Katalog

B İ R K İ T A P B İ R Y A Z A R "Kişisel araştırmacılık bir tür 'Don Kişot'luk oluyor" MÜRŞİT BALABANLILAR Alpay Kabacalının 19S7yıhnda "Turk Yaym Tarthl" adtyla yayımlanmtşya Gazateciler CBmiyetl'nin "Basın Ünrtne Araştırma" yarışmasında ikincillk ödülünü kazanmış oian yapıtı bu kez "Türk Kitap Tarihl" adtyla ve yeni Bklerla yayımlandı. Kabacah ite kitabı ve genel olarak araştırmacılık konusunda bir söyleşi yaptık. Sunuyoruz. ciltlerin hazırhğı iİBrliyor mu? KABACALI: Ikinci ciltlc Tanzimai dönemi ite Birinci Mcşrutıyct ve Abdülhamid dttnemi kitap yayıncılığım, yani 18391876, 18761908 yıllarım ek almayı planlıyorum. Üvüncli ciltlc 19081928 döncmiylc Latin harHcrinden sonraki yayın harekeilcrini incelcyeceginı. Yayın sayısı, giıtikce artıyur. Bu cilllcriıı, ilk cildin birkac misli ulması gcrckir. Atna bu, ön tasarı. Hcnü* ya/maya ba>lamı$ dcjlilim, ne zanıaıı ba^layacağımı da söylcyemem. Bu lür araiiıı ıııaların üııivcrsıiclcr ya da cnstiıillcrcc, mcslck kıırulu^larınca gerçekle$tirilmcsi ya da dcsteklcıımesi gerckir. Ayrıca çalışnıalar bir kurul cliylc yürliitllmeli. Kifiscl araştırmacılık, bir tlır Doıı Kişot'luk oluyor. Kununun üzclligi gcrcf,İ, pckçok sayıda kitabı, belgcyi, kayna|j cldeıı gccirmek /orundasınız. Kitap tarihinin siyasal tarihle, küllilr tarihiyle, bi lim, ııyparlık, eğitiın, ekonomi, sanal larihlcriyle sıkı ilijkisi var. Kitabın nesne yÖnlinU, yani kâğıdını, cildini, di/gibasktsını dtışürilrseni?, tekııik tarihini Ue grt7 (>ııılndc hulıındurmak zorundasınız. Buna kar^ılık ulınacak tclil ücrtti, hiçbir /.amun yapılan hurcamnlarla ve verilcn cmcklc c^dcğcrde okımay Bunun icin, ne /aman yazmaya ba^layaca^ım konusunda bir şey böylcycnıiyorum. Espri Üe karifik, jöylc diyclim: Talihsiz kitap yayıııcıhfiının tarihsi/likicn ne ?nmaıı kurtutacağıııı söylcmck güv... ALPAY KABACAU Önsözde çalışmanızın üç dltta tamamlanacağım belirtiyorsunuz. öteki Gazefectfer Cemiyetl'nin "Basın Üzerinde Araştırma" yarışmasında tkincllik Ödulü alan kltabınız, Cemiyet yayınlan arasmda Türk Yaytn Tarihi adtyla çrfcmıştı. Şimdilürk Kitap Tarihi adıyla Iklnd kez basıldı. Bu kitabınızda rtasıl bir sistematik izledlniz? KABACALI: Birinci bülümde, ilk Tılık tıuıibaaM olan İbrahim Mütet'errika Busııııcvi'ndcn önceki oluşuınlan incdcdim. tlginc oluşumlarla karşıla^ılıyoı. Osmanlı Dcvlcti'ıufc Turkce kiıap basılmaclığı ivin, Avrupu'da kimi yaymcılar Arap harflcrıyle baMirdıkları kiıaplan tstanbııl'da, imparatorluğun öteki kcnllcriııdc satmuk istcnıi^lcr. Bunlar, clyazması kituplaıdan duha ULU/ oldugıı haide, alıcı bulmamış. Ayrıca Avrupa'da, Tiırkçe oğrenmek isteyen Hırisıiyanlar ve misyoııerler için gramer kitaplan basılmış. Istanbul'da ilk matbaayı 1943'te Yahudileracıyor. Uaha sonra Ermeni ve Runi nuıtbaaları kııruluyur. İlk bölumde buntarı da ctc aJdını. Ikinci bölümdc İbrahim Miltcl'crriku'nın açıiğı ilk Türk tnaibaasıın ve yayınlartnı inceliyorum. Bu baMincvi. ilk kiıabını 1729'da yuyıııılar. Uaha sonra, yinc Tiırkçı; kitaplar basan şu maıbaalar açılır: Iransa F.lçiligi Maıbaası, Mühcııdishane Maıhaası, örıco Usküdar'da kurulaıı, üonnı Beya/.ıı'a ta$ınan vc ilk gazvtc i'akviml Vakayi'yi yayımlamak ıızore a<;ılan matbaa ilc hirleştirilen baMtncvi, kısa adıyla Darlt'tTıbaa. Türkiyc'de ilk laşbasnıa {litogrufyu) aıölyesi, bugün geııelkurmay karargâhı diyebileceğimi? Babı Scraskeri'de açılır ve taşbasnıacılı ğı kısa sUrede gelişmc gOslerir. Adlarmı andığım bu nıaibauları vc yayınlannı ayrı bölUmlcrdc aldım, v'ikardıkları kitaplan vc ö/.clliklcrini belirttim. Son ola rak Mısır'da kurulan ve Turkçe kiıap yayımlayan Bulak Maıbaası ilc yayınlannı inccİcdim. Kiiutnn sonunda, 1729IR39 dftne mi yayınalıgının çeşitli yonîeıiııi kunıı alan bir genel değcrlendirmc ycr alıyor. Bajlıklarıyla söylcrsck, bu dAncm yayınlan yayıncılık, siyasal amaç, ekonunıi, tcknik yönlerinden değertendiı iliyor. Son olarak, konuyla iigili eklcr w örııcklcr vcriliyor. Şimdi hangi konu üzerinde çalışıyoraunuz? KABACALI: Ikinci Me$rutiyet sonraAlpay Kabacah 'Tallhsız kitap yaymctlığınm tantısızlıkten ne zaman kurtulacağını söyle siyasal hareketlerine karışıııı? ilginç sının mak guç " bir ilıtiîalci var: Çcrkcs Hasan ya da Haüan Amca. Aynı zamanda, Dnjtmuyan •Konuyla iigili olarak ne glbi yani bil olur. "îjurası cksiktir" yollu clcştiri yazıHürriyet, Nl/amiye KapiM. Yandıı Kalan gi VB bulgular getirdinlz? iarı da bckliyorıım. Ayrıca, karanlıkia Ihlflai adiannı ta$ıyan üc kitabın ya/arı. KARAC'ALI: Konu u/criııdc birtakım kalmış, u/erinde duıulnıamış ya da birHalaskâr Zabitan. yani Kurtarıcı SubayvalijitıaİBr yapılmış, Üagınık kaynaklarbirivle ı;di$ik yayınlara kuııu oimuı kimi lar haaketi içindc ycr almış. Taklibi hüda bilgilcr var. Ancak, kimi biigilcr birnoktaları da ayılııılaıııgımı santyorıtm. kürneı, yani hıikümct darbesi pirtşimiııe biriylc velişiyor. Benim yaptığım çalı>ma1580'ierdc Fransa Elçiliği'nde matbaa kukatılmı$. Hapislerdc, sürgunlcrde yaşanın en ttnemli toelligi şu: Konuyla iigili rulup kurulmacltgı, İbrahim Mütefcrrikamış, i^kenccli'rdcn gfçıniş. U/un sUre yvrli kaynakların necifdvysc licpsinden ve nın bastığı grameriıı yazunnın Holderyurldısında kalnıış, çcşilli işlerc girip cıkulaşubildigiııı yabarıu kaynaklardan ya mann olııp ulınadıgı gıbi konular, ariık mı$. TUrkiye lıesabına casusluk bile vaprarlanarak, ilk kcz Ttirk Kitap Tarihi'ni açıklıga kavu^tu. mış. Son yıllanmla BttbıâSi'de hasııı ç«vyarmaya giri^tim. Birinci cilt ortaya konIkinci baskıda ne gibi ek ve değlşikrelerinin scvinıli Hasan Amca'sı olmuş. du. Bu cilttc de alınan dönon öylc bir dülikler yaptınız? 1961'dc tilnıtt$, lırtmalı yaşaınırıın bircok nem ki Arapçayı, larsçayı çok iyi bilmeKABACALI: İlk basktnın ha/.ırlıgı ve sırrını, bir de sonsuz curıırunu kendisiyytnkr kolayca yanlışbr yapabilir. Gcvenyazılması sırasında g6?.den kavan birkaç le birlikte gfHıiıınuş. Işlc bu Hasan Amİerdc Tarlh ve toplum Dergisi'rıdc ilginç kilçük ayrıntı vardı, onları ekkdım. İlk ca'yı yazıyorum. Yazı lürleri birbiri içine bir rtrnek vardı: Hoca, Birgivi'yi "bir baskıdan sonraki yayıııları dcğcrlendir geçiyor. Yaşamflyküsüylc larih, anı, inceköy" diyc okumu$. Risalei Birjjlvl, M Rir dim. Ayrıca kitabın sonuna, konu alınan leme, araştırma iç içe... L. Köy Risalcsi" olmu>, aynı yanlı> ba$ka döncmiıı ünlü kışilcrinin resimlcri ite yakaynaklarn da yevmiş... Arşivkrdc, $urayıtılarıııdan Arnekler ekleııdi. Bu yuyında burada gö/.den kuvmtş belgeler olabiların kimi ^ayfalarından, kapaklarından, Tlrk KIU» M M / Alpay Kabacalı / Cem ¥ayınwi lir. Bunlann ortaya konulmau çok yararlı resimlcrinden ömekler... ım%. fIVI