Katalog

P İ L V E İ L E T İ S İ M İngilizcenin evrimi Günümüzde inglllzce, çoğunlukla, anadili ingilizce olamayan öğretmenler tarafından, anadili İngilizce olamayan öğrencilere yine anadili İnglllzce olmayan kişilerle iletlşim yapablimeleri amacıyla öğretflmektedir. Dr. ŞERMİN TEKİNALP il, uyşarlıgın, duşünee ve leknolojileriıı merkczi ve insaın<ğlunun cn akıl alma/, üslün bır bulu^udur, Günümüzdc 3000'in ü/crmde dil ve çok daha fazla sayıcla lchçe konuStılmakıadır. Bütün bu dil ve lehçelerin gerisinde zengin bir ekin birikiıni yaıar. Her biri yaklaşık 100 ıııilyonıın Ozerinde insan (arafından konusulan belli başlı dillerin sayısı I5'in alıında olııp, bunlardan yatınzca İngilizce, lransı/ca, Rusca, Ispanyolca ve bazı durumlarda Çince vc Arapça uluslararası kuruluşlar tarafından rcsmi dil olarak kabul edilmcktcdir. Çağdaşlaşnıa surcci içindc hirtakım beklenti vc amaylurı olan loplumlar, onak bir ileti>im dili bıılarak loplumsal veckonomik el kinliklct lc iç içc giren bir dııııyada dil ayrımınııı yol actığı oluınsu/lukları ajmak zorundadırlar. D Uluslararası ilişkilcr dllnyanın her (arafını bir ağ gibi sararken, oriak bir dil kullanmak yerine hilgisayar çevirisinc başvumıak duşunukbilir nıi? Matiycl dü•jiık olıırsa, çeviıi yapaıı bilgisayurlar ııluslararusı iliskilcrde diJ engcliui ortudaıı kaldırmuya yardııncı olabilirler. Ancak bilgisayarm ba$arılı olabilmesi için. çevirisi yapılacak dilın kelimc vc cumle yapısımn dığcr dilin kclımc ve cümle yaptsına uygun bir programtama yapılma sı gerekir. Oysa insaıı dili, şimdiyc kadar davraııışlarını lam olarak anlayaıııadıgı mı/ tnsan tıtrünün en gelişmiş vc cn cntelelttüel bit bııhrşudur. Doğal olarak, bir parçayı yalnı/ca sozlük vc gramcr kuralİarıyla bir bajka dile çcvirmek olanaksızdır. Özgün bir dil pareası yalnızca o dili konuşanlar ya da onu duyarak, etkilenerek okuyanlar için anlamlıdır. Makineçcvirdigi parçayı anlamaz, dııygıılanmoz ve cıkilcnmez. YcryÜ7.Unde Ingilizceyi yab.ıncı dil ya da ikiriLi dil olarak kııllanaııların saynı 2 milyara dogru ıırıııanırken. bu dili ana dili olarak ktıllanunlartn bu sayıya göre oranı gîdcrck a/altııaktadır. 1985 yıiında yapılan ısıutiMİklcre görc bu oran yaklaşık bcjic hiridir. Ingili/ccnin bu kadar yııygııı bir H'kildc kullanılnıasının ııedenlcriııi, uUtslanıı urılıı vc coğrafi ö/cllîklcriııdcn soyuılanarak bir ıck başlik allında loplayabiliri/: Hızla dcfiş,rnckte olaıı bir dünyanın nrtak bir dil bulnıa zorunhıluğu Peki, neden bir ba^ka dil değîl de Ingili/ce? Ingilİ/ce, Çince. Yuııanca, Japonca ya da Samkriti'e'yc kıyasla daha yerti bir dil. Fger İngilizce dilinin 16. yy'dan bu yana bir kcşif, licarcl, fctih ve sömUrge dili olarak yayildıjını soyler ve sonueu (ek bu nedcne dayandmrsak pck inandıncı olamayız. Çünkü Por(ekizce, tspanyolca ve haıta Arapça da hemen hemen aynı ö/elliklere sahin olmalanna karşın. kullanım oranları Irtgi lizcc'ye görc hayli geride. Ku$kusuz Ingilizce'nin bu denli yayılmasında (arilı yardımcı olmııştur. Kaplnn Cook vc Vancouvetr'in kesifleri. Afriku ve Dogu'da ticarel nıerke/Ieriııin kurutmaM, Amerika vc Avusiralya'da kurulan koloniler, Hindistan'a kâr anıacına yttndik cl koyu$ vc daha nicclcri. anadili İngilizce olan ınsanlann yaramgı olaylar, Ingili/.cı:, l6(K)yılına kadar Ingilterc' nin dışina pek v'ikmanuv, aıuak 1600 vc 1750 yillan arasında duııyaya yayılrııa çabaiarınıh ilk lohumları atıliTiaya ba>lanmıştfr. 1750 ilc 1900 yılları arasında Ingilizcc dilindc uç oncmli dcjtrşiklik olmuş(ur. Biıitıcisı. anadili lııgıli/cc olaıı insanlarııı deniileravrı kolonilcrde uUiiiurdııkları ycrleşim alanlarının nııfıiMt ve alanı gcniflemiş vc her biri kendi iç yönetinılcrindcn sorumlu bircr eyalel halittc gclmiştir. Bu dıınını. kulonilerdc kullaııılan dile ayrı bir kimlik ka/.andırmı$ vc Jngilizcc, üsiünlüfü üimgclcyen bir ileıışim araa ulaıuk digcr dittcr arasında saypınlık ka/anını$tır. Ikincisî, oncc Amerika'da soııı a Avustralya'da olrnak H/crc, kolonilcr^avas yavaş bağımsızlıklarını ilan cdip, Ingiltcrc'den kopmaya bajlamı^lar vc bu duruın Infiillere ve kolonilerde kul lanılan lcngııiMİk t'arklıhklan pcki^tiuıuV tir. örneğin, ıınlü SN'cbblcı sozlüğünün yazarı, ga/cteci, yazar Noalı YVebsttrr, Amerikan Ingilizccsiniıı ytni ya>amın ruhunu vc dinanıiğiııi yansııııjlını vc gurur duyıılması gvrckcn bir dil oldugıınu ileri sUnnU>(Ur. Sun olarak, bagırmızlıklannı üun cdcn koloniler, ilcrlcyip ?enp.inlov lik'vc bu kolıınilcrdc ya^ayıp anadili tn gilizcc olmayan buyiık insaıı kideleci, ij bulmak ve varlıklanm sıırduıcbilmck i^iıı tngilizce öğrcnmck zuruııda kalmı^lardır. örnejlin, Hindisiaıı'daki Hindular vc Mılslıımanlar, ABU'dcki Hollandah, Ispanyul vc Iransızlar iviıı lngiliz.cc oğrcnnıck en oncmiı bir ugra^ halim* ccluıi»tir. 1900 ilc 1950 yılları arasında. iıı^ili/ccyi bugünkü dıırumuna ha/ıılayan gcli^mclcrin dordunctl aşanıası olu^nuı^tuı. Ciderek gclişen eski koloniler, lııgili/cc olarak yapılan eğttimi iyicc yaygınla^tırıp, Ingitt/ccdilini ycııi gtleıı gtn,incıılcre daha etkin liiı şekilde öğıclmcyv ba>lamışlardır. Ancak. Ingili/ceııin günümüzde »ıluslararası bir dil duruınuna gelmesi, tngiltcre'nin yayılmacılık üiyasclinin dısında, 1945 dolaylarında ba$layan bir başka akıımn ııcticesidir. İngilizce 1945'tcn bu yana bilim vc leknoloji dünyasmda dltnyaya avılaıı bir pcnccre işlcvini görmeye baflamıştır. Ciclişmcktc olan bircok endttsıri toplıımlarının hiçbir kesinıi larafından geri çevrilmeyen bit dil olarak birçok ulmlnrara.m eikinliklctde ısrarla kullanılmaya başlannııştır. Bunun ilk örncği, uluslararası hava trafiginin denetlcn kullanılışı. İngilizcenin bu kadar yayılmasıyla ilgili olarak bir ba;ka gozlem daha yapılabilir. İngilizce dili Fransı/ca gibi lutucu olmamış, kullanıldığı bolgelerdeıı birçok ögeyi yapısına katmışiır. lrıgilizlcr. dillerinin dunyaya acılıp çe^illi ckinlcrin etkisiyle saflığıııın bozulmasından F'insızlar gibi rahaısız olmadıkları içindir ki, İngilizce binakım ycrcl vc ıılusal o/clliklcrlc /cnginlejmi?, bu da dilin daha cok benimsennıeüinde ayrı birrol oynamı$ıır. Uunuıı sonııcıı olarak btıgım bir lek "ingillz«"dendeğil. "tngilizee!er"deıı süz edcbiliriz. Örneğin. Hiııdısian, Avustralyu, Baıı Afrika tngili/ccsi bazı bölgesel ozelliklerc ialıipıir. GünUmtlzde, Avrupa'da gklerek geli^cn vc varlığım iyice İmsetumı bir eftiıiınliler Ingilizcesinden sdz cdcbiliriz. Orncğin, Fransa, Hollanda vc lıalya'da işadanıl.ırı ve yöneticilcr [aratmdan kullanılmaktadır. Son zanıanlarda .laponya'da işadamları vc yüneticiler (arafından belli bir alt grupta bazı yerel Ozellikkrc salıip bir İngilizcc tUrl) de geli^ınekmdir. mesinde Ingili/ce dilinin resıncıı kubul edilnitsidiı. Ulııslarara^ı yurdım kurulujlaıı ve i^leiııtelcı, bu dili oriak bir ilcıi>im aracı olarak kabul cımişler, clckironik ilelişim dcvriminin gcrçckle^nıe.tinden .sonru du İngilizce. radyo, ıclcvizyon ve belli başlı ga/ciclcrde varlığım iyice hiv seltirnıeyc başlamı>ıi[. (lıı arada pop ınli zik endüsirisi de Ingili/cenin yayilnıasında oncmli bir ctken olmuştur. GünUnıüzdcki pop mllzik salgmı yalmz Ingilicre vc ABD'dedeğil; Türkiyc, Alnmnya, Mısır ve haua Rusya'da bile her gUn lngiliz.ee sözcükleri kulaklara iyice ycrlc$tirmckıedir. Son 25 yıl iv'irtde patlama nokıasına geleıı bu İngilizce kullanınıını, Ingiltere'nin yayılmacılık ozlcmlerinden kesin olarak ayırmaınız gerekir. Çünkü bu iş Ingilterc'nin dencıimiııden cıknıış, birdcnbirc değişen dllnya konjoııkuırunün (lopludurom) ileıişim gereksinimlcrinc cevap verebilecek. siyasi yaiırınılardnıı annnıı$ bir aracı dil oriaya cıkınışıır. Örtıegin, bir Inpiliz kolonisi olmayan Türkiyc vv daha pekcok pelişnıekle olaıı ülkcdcson yıllarda lngiliza'ye gosiırrilcn ilgi bu gelişmclerin sonucudur. Sonuv olarak, İngilizcenin dunya itzerine yayılışını iki nedene dayandırabiliriz. Birincisi, Ingiltere ve Amerika'nın yayılmacılık siyasasma bağlı olurak, anadili İngilizce olanlarla yerli halk ve göçmcnlcr arasında kökenindc ırkçılık olgusunu bdrındıran biı bicimde kullanılı$ı; ikincisi ise. ırkçılık ve yayılmacılık siyasasından ayrı olarak, bir hobi, ış bulma ve araştırmn yapma ya da ayrı dil konuşaıı insanlar arasında ortak bir dil olarak Sonuç olarak, bugün dünyada kullanılan lııgili/ccleri dört grupıa loplayabiliriz: 1. Anadil İngilizce. 2. Ingiltere ve ABD ilt tarthi ve siyasi ilişkileri nedcniyle, bazt ülkelerde, uhısal ve yerel idari mckantzmalarda, mahkeme ve egitinı sistcminde rcsmi dil olarak kabu! edilcn: radvo. TV ve gazclelerde kulluııılan ikinci dil ingilizce. (örnegin, Filipinler vc Kıbrıs'ta ikinci dil Ingilizccdir). 3. Özelbir durunıu olmayan. yalnızca bir hobi, i$ bulına, ara>tırnıa yapmak amacıyla kullanılan yabancı dil lııgilizce. (örneğin, Türkiye, IÜVCÇ VC Iransa'da İngilizce yabancı dildir.) 4. Uluslararası îliskilcrde kullanılan İngilizce. Günumuzdc İngilizce. çoğunlukla. anadili İngilizce olnıayuıı ogrcimcnler larafından. anadili İngilizce olmayan ögrencilere yiııc aııudıli İngilizce olmayan kişilerle ileti>iın kurabilmeleri amacıyla öğrciiluıckıcdir. Bu durumda uluslarııı bir siandartta birlc$meleri gerekir ıni? Sonuç olaıak, uluslararası İngilizce binakım kanua^ık durumları içinde ba rındırmakia vc ktsinliklc 'bu en iyisidiı, şu en külUiudur' diyc bir ayrım yapmak olaııaksızlaitnakTadır. öruimıızdt bu kornıdu dü^ünccck vc arajtıracak çok şey vardır. ütı ajumada yapılabilecck en iyi jcy, Ingilizceyi sınıf duvarları urusına lıapscdilrnij en bozulmamış haliylc ögrenmeyi, bu konuda uznıatı yeiişmek tsteyenterc bırakıp, uluslararası ilişkilerde ddnyaya açılmaıııızı, uz.ak çcvrcmizi algılamanıı/ı vc bu arada kcndi kültur birikimlerimm dc dilin lemcl yapısını ve kelimelerini boznıadan hazı zekice uyarlamatarla ddnyaya akıarmamı/a yardımcı olacak bir dil öğrenmektir. D Mis*n 1969 çıaçıvt