııin dflşcmc (ur/ı hakkında bir fikir sahihi olahilîrler. (îtlııiımiizdı 1 , lopluıiHimn/ııt! lisi ycliı dü/cyinde anlika ciyaya ıiK'iak uldukı;a artııııı vc bu ııcvi kuk'ksiycKiculuk ha^lamı^ durunıda. Antika sanat galerilerinin ttncüliigündc çcjilli mıızaycdclcr dıı/L'iılenııifklcdiı. II. Abdülhamll'la çalifintokmıı Çalışma takımı. bugune kadar II Abdulhamit'in kendi eiyapırm ola Giınümü/ mobilya saımiı ü/vrınc düşiltırak bilınrnekteydl. Aslınüa Parıs yapımıdır ve koliuk kaJçağının iç kısrrıında "V. AIMONE PARİS" damgası vardır Yıldız Sarayı'nda bulunan mobltyalar, II. Sullan Abdulhamit'in Balkan harbinin çıkmasıyla Stlanlk' cclcri isc i<; mımar vc endusıri tasarııncı len Isianbul'a. BeyfDrbeyi Sarayı'na oetiriMi0 yıilarda Vıldı? Sarayı'ndan Beylerbeyi Sarayı'na laşınmısiır arkadaşlarınıa bırakıyıtrunı. G Feryal trez Portre Dr. Phil. Keryal Irez, Avusturya l.isesi'ni bitirdiktcn sonra, 19731975 yılları arusında Avuslurya'da sanaı tarihi vearkeoloji öj>rcniminc l'rol. I)r. Frsın? ve Prof. IJr. Diez'iıı yaıımda ba>1adı. 1978 yılındu Isiaııbul Ünivcrsitcsî lidı;biyaı f'akOlıcsi Ei.stt.iik vc Sanaı Tarihi Ana Bilim dalındaıı nıe/un olaıı Ire/, aynı yıl nıilli Miraylarda çalışıııaya bay ladı. 1982 yılıııda Marnıara Ünivcrsiıcsi Ciuv.cl Sanatlar !'akUltcsi'ne sanat larihi ara$lırma pörevüsi alarak giren Dr. Kcr>nl trv/., halcıı uyııı lakultcdc gürcvırıi Yrd. Doç: l)r. «larak s«rdıirınoktedir. iy84'tedoktorasını vcrcn Irez, Osmanlı sanntı vc bunun Avrupa sanan ile iltikisini elealun bitdittkTİni yurıdışı vc yuriici kongrclcrdc sunmuşıur. Dr. Ircz'in yayımlanmif çe^itlt ıııakaleleri vardtr. Eylul 1989 Ç I R Ç E V E 17