Katalog

KEMAL KARPAT’TAN ‘Cumhuriyet’in lk Yüzyılı’ İ Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yaşına ulaştığı 2023 yılı, Türkiye’nin yetiştirdiği dünya çapındaki sosyal bilimcilerinden Kemal Karpat’ın (1923-2019) doğumunun da 100. yılı. En eski tarihli metin 1960, en yakın tarihli metin ise 2005 basımının yer aldığı Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (Yayına Hazırlayan: Kaan Durukan / Timaş Yayınları) adlı derlemede tüm bir ömrün emeği, yarım yüzyılı aşan ve adım adım oluşmuş bir entelektüel birikim inceleniyor. şen tavırlar alındığını, dinin siyasette pıtlarının, sözgelimi Kısa Türkiye Tarihi, DR. KAAN DURUKAN nasıl kullanıldığını; “1960 Darbesinin Türk Dış Politikası Tarihi, Türk Siyasi Toplumsal Arka Planı”, DP’nin yükse- Tarihi gibi makale derlemelerinde göz- KEMAL KARPAT’IN KALEMİNDEN lemlenen bir niteliği olarak üniversiteler- lişini ve sonrasında askeri darbe gele- CUMHURİYET YÜZYILININ BİR ANLATISI neğine yenik düşerek düşüşünü anlatır. de ders kitabı özelliğinde bir çalışma. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yaşına ulaştığı 2023 “Türkiye’nin Arap Dünyası ve İsrail Doktora yıllarımda beraber ders de yılı, Türkiye’nin yetiştirdiği dünya çapındaki sosyal bi- verdiğimiz için bu konuyu ne kadar cid- ile İlişkileri”, “Kıbrıs Üzerinde Savaş: limcilerinden, öğrencisi olduğum, vefatından sonra ai- diye aldığını, Kısa Türkiye Tarihi’nin Enosis Trajedisi” ve özellikle “Türk- lenin ve yayıncısının arzusuyla külliyatının dizi danış- başında kendisinin de dile getirdiği gibi Sovyet İlişkileri” Soğuk Savaş iklimin- manlığını üstlendiğim hocam Kemal Karpat’ın genç kuşakların popüler bilim kitapları- de uluslararası dinamiklerin bir değer- (1923-2019) doğumunun da 100. yılı. nın yanında akademik yönü güçlü çalış- lendirmesidir. Kitapları Cambridge, Oxford, Princeton, Brill gibi malarla buluşmasını yürekten istediğini “Çağdaş Türk Edebiyatı”, 20. yüz- dünyanın önde gelen yayınevlerince yayımlanan, farklı gayet iyi biliyorum. yıl Türk edebiyatının yüzyıl ortasında- temalarda çok sayıda makale yazan Kemal Karpat, Bir ihtimal 2023 yılının okuyucusu Ke- ki görünümünü özetleme gayreti şek- bilimsel kariyerine Cumhuriyet dönemi üzerine çalı- mal Karpat’ın yazdıklarının klasik niteli- linde anlaşılabilir. “Gecekondu Sorunu şarak başlamış, ileri bir aşamada geç dönem Osmanlı ğini kabul etmekle birlikte, ister istemez Üzerine”, yazarın 1976’da, Cambrid- araştırmalarına yönelmekle birlikte akademiye adım eskimiş olduğunu, güncel tartışmalardan ge University Press tarafından yayım- attığı alanda ömrünün en son demlerine kadar üretme- uzak düştüğünü, bugünü anlamak açısın- lanacak The Gecekondu: Rural Migra- ye devam etmiştir. dan tam anlamıyla doyurucu olamayacağını düşünebilir. En eski tarihli metin 1960, en yakın tarihli me- tion and Urbanization’ın bir sinopsisi gibidir. “Balkan- Bu yargıyı paylaşmadığımı, özellikle Türk Demok- ve “Eski ve Yeni Orta Asya” tin ise 2005 basımının yer aldığı, yayına hazırladığım lardaki Müslüman Azınlık” rasi Tarihi ve Gecekondu için yazdığım önsözlerde di- Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (Timaş Yayınları) adlı bu der- ise Berlin Duvarı’nın çöküşü, Doğu Bloku’nun çözülme- le getirdiğim üzere Kemal Hoca’nın hâlâ bugüne ilişkin lemede tüm bir ömrün emeği, yarım yüzyılı aşan ve si sonrası yeniden biçimlenen dünyaya odaklanmaktadır. söyleyecek sözü olduğuna inandığımı belirteyim. adım adım oluşmuş bir entelektüel birikim inceleniyor. Şu noktanın da dikkate değer olduğu kanısındayım: Ve Princeton University Press’in 1959 tarihli Türk Karpat’ınki yalnızca kitabi bilgiden oluşuyor sayıla- Türkiye’de yaygın olarak tarihçi kimliğiyle tanınması- Demokrasi Tarihi’ni, Cambridge University Press’in maz: Örneğin, Türkiye seçimlere gittiğinde bölge böl- na karşın, bu tanımlama Kemal Karpat için sıklıkla ye- 1976 basımı Gecekondu’yu 2010’lu yıllarda tekrar bas- ge gezerek süreci sahada takip etmiş, başka çalışma- tersiz kalmaktadır. tığını eklemekle yetineyim. ları için gerektiğinde bilim insanlarıyla, siyasetçilerle, Atıfta bulunacağım yapıtların her birine yazdığım -ne- Son olarak, yarım yüzyılı aşan bir birikimle okuyucu- sanatçılarla şahsen tanışmış, Balkanlar, Ortadoğu ve- redeyse makale boyutlarındaki- önsözlerde ayrıntılandır- nun önüne çıkmanın büyük bir entelektüel cesaret, eleş- ya Orta Asya hakkında yazarken adı geçen coğrafyaları maya çalıştığım üzere, konuları, kaynakları, yaklaşımla- tiriye açıklık, yazdıklarının zamanın -kimi zaman acı- defalarca ziyaret etmiştir. rı itibarıyla Kemal Karpat, Türk Demokrasi Tarihi’nde masız- testine tabi kılınmasından korkmama duygusu Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı’nda bir araya getirilen ma- siyaset bilimci, Çağdaş Türk Edebiyatı’nda sosyal ko- olduğunun altını çizmek isterim. kalelerle Kemal Hoca’nın müthiş akademik katkısını, nularda edebiyat araştırmacısı, Gecekondu’da sosyolog, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı’nda, Karpat Hoca çok da- çalışkanlığını, azminin onurlandırılması yanında on yıl- İslam’ın Siyasallaşması’nda tarihçidir. ha önce, yukarıda birkaçını andığım başlıkların yanında lar boyunca kâğıda döktükleri sayesinde Cumhuriyet DİSİPLİNLERARASI YAKLAŞIMLA SİYASET- Kimlik ve İdeoloji, Elitler ve Din, Edebiyat ve Toplum yüzyılının çeşitli aşamalarının bir anlatısının ve kaçınıl- TOPLUM-ULUSLARARASI İLİŞKİLER-KÜLTÜR gibi makale derlemeleriyle okuyucunun karşısına çık- maz olarak belli sınırları da olsa bir panoramasının ve- Bu ciltte, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı’nda eklenen bo- rilmesi amaçlandı. mıştır, çok açıktır ki ortaya koyduğu bilgi birikimine, yut ise her ne kadar bu sahada bağımsız bir kitap kaleme yorumlarının sağlamlığına, yazdıklarının zamanın akışı Birkaç örnek vermek gerekirse, kitapta yer alan ça- lışmalardan “Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1945)”, almadıysa da uluslararası ilişkilerdir. Kitabın alt başlı- karşısındaki dayanıklılığına, direncine güvenmektedir. ğı olan “Siyaset-Toplum-Uluslararası İlişkiler-Kültür”, Tek Partili Dönemi, Cumhuriyet’in kuruluş aşamasını; Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı’nın başında yazdığım gibi, yukarıda andığım disiplinlerarası yaklaşımı yansıtıyor. “Cumhuriyetimizin 100. yılı kutlu olsun, hocamın ruhu “1957 Seçimleri”, Demokrat Parti ile CHP çekişmesi- ni, iktidar ve muhalefet olunduğunda nasıl farklı, çeli- Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı daha önce başka Karpat ya- şad olsun!”. n CAZİM GÜRBÜZ’DEN ‘100. YILINDA CUMHURİYETİ SAVUNMAK’ 00. yılında Cumhuriyet, yıkılmak, sorgulanmak, 100 yıldır bir an durmadılar zaten. 100. Yılında numaralandırılıp özüne aykırı olarak Cumhuriyeti Savunmak adlı kitabında “Biz 1 saptırılmak isteniyor. 100. yıl işte bu “ahval de durmayacağız, 100. yılında Cumhuriyeti bilinçle, yeni ivmelerle büyüttüğümüz ve şerait altında” üzüntü ve kaygılarla idrak inançla savunacağız” diyen Cazim Gürbüz, edilmeye çalışılıyor. Cumhuriyet tarihi ve ideolojisinin hiç ve Cumhuriyeti içselleştiren, yoluna ve geleceğine çok bilinmeyenlerini, değinilmeyenlerini kendini adayan, “ilelebet muhafaza ve müdafaa bulacağınızı ifade ettiği bu kitabın bu etmek” isteyenler, onu, önümüzdeki yüzyıllara kararlılığın ayrıntılı bildirisi, yöntemi, dizgesi, ödünsüz ve çağdaş donanımlı olarak aktarma yiğitçe ve mertçe esas hakkındaki savunması istenci içindeyken; karşıdevrimciler, örtülü olduğunu vurguluyor. n ya da açık olarak Cumhuriyete ve devrimlere vurmaya, sövmeye, yıpratmaya, hatta gücü 100. Yılında Cumhuriyeti Savunmak / Cazim Gürbüz / Berfin Yayınları / 297 s. / 2023. yeter, fırsat doğarsa yıkmaya uğraşıyorlar. 12 26 Ekim 2023