Katalog

D Ü N Y A D A N Tabir için birkaç rüya Kek kreması için hazırladtğı kampanya "ev kadmlannda Freudyen çağnştmlar yaratacağı" gerekçesiyle geri çevrilen, "Midnights Children" (Geceyansı Çocuklan) Indra Gandhinin tepkilerini üzerine çeken, kitabın ödül yemeğinde arkasmdan "doymak bilmez, aç adam!" diye bağınlan Salman Rüşdü'ye İngiltere'nin polltlk ve edebi iktidarlarmca da pek hoş gözle bakılmıyor. ZEKİ COŞKUN B ii.de "47'liler". Ban'da "68 kuşağY'ydi adları. Biz kafa kâğıtlarıyla, Batı. o tarihli kafa kâğttlarını taşıyaıılann eyleme geçtikleri dönemle anacaktı oıılatı. Ikiııci savaşın hemcn encsindc dogan, cephe gerisine taşımp bütün Lıır lıayaia yayılan ve "soguk" diyc niıclenen birsavaş doneminin çocııklarıydı onlar. Kcskinkalın sınırların, duvarların, her yerde geçerli olduğu bir dtinyamn çocukları... Soguk sava$m buzları erirken dünya. sıcak bir yaz ya»ayacaktı 1968'de. Onlar. dönemin 20 ya^ kuşağı keııdi gerçe|ini arıyor, yaratmaya çalışıyordu. Artık küllcnmcyc yüz (uımuş n ateşe geçen yıl yenideıı dönüp bakıldı. 20 yıl sonra nc kaldı 68'dcn diyc. Patlamanın hemcn ardmdari onalık durulmujıu. "Gerçekçi olun, imkânsızı isteyin" sloganı, yerini huyatın rasyonellerine biraktnı^tı. Llsia bir reklamcının dcdiği gibi, "elinl yıldızlara uzatanlar onlan yakalayamazdı, ama avuelan da çamurla dolmo/dı". öyle oldu. 68'i, rasyonellerin en belirleyici olduğu ulkelerde, örnegin Ingillere'deyaşayanlar bile rasyoncllcrt dcgi}tirdi, degiştiriyor. O dönemin ateşli öğrcnci liderlert buglln yayınıladıHarı Time Otıt Dergisi'yklıi£İli/Ierc "iyi >«>amıı"nııı refeıanslarıııı vcriyor. Kitui poliıikalan ba$ka kulvarlarda sUrdUrUyorlar... Ingili/ olmayıp 68'i ki^iligin olu^umunu ve bütün bir hayaıı Ingilıere'de ya$ayanlacnı i>i epcy zordu. Hele dilemi "Indfan" yani Hint kökcnliyse... Varsıl bir aileden de gclse, çok iyi Ingili/.cc cğitimi de alsa, hatta rugby okuluna giıse Oxtörd'lu da olsa "lndian" olarak anılacak, hep "II. sınıf'ta kalucakıır: Sömürge ariıftı! önyargıların kırılma nokıasıdır 68. Duvarlar cn tcmci ilciişirn anıcıdır genvlcr için. Kalın duvarların ardına sıkı^tınlmif hayaıa karşı tepkilerini ilkin duvarlara v'iziktirirler. Bi/.im Hiııt kökcııli rugbycinin dc ırkçılığıı kür$ı ilk lepkileıı, okuluııduvarlarmda boy vcrceektir. Duvar nc kadar büyük olıır^a olsun, fa/.la söze izin vermez. Tek cümlede antatacaksııı derdini. Öylc bircümle ki, kendini mullaka okuıacak ve görenin gündemine yerle>ecek. Diışlinceni, sözcüklerini ustalıkla sü/cccksin. 68'liter de öyle yaptılar. Bir "glogıın devrimi" yaraıtılar. Deği$tirmek için uğraşukları dünyanın böylesine usıalıklara bııyllk ihtiyacı vardı. özcllikle dc bir nıal ya da hj/.ıııeii sunmaya çalışanların, reklamcılaruı. Onlann i$i insanlartn ^çimlerini ctkilcmektir. Tcrcihlerini belirlemek, ikna eımekıir. SIoganlar yaraimakıır. Slogan devriminin mcyvelerini dcvşirmekıe gecikmedi reklam dünyası. Bi/im Hint asıllı tııgili/ de birikimini bu alanda dfgcrlcnıiıtdı 1970'li yıllaıda. Bir kek kremas) mı sunulacak piyasaya, [am "68 ruhu"na uygun, "nauıthly bul nlce" sloganını paılaiacaktı. Ürun nasılsa kadmlara yönelik. Bir genç kı/ı lanımlar gibi sunmalı o /aman: "Yanımaz ama nefis"! Bir konııt kıırulu^u, cvlcrini pazarlamak mı isiiyor; herkesin yaşadiğı nrtak olgudaıı çıkarsmı/ yola; "Riiyanızda bir yıfiın para ^örüyonunnz, rü>nnızda nikâh yii/ügü B«r«yorsıınıı/... Küyanı/, lasarrufinnnızı Bnrnley'le drfcerlendirdi)(ini/ılr bu^lıyor". Rıiyaya ili.ivt.t cdmini/ iıısucıları... Hcr gllıı gördüklerı rüyayu. 1978'dc Ingili? ga/cıelcrini, ladyo ve tclevizyonu i$gal edeiı hıı kampanyanın adi "Kn İyi rUya"dır. Duvarlara slogan çi/.ikıirmcklc rcktam ya?ar(ığının bir başka bcıı/crligi anonimliğidir. Sloganlar yaralıcısımn im/asını taşırmu. llhaf cdildiği grubun. düsürıceııifi. (trünün, markanın ınalı olur. Bir lut sipari* ijidir yapugınız. Kendi dürıyanı/ bir ba$ka taraftadurur. Bi/im Hint asıllı lııgiliz > n iyi rüya" çağnsıııın ardmdan reklamcıhgı noktalayıp kendi rüyularıııı kaleme almaya knyıılur. Dogdııfıı ıılkenin lınğınısı/lıjta kavuşlugıı yıl doganları, Hindistan'ın "47'liter"iııi a)ıı gıindcıniııo (jcccynmı Çocuklan udıyla. Yani kcndi yaşıllarım. roman IV79'da yayımlanır. Salman Ruyrt 1978de talevızyona yapiıflı kampanyanın adı "En iyi ruya" idi. Salman Ruşdü. bunun ardmdan roklamcılıOı bıraktı. ama bu keı kandi rüyalarını kalerne aldı l98Vde Ingilterc'nin en hUyUk edebiyat Odllllcrindcn biriııi ka/anır. Bundan on yıl sonra, 68'den nc kaldı üurusunun tartışıldığı geçen yıl, ycni bir rüyayla çıkagelir. Rüya, bir yaz sabahı kaçırılan jumbo jciiıı Ingili/. Kanalı üzerinde dUşmesiyle haşlar. Kalmiılur arasırıdan iki siltleı belirir. Gibreel adlı lınlü Hint film yıldızı ve jurkicı Saladin. Rirhirlerine yapı$ık gibidirler. Bir yanda gev'itıişleri, bir yaııda içine girdikleri yeni dünya. Kahramanlarımı/ tngiltcre'yc kaçak giren "Indianlar"ın her turlü «erlıvenini yaşayacaktır. I'olislc v'aııjacak, işguv', çalışma derdi, ırkçılığa varan Ingili/ ınuhalu/akâriığı derken ruyalar içindc bir rüya: Islamın resmi yorumlan dışında bankalın bir rivaycte de gondcnnv yapılatak, oradan lanıc/ılcr lUrctikTckıir. f^eyian Ayeıleri'nin kıyanıcti kııparrnası da i$te iııı rivayetle ba^lıyor. Salman Hu\jdü rckkııiKi olarak k.ilcnıe aldıpı "en iyi ruya" çağı ısından uıı vıl sonra bu ke/ edc biyatçı olarak korkıılıı rüyalar yu^atıyor injMİi/lere ve dlinyayn. Can Viiccl bir $itde bile KArcmez düfler" diyordu. Taııı da öyle... Kek kreması için ha/.ırladığı kampanya "rv kadmlannda freudyen çagnfımlnr yaralaragı" gerekçesiyle gcri çevrilen, Midnighls Chilclri'n'ia (dece Yansı Çocuklan I Imlnı (•uııcllıi'ııin lepkilerini üzerine çekcn, kitabın <>dıll yemeğinde arkaüindan "dnymak bilmez, uç adam!" diye bagrılan, lııgilteıc'nin puliıik ve edebi iklidarlurınca pck lıo> go/lc bakılmayan) sürckli çalışma içindc bir yazar Salman Rilfdü. Bütün bıı çalı$niaları yaraıan dllşüncenin dünyanın bugünü vc diıniiyle, absürdlüklcriyle gündcme getirildiği Sa(anic Verse» daha btıyilk çatı$malara kaynaklık ediyor şimdi, UUyük çatışmalar olnıadnn gerçekliğin g biliniyor. "68 rıılıu"na; sndık kalan tck yazar belki de Salınıın Rıi$dü. Kimbitir, belki de "68'd«n ne kaldı" lartiiinasınu kentli riyasıyla katılınak istcıni^li. Ama unuıı da yetennce labir Ldildigiyoıuııılarniıgı soylencme/. rinde "UU«lertn «tirduftü fyleri, dü^lerin rı 15 Eylul 1989 Ç E R Ç E V E