Katalog

B İ R İ N C E L E M E K İ T A B I Yaşanan hayatı açıklamak Bruce Brown'ın Mtabı, demokratik bir toplumsal hayatm kurulmasıntn, yalnızca bizde değil, kapltalist ya da sosyalist toplumlarda da güçleştlği günümüzü anlamakta Batı dünyasmm bütün bu düşünsel birikimden yararlanan bir çalışma. ÜNSAL OSKAY MARKS, FREUD VE GÜNLÛK HAYATIN ELEŞTlRİS! t Bruce Brown / Çeviren: Yavuz Otagan / Ayrıntı Yayınları / 155 s. / Kod No: 303008 işı basına dü$cn ulıısal gelir bakımından Japoııya'nm dunyanııı ikinci devlcti olacağı gunleri yajıyoru/. Avrupa ülkelerinin de Oncnıli bir ekonomik guç halinc gelmcyc ha/ırlandığı güzlemleniyor. Son gunlerde Sovyetler BirligTnîn Bırlc>ik Anıcrika Devletlerine barış cubuğu uzatmasııu ve Amerikan yonetiminin hunu isicklc kabul eımcsini bu gelişmelere dayandıranlar var. öte yandan. Amerikan yapınıı "Kücltk Ev", "Bonanza" ve benzcn televi/.yon dizilerinin yalnuca Batı Avrupa ulkelcrinde değil, Polonya ve Romaııya gibi sosyalist Avnıpn tılkctcrındc dc büyük bir ilgi uyandırdıgını saptayan arastırmalar yapılıyor. Külııir/sosyoloji ile iletişim teorileri ile "yubancıla>ma" sorumı ile ııgrasan bilim adamları, insaııın kcndi hayatina iliskin kararlan henüz kendisinin atabildiği, olayların kırlarda bayırlarda doftanın kucagmda geetiği ve crkeğin "erkek" gibi olabıldigi bu dizilerin hcm kapitalisl hcm de sosyalist sanayileşmiş loplumların imanına iİRİnç getmcstni, "yabancılaşma" sorununun bütUn nıodern toplumlarda da yoğunla>ma«.ı ile açıkhyorlar. Kimi csfci Marksist yazarlar/dü^unUtler ise, ckonomik bollugun sosyalist toplumlarda insanlur arasındaki lıiyerarşik ilişkilcri orıadan kaldıramuyacağını; buıtıtıı nedeniniiı ise, insanlarin tükctinı kalıplaıımıı ihıiyaçtarın dirckl karsılamnasıııa yönclik olıııasmdan cok, loplıımdaki hiycrarsik ili^ktlcrı olunılama işlcviylc yuklti olmasını söylüyor. ud ise, bu vöküş ortatnmda ııpta bile hastaların iyilcşıirîlınesindcn cuk, haüianelerdeki karyolaların ayakucundaki hasia tablolarıtıın iyi tuaılmasma. hasralıklann seyrinin iyi beıimlemncsine öncnı verilirken, o akıl ve ruh hastalarının "iyileşıirilmesine" ftncm ve üncelik vermisür, Böylelikle, 20. yüzyılın baslarında, yaşanan hayatı açıklamakıa tngtls'in 1892 ve )89Vteki mekıuplarında ci/ilen çerceve ivinde basvıırulduğunda, daha zengin bir biy'imdc yararlanabileccğinıi/ bir Marksisı teori; Freııd'un, yanılmıyorsam I9i2'deki bir mektubundaki "bcm'm av'iklaınaliirıın du laıihselligi esas almakıa" sti/lcrini vervevc .vayarak yararlanatiiletejünıi^ bir Freudgil açıklama: sanatta ise Baudelaire'deıı başlayatı Proust ve Juyce ile sUren bir ana damur; Hı>llandalı külıür tarihçisi Johaıı Nuizınga ile baslayaıı gundetik hayaıın pratikleri açısındaıı bir larih yazuılıgı birbirini tanıaııılamaya başlamışıır. Birinci Dünya Savası ile İkinci Dunyıt Savası arasındaki donemde ise, his şıtphcsi/, en iiııcmli valışmalurı, Bruce Brovvn'ın kıiabında adı çok geçen Reichın da aralannda ıiirunca bir sürc ycr aldığı Frunkfui't Sosyal Araşiırmtılar Fnsiittısü'nün Uyelcri ulaıı Tlıeodor W. Adorno, Max Horkheimer, VValıcr Benjatniıı. IJPO Lowcnthal, Herbert Marcusc ve diğcrlcri yapmı^tır. Bruce Bruvvn'ın kitabı, demokruıik bir toplumsal hayatm kurulmasımn, yalnuca bi/de değil, knpiıalKı ya da sosyalisi (oplutnkırdu du guçlesfiği ya da geri disnüs cfiliııılcri nedcıııyle ciddi lehlikelerle karşı karvya hıılunduğu günUmUzü atılaınakıa Baıı duny.iMiıın biiüin bu diijılnÜCI birikimınden yararlaııan bir calı*ma. ft/cnli vc son derecc kolay anlasllır bir dille Tüıkcelejiiıilnıis. Çexririnin g«/el yanı, v'eviriyi yupaıı Yavuz Alogan'ın da bu sorunlarıtı ftncmini kavtamı^ biti olaruk işine sanlması. Terıcıni/ bir çeviri okuyorsuuu/. frfutijjil iicıklaınalür iciıı, M.'irksist agklamalar ıvın kullaıııluıı kavraın ve terimlcrin karsılıkları ı;ok ke/, hulunmusı zor seyleıdir. Alogan'ın cevrisinde bıı i; üzetılc yapılmı^. Kiıapla ilgilı son nokıa du, Giınluk Huyaiın I''leştir(>ii*ınn yanı sıra, vcşilli di/tler lıaliiKİt' AYRINTI Yayinevi'nin bu ko nuda bii^ka kiıaplaıııı da cevirisiııi plfliı lamı$ olması. I leştire! Ailt Kııramı. Ikibin Vilı. Kdfbiynl liorisi, tskfiıif, İııfa/8 (."aftrı. Kapıında l)c Kuplnn gibi kiıaplaı da ctkiığında AYRINTI Yayıncvi'nin "gündelik hayatımı/ (l/erine dlişiinmeıtıi/i kolaylaslıtacak" bu anlanılı di/isi de samutlasmıs olacak. LJ K I97ü'(i yıllarm sonlannda ise Batılı tophımlardaki i^i sınırının sunıul ku$ullan dcğişmesc bile (cknnomik kri/dt düşccckJcri slaiu. prolelcrlik oka bilo), buplınkü kcndilcrintr bakma biı;imlerini klasik (coridcki bcklcntilcrc uymadıgı kabulknilerek, sosyali/nıin daha poptllcr bir modirikasyonıııuın iiraıu;ı ya$andi. Avrupa1 daki Marksistkr kcndi gclcnL'klcrini eley lirel bir ıııiıımla yenidcn g^/.dcn gccimicye ha^liidrlnr. ^Vkoslovakya'daki "Prag Baharı" ataılan geçen u/tın yıll.ırdan sonra, jimdi Suvyctlet Bitüfi'ııdedc ama. bu ke/ hiycrarşık bir yapılanıııa iv'inde yaşanmaya valı^ılıyor. Çckosluvakya'nııı. Macaristan'ın yakın geçmi$indc bir "Viyanu Kültüru" var. Sovyeı loplıımıı ise, yakın yüzyıllarını da, pr(t)(rvssivp ha/ı çarlann devlei dü/e>indcki modcıııie>nıeleri bir yana, arkaik bir Nlsan 1969 yupı iv'inde ya>anıak zorunda kalmı$ bir loplum. Ote yandan, henu/ yetcrincc il/crmdc duruiınayan, peni> saytda aydının ıı/erindc ctrallı laı tışınalara ba^laınudığı bir konu var. Amcrika'da, Alıııan l:lc>lırfJ K'lscfesi, Marksizm vc gOrUngllhilim gibi dc|i$ik yakb^ımlaıı biı aruda kullannıaya Valı>an Paul Picconc vc Tiın Lııke gibi siyasal bilnncılcr, siyaseı felsclecilcri Aıncrikan toplumıındaki homnjcnlcştirnıcnin, sistemin kendi içinde aıropi yaratacak boyullara gcldiğini; sisfcmin diriı; vv* soğtıMı kalabilmesi için gcrekcn kar>ıküliUrü oluşturacak Ozgıin vc spnıuane harckcıleriıı toplumun bUtıın kesimlerindeki is tcksizlik yil2undv'n ülıl ııokiaya indijıini söylüyorlar, Islcrin bu nokıaya vutınaM, artık, ekonomideki batkıcı dii/enleıuclcr ya da federal lıukünıtMin (dcvlciin) baskıcı pratiklcri yuzünden ılcdegil; bu dü/enlemelcrc ııygıın olarak tan/im edilcn gımdelik lıayaf jiı «ırnılan iıı.vanlarda oluşturduğu uhşkunlıkLu ytizımdcn oldugu vurgulanıyor bu iki bilım adunııiKa. Ayrıca, federal hükümctin insanlara sponlanedavranabilecekleri hayat alanlan ha/ırlanmk içiıı yuptığı düzcnlcnıt'leıin de sıradan insanlar ve komllnilclcr tarafından hiç ilgi ı;ekici bıılunmayif ınrn da a! ııııı v'i'iyorlur. trvin üolîınarı, lıapıshancicr. akıl lıastancleri, kı$lalar ve yaıılı okullur U/erinde yapııfı "inıal kıırunı" konıiüiında'ki araşlırınalannın sotıuıula, l'>70'lerin sonunda lliLOS'ıaki bir konu>nıuda ısf, modern toplumun bir "unai ktırtınıa" dtiııUşliiğıinıı ileıi sıırdıı. Çi/gi rnmanlarm, TV dİ£İlcrinin, stnenıa filmİLTİnin iyi suıı> ya da gişc yapanlarınjıı scmanıik yupısının, "toraan" önccsindcki "masaliarm" scnıantiginc dflndiigünü ilcri süren Dnrko Suvin'in sıiyltdikleri de hatırlanacak olursu, biliıııdcki ve leknolojidcki bütUn gctişmclcrden vc gcli$mi$ ülkelerdeki refah anışmdan sonra msa nın "anal regresyona" yrtneldigini mek gcrckiyor. Uygarlajma surccitni/in bugüne geldiği nokıada, kapitalist ya da sosyaliüi, toplumsal sisıemler cıkinliklcriııi art(ırmı$lar, ama insanın "bircy" olmastnın i)nu iıkiiıınıijtır. lman, kcndisini kuşatan kurumlann, sistemin içinde crgimekte ve ontınla ft)zyon içinde ya$aıııakla "kunulus"u aruıııakıadır. Bu durum, lasi/ınin korkutucu bircuk yanlarını çağrışitran bir durumdur. Baıılı (oplumların bııgün boyle bir tıoktaya vartsı bi^ler ivin >a»ırticı bir »onuc. Ne var ki, daha 19. yüzyılm birinci yansında tüketimin gcnis kiılclere yaygınla^lınlmaM ile t,alı>uıı sııııfların siyasetten u^ukla^tırılaıuk ıııctuiuı ditnyaüinın "muştcrisinc" indirgenebileL'oğini habvr veren Marksisı tcoriye dayanan bazı ya/atlar olıriujlıır. l.afargue ya da Baudeluirc gibi. Duha sonıa, Amerikan toplıımunu incekyen A)e.\i.s dc liK^uivcllc, kitle toplumunun oluşıımumı ve bunıın birey (UgürUtğü acısından gclirdiği sakıtıcaları onaya koymustıır. 20. yüzyılın ba$larında ise, Thorstetn Veblen'in, Simmclin, Sombart'ın çalısmalarıııda, hiyeıarşik bir toplumsal ilişkilcr yapılaıınıasi iciııdc (üketimin hegcmonya raşıyıcı işlevj Ü7.erinde dıırulmııştur. Oıe ynndan, hıırjuva etic'inin giindclik lıayut aracılığı ile topluindaki siatü dcğistinnck ısii'ycn bırslı kcsimlerce nasıl bcnimscndigi; bu surecin ise, insan benliginde yaradığı ertelennıiv doyumkır. basktlanııııs istekleı, rulısal bo/.ukluklar gil'i sorunlar iııcclcnıneyc ba>lamı.şiır. Hu kıınularda da oncllluk yapan Maı x olmusiur. Marx, burjva/iııin rüyalaıııtın. fantezilerinin, kâbuslurının "onun gün ışığı ahındaki gündclik hayatınm bir yansıması olduğunu" saptamtşıır. 19. yüzyihn sonlannda ve 20. yü/yılm başlurındaki AvusluryaMacmısiaıı lınparalorluğu'nutı başkenti Viyana'daki Barok ortamda yaşayan Fre ÇIRÇEVI