Katalog

D iirlerin, şiir yazılarının kitaplaşması 2012 şiirine bakarken bizi dergilerin dağınıklığından kurtarıyor. Gene de 2012 şiirinin serüvenini izlemek isteyen bir yazar için, dağınık dergilerin ayrıntılarına bakmak yararlıdır. Edebiyatımızın en eski geleneği şiirin güncel durumunu ele alarak geçen yılın şiir çalışmalarını gözden geçirmek, bir durum değerlendirmesi yapmak yararlı olabilir. Geçen 2012 yılında 100 dolayında şiir kitabı yayımlandığını anımsatmak abartılı bir söz sayılmamalıdır. Yalnızca benim izleyebildiklerim 50’nin üzerindedir. Çağdaş şiirimizin nasıl bir gelişme gösterdiğini iyi bilmiyoruz. “Kırk Kuşağı” ozanları kişiliklerini kazanmış, gerek “Garipçiler”, gerek “Toplumcular”, gerekse şiire yeni bir yaşama sevinci kazandıran ozanlar kendilerini kabul ettirmişlerdir. Günümüze doğru yeni şiir durakları oluştu. Her on yılda yeni bir kuşak geldiği öne sürüldü. Her kuşak kendine göre bir “bildiri”yle şiirini kanıtlamaya girişti. Bir şiirin gücünü bildiri mi gösterir, oluşan şiirin özelliği mi? Yeni bir şiir dili geliştirmesi, dizeye bağımsız bir güç kazandırması, böylece öne çıkması, böylece ozanın kendini kanıtlaması kolay mı? “Garipçiler” bile şiirini bir hayli değiştirmediler mi? Orhan Veli erken öldü ama, bir Oktay Rifat, “İkinci Yeni” de içinde olmak üzere nice yeniliğin ışığını yakmadı mı? Bir Melih Cevdet Anday, “Bilge Ozan” kimliği kazanmadı mı? Necatigil “içe dönük”, Külebi “içten”, Attilâ İlhan “görkemli” sesiyle kişiliklerini öne çıkarmadı mı? Yeni yetişen ozanların kendine özgü bir sesi var mı? Bu sorular bir çeşit yanıt sayılsa bile bir şiirin ayrıntıları tek bir sözcükle yanıtlanamaz. Şiirin içinde yol aldıkça nice bilinmezler çıkar ortaya. 2012’NİN ŞİİR KİTAPLARI Geride kalan 2012’de yayımlanan iriliufaklı şiir kitapları öyle çok ki, “Şiir bu kadar ucuzladı mı?” yoksa “yeni bir güç mü kazandı?” diye soruyor insan. Belki de bu coşkuya sevinçle bakıyor. Nice ozan paracıklarına kıyıp kendi yayımlıyor şiir kitabını. 2012 şiirini tartışan 5 ozan arkadaş (Halil İbrahim Özbay, Hüseyin Peker, Sevil Özcan, Duygu Kankaytsın, Altay Ömer Erdoğan) nice ayrıntıları açıklarken şiirin art alanlarını görmemizi kolaylaştırıyorlar (Sincan İstasyonu, OcakŞubat 2013). Hüseyin Peker “ücret karşılığı bastırılan şiir kitapları ön planda görüldü” derken bilinen bir gerçeği bir daha yinelemiş oluyor. Artık Yapı Kredi Yayınevi gibi yayınevleri bile şiir kitabı yayımlamayı bıraktığına göre, bütün yükün ozanların emeklerine düştüğünü doğal karşılamak gerekir. Bütün iş ozana kalınca da o şiir kitabının gün ışığına çıkması kolay olmayacaktır. Yeterince tanıtım da yapılamadığı için, kendine çekilen şiir keşfedilmeyi bekleyecektir. İyi ki dergiler var. Anadolu’nun uzak bir ilçesinde bile yayımlanan öyle dergiler var ki şiirin gizli dünyasını tanımamızı kolaylaştırıyor. Şiirlerin, şiir yazılarının kitaplaşması 2012 şiiSAYFA 18 ? 31 OCAK 2013 eğinmeler MUSTAFA ŞERİF ONARAN Şiir Harmanı 2012 Ş rine bakarken bizi dergilerin dağınıklığından kurtarıyor. Gene de 2012 şiirinin serüvenini izlemek isteyen bir yazar için, dağınık dergilerin ayrıntılarına bakmak yararlıdır. Gerek derlediği şiir yazıları, gerek yeni şiirleriyle Sina Akyol’un 2012 şiiri üzerinde önemli bir ağırlığı olduğunu görüyoruz. Bizi “Bigadiç”e götüren o şiirler gülümseyen bir incelik kazanıyor. Ama “Vadedimveylaya” (Yasakmeyve Yayınları, 2011) ile Bigadiç’in ne ilgisi var, denebilir. Oysa “Bigadiç” Sina Akyol şiirini açan bir anahtar sözcüktür artık. Sina Akyol 25 yıldır yazdığı yazılarının bir bölümünü “Düzyazdım” adını verdiği bir kitapta toplamış (Kırmızı Kedi Yayınevi, 2012). Asıl bu yazılar onun şiire bakışını öğretiyor bize. Sina Akyol şiirde sözcük oyunlarını seviyor. İnce bir alaysamayla koruyor şiirini. Ümit Yaşar Oğuzcan, Turhan Oğuzbaş, Attilâ İlhan’ın “marazi şiirleri”nden nasıl kurtulduğunun öyküsünü de anlatıyor. İLGİ ÇEKEN ÇALIŞMALAR Zeki Karaaslan’ın “Kırk Şair, Kırk Şiir Üzerine...” (S’on Bahçenin Kırk Çiçeği, Mühür Kitaplığı, 2012) düzenlediği kitap bir seçki mi, bir deneme mi? Gönlünce seçtiği bu kırk ozanı kendine özgü yorumlarla değerlendiriyor. Seçki demiyor, deneme diyor çalışmasına. Çünkü bir şiirden yola çıkıp kendine özgü yorumlarla değerlendiriyor ozanı. Bu kırk ozan arasında neden Şükrü Erbaş’ın, Hüseyin Yurttaş’ın yeri yok diye sormamız yanlış olur. Zeki Karaaslan bir seçki düzenlemiyor. Seçtiği kırk ozanın birer şiirinden yola çıkarak kendine özgü yorumlara varıyor. Bu nedenle “deneme” diyor çalışmasına. Kimi ozanlara Zeki Karaaslan’ın gözüyle bakmak görmeyi kolaylaştırabilir. Artık adı unutulmuş nice ozan onun yorumunda yeniden yaşamaya çalışıyor. Onun yorumuyla bu ozanlara bakmanın yararı var. Yinelemek gerekir: Bu kitap seçki değil, bir deneme. Nice tanımadığımız ozan bir bilinmezliğe bırakılacak. Gene de belleklerde belirsiz bir iz kalacak. Adı anılması gerekenlerin belleklerde izi bile kalmayacak. Eski alışkanlıklarla adı anılacak. Kırklara karışmayanlardan Şükrü Erbaş 2012’de “Bağbozumu Şarkıları”nı yayımladı (Kırmızı Kedi Yayınları). “Gökyüzü bulut bulut uyanıyordu Tanrının büyük yalnızlığından” diyor, “açıklanamaz bir iyimserlik”le geliştiriyordu şiirini: “Ben bir zaman yanlışıyım Sen zamanlardan büyük güzellik.” Hüseyin Yurttaş “Sevgiler Kanarken”i yayımladı (İş Bankası Kültür Yayınları, 2012). “Kederden güldüğüm gün” demesini bilen bir dalgınlık içindeydi. KADIN OZANLAR Ozanları kadınerkek diye ayırmak yanlışına düşmemek gerek. Gene de kadın ozanların 2012’de yayımladığı şiir kitapları ilgi çekiyor. Bunlar arasında adı hiç duyulmamışlar da var, kendini kanıtlayanlar da. Zeki Karaaslan’ın yorumladığı 40 ozan arasında 15 kadın ozan var. Bunların 2012 şiirine kazandırdığı duyarlık belirsiz ayrıntıları görmeyi kolaylaştırıyor. Bir Hilal Karahan “ayak izlerini koklayan rüzgâr”a kapılıp “Akşam”ı anlamaya çalışıyor. Bir imge bulutudur geçiyor şiirinden. Didem Gülçin Erdem “Okuyanım İçinizde” (Everest Yayınları, 2012) şiir kitabıyla bir “Eşik”i aşıyor. Emel Kaya “Ten Tarihi”ni yazdı (Yazılı Kâğıt Yayınları, 2012). Tenin yumuşak, ılık sözlerini fısıldarken o sese tutunmanın büyüsünü de anımsattı. Nesrin Kültür Kiraz, “Uzun Gece Şiirleri”yle (Kibele Yayınları, 2012) hiç olmazsa sevgiyi öğretiyor bize: “Eğer at eğersizse attır Ve bir gün su kendine döner diye Seviyorum seni.” Lale Müldür “Yağmur Kızı Böyle Diyor” (Noktürn Yayınları, 2012) kitabıyla gizemli bir şiir dünyasına çğırıyor bizi. Nurduran Duman, Nalan Çelik, Sevim Ertan, Hatice Örün, Bengü Özsoy adı daha az duyulsa da 2012’de izi kalan kadın ozanlar arasında. Hatice Örün’ün şiirlerinde gizemli bir yolculuğa çıkmak, bir kıyıdan uzaklara dalmak anlamına gelebilir (Ekmek ve Takvim, Pan Yayıncılık, 2012): “Gözlerine konuk olduğum kıyı kahvelerinde hiçbir şey hatırlamıyor beni günün bitiminde omuzluyorum ağır ağır inen karanlığı yaşlı ağaç gövdeleriyle birlikte.” Yalnızca kadın ozanları ele alarak 2012 şiirini değerlendirmek yararlı olabilir. ÖNE ÇIKANLAR Zeki Karaaslan’ın “Kırk Şair, Kırk Şiir Üzerine” yorumlar getirmesinin ötesinde “Sır’ın Ardı” şiir kitabıyla (Kanguru Yayınları, 2012) geçen yılın şiir dünyasında ayrı bir önem kazanıyor. Şöyle bir değinmekle yetinmek Karaaslan’ın şiirine yolculuk anlamına gelmez. Hiç olmazsa anımsamak gerekir: “Sırlı aynanın öbür yüzüne asın yüzümü Gözyaşlarımla silin oradaki acı lekeyi. Leke dediğim dünya mıdır, ben de bilemem. Çaydanlıkta fokurdayan ezişli su gibi kalbim.” Son yılların çalışkan ozanı Kemal Gündüzalp 2012’de bir şiir kitabıyla yer aldı: “Tembel Hanımlar Çarşısı” (Şiirden Yayıncılık). Halep’te her şeyin hazır satıldığı böyle bir çarşı varmış. Bir şiirin gizlerini anlamak için böyle bir çarşıdan geçmek mi gerekir? Kemal Gündüzalp soruyor: “Şiir aydınlatacak mı içimin koyuluğunu Yoksa aşkla mı görür insan karanlığını?” 2012’de şiir kitabı çıkaran ozanları adını anmak bile ne denli yoğun bir şiir çalışması olduğunu gösterir. Kimi ozanların adını anımsamakla yetinelim: Aydın Afacan, Harun Atak, Günel Altıntaş, Turgay Değirmenci, Selami Şimşek, Osman Güven, Hakan Yirik, Tolga Özen, Onur Aslan, Hakan Keysan, Ali Ozanemre, Hanifi Işık, Emin Kaya, Hüseyin Özmen, İbrahim Yıldız bu geniş ozan topluluğu içinde şöyle bir anımsadıklarım. Aydın Afacan, Günel Altıntaş gibi ozanların yanında adı daha az duyulan Selami Şimşek, Osman Güven gibi ozanlar da var. Bu ozanların şiir dokusunu bilmeden 2012 şiirini yorumla mak kolay değil. Selami Şimşek’in şu dizelerinde çocukluğumuzu arayabilir miyiz: “Kalkıp gitsen çocukluğunu sakladığın yere Yanlış anahtar gibi uymaz izlerin birbirine.” Osman Güven kendi özel dünyasından kurtulup şiirde yaşayamaz mı? AYRINTILARDAKİ ŞİİR Kuşkusuz 2012 şiirine yeni bir güç kazandıran bu kitaplar şiirimizin geleceği bakımından da umudumuzdur. Bir Harun Atak’taki imge yoğunluğu, Aydın Afacan’ın kendine özgü şiiri, Günel Altıntaş’taki söyleyiş özelliği 2012 şiirine anlam kazandıran ayrıntılardır. Küçük bir ayrıntıdan yola çıkarak da 2012 şiirine bakılabilir. Ayrıntılar anlamlıdır ama gözden kaçan öyle özellikler var ki bunlar unutulmamalıydı, diye düşünülebilir. Kendini önemseyen kimi ozanlar çağdaş şiirimizin uzağında kaldı. Kendinden yola çıkan öyle ozanlar da var ki çağdaş şiirimizin biçimlendirilmesini sağladı. Çağdaş şiirin akışı içinde 2012 şiirinin özel bir yeri var mı? Böyle bir özellik aramak gerekmez. Önemli olan 2012 şiirinde ne gibi çalışmalar olduğunu saptamak. Geçmiş yılların birikimini taşısa da Tuğrul Tanyol’un “Yedi Kitaptan Seçtiklerim” (Mühür Kitaplığı) 2012’nin önemli bir derlemesi. Zaten 2012’ye özgü bir şiir birikimi yok ki! Yeni ozanlar bile eskilerden gelen şiirin gücünü kullanıyorlar. Tuğrul Tanyol’un şiir kitabı nice yılların birikimi. Bu şiirler alışılmış bir duyarlığın yeniden yorumlanması izlenimi bırakıyor. Bu duyarlık da 2012 şiirine kazandırılmış. 2012 şiiri belki de ayrıntılardadır. Bir genelleme yapılırken ayrıntılardaki şiirin ayrımına varılmıyor. Bunca şiirin harmanlaşması 2012 şiirinin özelliklerini yeterince göstermiyor. Belki de böyle belirgin bir şiir yok. 2012 şiirine ulaşan da geçen yılların birikimidir. ? Bu sayfayla iletişim kurabilmek için dergilerinizi ve kitaplarınızı aşağıdaki adrese gönderiniz: Mustafa Şerif Onaran Hekimköy Sitesi 20. Sok. No: 8 06800 ÜmitköyAnk. Tel.: (0312) 235 91 11236 23 46 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1198