Katalog

B İ R S A l R B İ R S İ N E M A C I B İ R R E S S A M yüğü (arafindan, ölum larafından durduruldu. Kara Manga diye bilinen yarıaskcri faşist örgilı tarafından bir öğreimerı. iki boga guroçisi ve birkay hırsula yan yana kurşuna diztidi. Rumıcl'i isc larih dıırdurdıı. Ama, arkadaşı Lorca'yı öldüren luıılı de vardı bu larihiıı ivindc lman, Brcıun'un o Unltl gerçtkılstüctı hııymğunıı. "(,"ıkın «okafea ve kalnhalıga rasıgele aie$ rdin" hııyruguıııt, bu i> Hiller »e Slıılin [urufındau gcrv'cktcn yapılırkcn nasıl yerıncgctircbilirdi? Hiçbir esierik skandal. Auschwiu ve Gıılag Takımadaları'ndaki tarilıse! skandalııı elinc su dükcmczdî. Bunuel'in buyuklügil. gcrv'eklisıiıcu skandalın Oiesine, taıihiıı skandahna gcvnıetiııdc yaıacaktı ;ırlık: Bi/ larih y.ı/atlarıyıı, anıu ay nı /aıtıuııda kurhatılciııyı/ larihiıı. Mck^ika'duki gccokondu çoctıklarının kıırdııkhırı ılıışlcrivlc. vuksulluğıın yoHuğuylu l'nulıılınu>lur'ı (Lo> Ulvidados), Fransı/ muılagının karahasanl^rıyla, ynksunhık içindeki varsıllanyln Burjuvazinin Cıi/ti Çekkilifıi'nin, bir adada bir ba>ına kalan, sonru da ycrli dosıunun kt>\e mi, yoksa arkada^ mı olacağına karar vermeye zorlanan bir adamııı rtykusurti) aniaıan Robinson Crusüc'ııun, içeri aulmakla dı^arda ıcrk edilmek amında gidip eclen o hern çok eski, hem de çok çağda> korkunv korkusuyta Yok K.dici Mrirk'in olağanüsıü görüntülcn, siııcmada bcnzersiz bir eleşıirel yorumlar bütUnü olıı>rıırıır. Bencıf bu gnrıınliılcr aynı zaııuında saııaı yoluyla edinitebilecck özgdrlugün boyuiları vc sınırlan konJsunda yirminci yll?yılda yapılmış en büyllk av'iklaınalardır. Uerı'ekUstUcUlük, yîrminci yü/yılı, unutıugumuz. düşilntl kurduğumuz ya da devinim ve refahın ycni mal/cmc dUnyası aıacılıgıyîa ke>fe(tigimi^ imgelere boğdu. Elcşiircl paraııoya üsiünc yazılarıyla, criyen saatler ve ay ilc dünya arası görünümlerle dolu rcsimleriyle Dali, /amanııı etiiclik düZL'iıinin bir parvası olup vıklı. bir dckor, rcklam ve ticarcı olarak gcrçcküMUi.illufiun baj •»aııcısı oldu. 1920'leriır ve 1930'lurın dudakları m,uklaıan bulu^iarı bugun artık gündelik hayaıtn bir parçası: ıdevizyon reklamlarında, enddstri lasarımlarında, fllm kurgu ıckniklerindc, Ncw York'un Bc$inci Caddesindeki sergilerdc hcp kar$ımıza çıkıyorlar. lx>rca nlkeıitn loplumunu görecek kadar yajanıadı. Bir Endtılüs koyuruie bu/ bir duvarın üııündc ütdü. Bıınuel ise lUkelinı toplumuntı görecck kadar yaşadı ve bİ7İcrc bu toplumıın olası dünyaiarın en tyisi olmadığını anlaiiı. Dali'ye gelince. o hem (üketinı toplıımunu hem dc tÜketinı luplumu içindcki kcndi ycrini getişiirirkcn bu toplumun mcyvclerini lopladı vc bugıtn anık kendi Ollımicrimi/in parlak golgesine donüşmıi> olan bir ün ve eglence e\reni kurdu. Dali'nin skundala sadakati bir zamanlar genç bir gcrçckiLsiUcüyken kınadıfiı şey' lerden olujacaklırtıkrlu çe$iıli kraliyei nişaıılarıyla iiislü bir Kaıolik, kraJcı vc marki. Kimbilir, bclki de iv'lerinde cn yürcklisi Dali'ydi: Şryianla oyna$lı. Lori.ii. Bunuel, Dali. Bu üç adam da modcrn dünyanın unumıu; oldugu imgeleri, pi/il evrenscl anlaınlaıı Ispanya'da buldu. Cervuntes'tcıı, Velaüquex'dcn, Quevcdıı'dan vc labii (•oya'nın hem aydınhk hem karanlık acılığından esiıılcııdiler. Hiı, h;ıyal kurnuıdılaı, aına vok uınui bcskdilcr. Çcli^kilvri buradaydı. Ya da bajka bir kciKİino o/gu kı>ıliğın. lcna haldcOrla Avrupalı l'ran/ Kafka'mn hir vakilfer drdi&i pibi, "çok umui olamk, ama bi/irn ivin d«gü." Oall Luis Bunuel ıle bırllkte. Dali, Bunuel vc l.orca aynı /amanda gclcncksel Avrupa külıtirüniin mcrke?iliğini yiıirdifini ilan cttiler. U/ıın bir sUrc Avrupn'nııı «ın ulkesi sayılaıı Ispaııya'nın dUnyaya bu üv kcndirte ö/gıi mcrkezi ki$iliği armagan ctmesi hi( de ^a;ınıcı degil. Dali, Bunuel, ve Lorca bi/c, bir ke/ kendinc O/gu olduktan sonra buiOn kültürlcrin bugun artık merkeri dc olahilccegini anlaıiılar. U Kral va Krallça Ite Satvaıfor Dali, Kral Juan • Carlos ve Kralıce SoNa Ile blrllktt SalndH Dali Dali altı yaşındayken asçı oimak istediOını söylemj$ti Vedt ya$ında ise Napolaon! T Dali Lorca ile bırllkte. I Nisan 1989 ÇIRÇEVE 17