Katalog

Ç O C U K K İ T A P L A R 1 Çocukların ki r. ı ve büyüklerin Marlbortfsu Çocuk kltaplan alantnda golişmiş olan ülkelerde çocuk kitaplart üzerlne değerlendlrme yazılannm yer aldığı dergiler var. Bu dergileri izleyen annebabalar hem piyasadaki çocuk kitaplannı periyodik olarak izleyebiliyorlar, hem de eleştiri yazılannı okuyarak kltaplarla ilgill tercihlerini oiuşturuyorlar. FATİH ERDOĞAN slinda bakarsanız çucuklar için kitap yapmak da kökü dişarda eylemlcrden biri, Bizde Tanzimat'a dayıyorlar çocuk kitaplarının geçmişini. Bazı çocuk şiiıleıi önıek gösteriliyor. Tanzimat'ın kökü dışarda degil mi? Şiiri bırakahm, romanın kökü ncredc7 Bu lür bir koken sorgulamasının yalnızca çocuk kitapları için yapılması bu nedenle yetersiz bir uğraş olur. Masalları cle alalım. Yalnı/ca Arap. lran, Çin kökenli Binbir Gece Masallaıı'mn değil, adı saııı bclli Gtimm masallarmın bile kökü dışarda. örnegin. onemli bir bolUmünün Hindhiian kaynaklt oldugu ileri sürülüyor. Masal derlcmecileri pck çok halk masutımn küçük dcgi^ikliklcrlc birçok yorede aynı anda ortaya gıktıgını sapıamtşiardır. Sonuçra masallar orlaya çıkrç amaçları (eğer böyle hir amaçtan söz elmek yerindeyse) ne olursa olsıın bir insanlık durumunun dile gelişidir. Dilnyanın her yerinde latlasııiı çapalarken sıkılan ve sıkıntısını dnğilmuk için hayal kuran küylülcr otmuştur. Eh. biraz da kızgın güııc$in yardınuyla bu köylülerden birkaç tanesinin capasına ncden içi allııı dolu bir çomlck lakılmusın ki! Ozctle, ma.sala kaynaklık eden olaylar belli türler oluştururlar ve bu türlcrc doga! olarak birden fazla yerde rastlanır. Bizim Nasreddin Hoca'nm bir oyküsü vardır. Hani bir adaın evine sığaıııa/ da, Hoca ona sırayla keçiyi, koyunları, eşeğini, tavukları fiları hep cve almasını söyler. Adamcağız sıkı* tcpi$ lıayvanlarla ya$amak zorunda kalıncu bcicriıı bcicri olduğıınu anlar vc hcpsini dı$an aiarak ariık 'ftenifl«miş* olan cvinde rahata kavu^ur. tşte bu Oykünün çok gilzcl bir kilabı l%O'lı yıllarda Aınerik;ı'da yapttmı$. Kcsimli çncuk kitabı. Kiıabı ha/ırlayan sanalçmın Nasreddin Hocı'nın fıkratarımn dcrleııdi£i lngiti/cc bir kiıabı okumıışolma ulasılığı da var labii. ama aslolan o öyküdcki tcmanın evrensclligi. A Nasreddin Hoca'nın fıkralaıını çocuk kiıabı yapmak bi/de kulay yayımcılıgın en sık başvurduğu yol. Oysa Hoca Nasrcddin'iıı lıkralarırım birçoğu çocuklara pck dc ta/la seslonmcz. Ama her kiıapçıda çocuk kitapları rafında muılaka bir •M<»ca hizisi' bulunıır. Kolay yayımcılık dedim. Kolay, (Unkü ne yazar bulmak zorundadır yayıııiLi, ne de birisine lelif Ucreti ikleınek. Üstelik Hcxa 'bizden'dir. Bu nedenle evcildir, çocuklara yararlı ını bilinıiKv. anıa cn azından zararsii! olduğu varsayılır. Bu ncdenic anncbabalar 'çekinmekKİzin' çocuklarına kiıap alırkcn bunları seçerlcr. Şu anda lam on yayıncvinin satışa sunulmuj 34 ee?it Nasreddin Hoca kitabı var piyasacla. Bıınların yedi lanesinin adi "Nasrıl<Win Ilııca", dort (anesininki "Nnsrcdtlin Hucu Fıkralnn", ikisi "Nasreddin Hocu*dnn Fıkralar", ikisi "Nasreddin Hom Öykitk'ri", kalanı da fıkralurın adlarını lajıyor. Bunca Hociilı kitap arasındu rcsimlcnıc vc kâ#ıi kalitcsi crı çekici olanı Scrhaı Yayınlan'nın Nasrcddin Hnca Di/isi. Mu<ttafa Delioğlu'nuıı bu di/i için yaptığı rosimler bcnce çizerin kendi (izerlik serüvcninin dc doruk noktalarından. En kfltüye örnek olarak ucuzluğtı ama kalitesizliğiy Ie üzyürek Yayınlannınkiler gösıerilebilir. Bir de Keloglan Diıileri var. Şu anda piyasada lam 67 çe$it Kcloflan kitabı var. Yine on yayınevi bıınu kendine i> ediıımiş. Surarsamz, kuliüıtlınüz falan rilaıı. Kıllttirümüzse bira/cık özen gdsn;ı ilenıcz miydi? Yatnızca kolay yazarlık ve kolay yayımcılık, hepsi bu. Kcloglan tabii ki bir halk "tip"idir. Belirgin bazı özcllikleri vardır. Safiığı, dürüstlüğü, ama yeri gcldigindc <jcytana pabucunu ters giydiren kıırnazlığı deği^mez karakteridir. Gelin grtrlin ki, Keloğlan'ın girtpçıkmadığı kılık kalmıyor. Hepsinde de kişiligi farklı farktı. Kolay yayımcılık yöntcmleriylc ozensiz ele alınan dizilcrden biri de Jules Vernc kiıaplnrıdır. Şu anda piyasada 56 ayrı liaskı Julcs Vrrne kitabı var. Bu da deınektiı ki bu ya/arın her kiıabının ortaluına 4 ayrı baskısı var Türkiye'de. Altııı Kilapliir Julcs Vvrne'in butüıı eserlerini hetn cilıli hem kaıtoıı kupaklı olarak yayımladı. Metinlerini kırpmadan, ama ne yazık ki resimsiz olarak baslı. Ayrıca en azından ciltli olanların kâğıt kalitcsi yukseltilemez miydi diye dilşünUyoruni. Kla.siklerin lümll için aynı şey sOylenebilir. Yayımcımn gösterdiği ö/ene bnğlı olarak iyi ya da kotu bir Pinokyo gcİir karfiııı/a. Oysa klasiklcr bclli bir özeni lıak etmi$ yapıtlardır. Bi/dc Sosyal Ya yınlar çeviri klasiklcri cn a/uıdan tam ınetin ofarak vc resimli basrna ö/eııini gösleriyor. Asıl sorıın okula yeni ba$tamak üzere olan çocuklara oktıyacak kitap bulmakta. Bu yaşlardaki çocukların kitahı sevmesiniıı daha soııraki yılları hazırlamak uçısından önemi büyük. Ama La Fonlııine'in ve Esop'ıın rabilarırun bizdc bu kadar çok yayımlanmasının 'kolay ALİ CIMOU OYüMÜ yayımctlık" dışındaki bir nedeni dc bcnce ders veriyor olması. Ders vcrmeye çok duşkılnüzdur. Acaba çocuk kitabı ya/arlarıımzın ögretmen kökenli olm? • bundan rrıı? Cin Ali. Gül Ali. Şeker AJı, Tonton Ali, vb. türü edebiyatsıy. çocuk kiiaplarından daha dnce ÜÖZ etmi^tim. Bu di/ilerin onak özelligi hazırlayanlann muılaka öğretmen çıkışlı olmaları ve bunu o/ellikle öne çıkarmalarıdır. Bu kitapiarda amaç ilkokul bîrinci sınıHardaki ö|rencilereokurhayı sökturmek olarak belitıilir. Ama, esteıik niıclikleri bulunmadığı için tıpkı ders kiıapları gibi toplamda okuınaklan soğutucudurlar. Yine de bu lUrden kiıaplar arasııulaki rekabet bazılarını dalıa O/.cııli davraıımaya yönellli. Yine de bu kitapiar okullar için belli bir amaçla ha/ırlanmı^. Kendi amaçlarına bir ölçitde hizmeı ettikleri anla$ılıyor. Asıl felaket 'ders verme' edehiyatını edcbiyat yapıyormu» gibi sunan ya/arlann Uruııleri. Çocukların omuzlan ilzerinden u/aıııp arkiisındaki yeıi^kinlerc göz kırpan bu ya/aıların Oğıeıınenltkieri yazarlıklarınm öııuuc gcvıiği için daha çok o gö/ kırpdkları anncbabalann gonlUnll ka/.anubiliyorlar. üysa ogrctmeııligin engin deneyimlerini cdebiyatçılığıyla kaynaştıran yazarlar var. Çocuk kitaplarına "bir jcyler verme" amacıyla yaklasaıı yalnızca ahlakçı ögretmcn yazarlar nıı? Çocuklar için yaztlmtş bir şiir >öyk diyor: "üigara kimlik kartıdır insanın / Diyor bubıım '' Birinci >a da Bafra mı içiyor biri / Bil ki i^çidir. Uc^ilsf memur / Kent mi, l'all Mull, Marlboro ınu? / Ya lüccardır ya işadamı / Ben hep / Biıinci içcrken jtöruyorum babamı". Bir ^eyler vermeyc çok meraklı olduğıımu/ dönemde iKtclik odüllendirilnıis çocuk kitaplanndan birinde ycr alıyor bu şiir. Ne kadar kalıcı bir tema değil mi? Marlboro'yu kiınler içiyor ;imdi derüinu? Anncbabaların çocuklarına kitap seçcrkcn ellerine vcrilcbilecck bir reçeie yok. Çocuk kitapları alanında ge)işmi> olan ilikclcrdc çocuk kitapları üzerine değcrlcndirnıc yazılannm ycr aldığı dergiler var. Bu dergileri ı/leyen annchabalar hem piyasadaki çocuk kitaplannı periyodik olarak izleyebiliyorlar hem de eleştiri ya/ılarım okuyarak kiıaplarla ilgili tercihlerini olujturuyorlar. Ama bülün o kolaylıklar anncbabantn ilgisi ile birle$mcz.se pck yararlı olamaz tabii. Kitapları öncc onlar okumah vc tadına varmalıdırlar. Çocuklarına aldıklan çikolota gibi tıpkı... D Nlsan1989 ÇERÇEVE