Katalog

Sinan Kâzım Özüdoğru’yu anarken ‘On’lardan biri: Sinan Kâzım Özüdoğru Sinan Kâzım Özüdoğru, Kızıldere’de toplu katliama uğrayan on devrimci gençten birisiydi. Yürekli ve bilinçli bir devrimci olduğu kadar güzel türküler söyleyen, edebiyat ve şiirle ilgilenen, tiyatro yapan, insanları çok seven ve yardımsever kişiliğiyle hafızalardan silinmeyen Kâzım’ın arkadaşları, çevresi ve ağabeyi Emin Özüdoğru, onun anılarını bir araya getirerek “Devrimciler Ölmez” adlı kitabı ortaya çıkardı. r Serap ÇAKIR 6 Mart 1971. Artık şehirde yaşayacak alan bulamayan Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan, Jawa marka kırmızı bir motosikletin üzerinde Sivas’a doğru hareket etmişti. Hava buz gibiydi ve yollarda çoğu zaman düşe kalka ilerliyorlardı. Amaçları THKO’nun kır gerillası olarak biçimlenen diğer üyeleriyle Nurhak Dağları’nda buluşmaktı. Sinan Cemgil, Tuncer Sümer, Kadir Manga, Alpaslan Özdoğan gibi unutulmaz isimler onları bekliyordu; devrim yapacaklardı, inançları çok büyüktü ama olmadı. Kıstırılıp yakalandılar. İdamları isteniyordu. DENİZ’LER ÖLMESİN DİYE… 17 Mayıs 1971. İsrail’in Başkonsolosu Efraim Elrom THKPC tarafından kaçırılmış, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının serbest bırakılması karşılığında canının bağışlanacağı açıklanmıştı. Bu talepleri reddedilince Elrom infaz edildi. 31 Mayıs 1971. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu militanları idamla yargılanan arkadaşları Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan’ın idamını önlemek için bir plan yaptı. Kır gerillası olarak örgütlenen militanlar, konuşlandığı Nurhak Dağları’ndan Malatya’nın Kürecik ilçesine inecek ve ABD Radar Üssü’nü basacaktı, yine olmadı. Hesaplar iyi yapılmadı ve katledildiler. Sinan Cemgil, Kadir Manga ve Alpaslan Özdoğan hayatını kaybetti, Mustafa Yalçıner ağır yaralandı, Hacı Tonak yakalandı ve Metin Güngörmüş’le Ahmet Erdoğan kaçmayı başardı. Çok geçmeden Türkiye devrim tarihini etkileyecek olaylardan birisi daha gerçekleşti. Deniz’lerin idama karşı hukuki mücadelesi devam ederken ülkenin çeşitli bölgelerinde devrimci gençler “Deniz’ler ölmesin” diyerek eylemler planladı. Bunların en önemlilerinden birisi de Kızıldere’de yaşandı. Mahir Çayan ve arkadaşları Maltepe Cezaevi’nden kaçtıktan sonra Deniz’ler için neler yapabileceğini çok düşünmüş olmalı. O grubun içinde eylem yapma kararlılığındaki en önemli isim aslında Deniz Gezmiş’in en yakın arkadaşlarından Cihan Alptekin’di. Sinan Kâzım Özüdoğru için hazırlanan Devrimciler Ölmez kitabında Kamil Dede, “Siz bir şey yapmazsanız, S A Y F A 1 4 n 5 1 ve 12 Eylül’e örgütsüz, dağınık ve kabul edilmiş bir ortak önderlik kurumundan yoksun olarak yakalanmasında Kızıldere Katliamı’nın rolü belirleyiciydi” diyor. Sanıyorum bu tespitin günümüz için de geçerli pek çok yanı var. SİNAN KÂZIM ÖZÜDOĞRU KİMDİ? Sivaslı, Alevi bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi Sinan Kâzım Özüdoğru. Ailesi, 1950’lerde devletten alınan faizli kredileri ödeyemeyince Ankara’da yaşamaya başladılar. Bir anda büyük şehirde dar gelirli bir konuma düşen aile, oğulları Sinan Kâzım’ı zorluklarla olsa da okutmayı başardı. Acılı ağabeyi Emin Özüdoğru, 23 yaşında, hayatının baharında bir fidanken kaybettiği kardeşini yıllar sonra anarken şöyle diyor: Kazım’ın tahsilini tamamlamasına özen gösteren ailemiz, onun öldürülmesiyle 41 yıl boyunca devletin yüreğimize indirdiği acılarla yaşamak zorunda kaldı.” Sinan Kâzım hayatı boyunca iki kez büyük ateşlerin içine düştü. İlki bir buçuk yaşında korlu tandıra, ikincisi ise Kızıldere’deki on evi ve tüm devrimcileri ateşe veren katliamın içine. Yüzünde çocukluğundan kalma o yarasıyla, kavgaysa kavga ederek, türküyse türkü söyleyerek ve edebiyatı, tiyatroyu çok severek ama en çok devrimi yüreğinin ortasına yerleştirerek geçen 23 senelik kısa ve onurlu bir yaşamı oldu. Sinan Kâzım şiirler yazan, iyi huylu ve romantik bir gençti, âşıktı. THKPC davasından yargılanan, müebbet hapis cezasına çarptırılıp sekiz yıl hapis yatan, 2006’da kaybettiğimiz Rüçhan Manas’ı çok seviyordu. İkili hep el ele dolaşırdı. Tuncay Çelen “On’lardan biri olarak Türkiye devrim tarihi sayfalarına dayanışmanın ve devrimci direnişin simgelerinden biri olarak ölümsüzleşti” diyerek anıyor Sinan Kâzım’ı ve Yıldırım Türker, Kızıldere Katliamı’ndan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmadı” diyor. NASIL KATLEDİLDİLER? On bir devrimci 26 Mart 1972’de Odu’nun Ünye’sindeki NATO üssünde görevli teknisyenleri kaçırarak Tokat’ın Niksar ilçesi Kızıldere köyüne gitti. Orada yerleştikleri ev 30 Mart’ta kuşatıldı. Teslim olmayı reddettiler. Makineli tüfekler, havan topları ve bombalarla yapılan saldırı sona erdiğinde 68 Kuşağı’nın devrimci gençlik liderlerinden Mahir Çayan, Sinan Kâzım Özüdoğru, Sabahattin Kurt, Hüdai Arıkan, Saffet Alp, Ömer Ayna, Cihan Alptekin, Nihat Yılmaz, Ertan Saruhan, Ahmet Atasoy olmak üzere on devrimci ve üç teknisyen hayatını kaybetti. Bitişikteki samanlığa sığınarak kurtulan Ertuğrul Kürkçü ertesi gün yapılan aramada yakalandı. Dönemin Başbakanı Nihat Erim, 2005’te yayımlanan günlüklerinde Kızıldere’de jandarmanın eve girdikten sonra sağ kalan devrimcileri de öldürdüğünü itiraf ediyordu. Devrimci gençlerin önderlerinden Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan ise 12 Mart cunta yönetimi tarafından 6 Mayıs 1972’de idam edildi. Devimciler öldü mü? Siz kararınızı verin ama şu bir gerçek ki hiçbir şey eskisi gibi olmadı... n Devrimciler Ölmez: Sinan Kâzım Özüdoğru Kitabı/ Yayına Hazırlayan: Füsun Özbilgen/ Ayrıntı Yayınları/ 208 s. K İ T A P S A Y I 1 3 0 3 1 ben üzerime bombaları bağlar, Meclis’e gider patlatırım” diyordu. Nihayet bir eylem planı belirlediler. Ünye’de NATO radar üssünde çalışan teknisyenleri ki yıllar sonra onların istihbarat subayları olduğu anlaşıldı kaçıracak ve Deniz’lerin bırakılmasını talep edecekti. YÜZLERCE DEVRİMCİ KAHRAMANDAN BİRİ Kızıldere Katliamı’nda on devrimci genç hayatını kaybetti. Bunlardan birisi de Sinan Kâzım Özüdoğru’ydu. Sinan Kâzım’ın ağabeyi Emin Özüdoğru, kardeşinin acısını içinde biraz olsun dindirmek için onun arkadaşlarına ve tanıdıklarına ulaşarak Devimciler Ölmez kitabını Füsun Özbilgen’le birlikte hazırladı. Ayrıntı Yayınları’nın “ihmal edilmiş kahramanlar galerisi” yaratmak yerine büyük bir taşın altına elini koyduğu ve sorumluluğunu titiz ve emin adımlarla yerine getirdiği ortada. Keşke Bir Öpüp Koklasaydım, Fırtınalı Denizin Yolcuları, Bitmeyen Yolculuk, Devrimcilik Güzel Şey Be Kardeşim, Erikler Çiçek Açınca ve İlle de Mavi gibi yakın tarihe ışık tutan kitapların ardından bir yenisi de Sinan Kâzım Özüdoğru’yu ve Kızıldere Katliamı’nı anlatan Devrimciler Ölmez kitabı oldu. Ne mutlu bize! Böylelikle Türkiye devrim tarihinde bir avuç değil yüzlerce kahraman devrimcinin olduğunu bir kez daha hatırlıyor, onların hayatlarını ve mücadelelerini öğrenme şansını yakalıyoruz. Devrimciler Ölmez kitabında Ertuğrul Kürkçü, Tuncay Çelen, Kamil Dede, Oğuzhan Müftüoğlu, Yıldırım Türker, Gün Zileli, Hacı Tonak gibi 27 değerli isim Sinan Kâzım temelinde 1971 İhtilali’nin ardından yaşanan karanlık günlere ışık tutuyor. Ağabey Emin Özüdoğru’nun çabalarıyla ortaya çıkan bu kıymetli kitapta görüyoruz ki Kızıldere Katliamı’nda devlet eliyle yok edilen bu değerli gençlerin her biri ana kuzusu, birilerinin sevgilisi, komşusu, dostu, yoldaşı. Onlar şiir okuyan, edebiyat âşığı, bir o kadar da devrimle yoğrulmuş kalplere sahipler. Vatanını çok seven dünya vatandaşları onlar. Daha güzel, daha güneşli günlere kavuşmanın hayaliyle yaşayan halk dostları ve onlar yürekleri insan sevgisiyle dolu bu toprağın çocukları. 1972 öncesi THKPC üyesi Kâmil Dede, o yıllara döndüğünde Sinan Kâzım Özüdoğru’yu bir veya iki çeşit giysisiyle hatırlıyor. Kareli oduncu gömleği ve yeleği. “Fazlası ona yük gelirdi” diyor, “Derviş gibi bir hırka, bir lokma ekmek ona yeterdi.” Şaban İba o kanlı katliamı, “Bu dönemde, devrimci hareketin önderlerinin Kızıldere’de katledilişi, Türkiye’de Mustafa Suphi ve arkadaşlarından sonra ikinci ‘toplu imha’ hareketiydi” diyerek açıklıyor. O gün Kızıldere’de bulunan ve tek sağ kurtulan kişi olan Ertuğrul Kürkçü, kişilerin tarihteki rolüne değindiği yazısında on devrimcinin yok edilmesinin ardında yatan siyasal hesapların peşine düşüyor ve “Nitekim, 1974 sonrasında toplumsal mücadeleler ve sınıf hareketleri, Türkiye’de eşi görülmemiş bir genişliğe ulaşırken devrimci hareketin kronik bir ‘liderlik krizi’ne duçar olmuş 4 3 1. Sinan Kâzım, TRT Ankara Televizyonu’nda bir program sunarken. 2. Ayaktakiler (soldan): Ertan Kurt, Sinan Kâzım Özüdoğru, İbrahim Göltaş, Kaya Çakır... 3. Oğuzhan Müftüoğlu, Ertuğrul Kürkçü, Sinan Kâzım Özüdoğru. 4. Kızıldere Katliamı’nın yıldönümü için hazırlanan bir afiş. 2 Ş U B A T 2 0 1 5 C U M H U R İ Y E T