Katalog

John Gardner’dan ‘Grendel’ Bir ‘öteki’ kahraman ALİ YILMAZ ? Lal Mina SOLMAZ zize Özgüven’in çevirisiyle Türkçeye kazandırılan Grendel, postmodern nihilist bir “kahraman” örneği çiziyor. Duygusal yönüyle yeryüzünde tek canlı olduğuna inanan Grendel, hem hayvani hem insanı özellikleriyle kendini gösteriyor ve bir yandan vahşiliğini küçümserken diğer yandan insanlığını da hor görüyor. Yaklaşık on iki yıl boyunca insanlarla savaşan Grendel’in hikâyesi bunun öncesinde başlıyor ve Grendel’in ilk yıllarına gidiyor. Küçük bir “canavar” olarak karşımıza çıkan Grendel, insanlardan çok uzakta bir mağaranın içinde annesiyle beraber yaşıyor. Oldukça çirkin ve korkunç görüntüsüyle herkesi yanından uzaklaştıran Grendel’in tek arkadaşı annesidir ama anneyle Grendel arasındaki ilişki de tuhaflığıyla dikkat çeker. Günün birinde Grendel, ateş yılanlarıyla dolu bir göl bulur ve onun içinde yüzmeye başlar ve yolu insanların dünyasına çıkar. İnsanların ve boğaların saldırısına uğrayan Grendel’i annesi kurtarır. İnsanlarla ilk kez karşılaşan Grendel, onları izlemeye başlar ve insanların kabile kültüründen feodal yönetime geçişlerine uzaktan şahit olur. GRENDEL’İN GÖZÜNDEN Bütün bunların yanında Grendel, insanların davranışlarını izledikçe aklı karışır ve onların şiddet içerikli hareketlerinden tiksinir. Hrothgar halkı tarafından geri çevrilen Grendel, Dragon’la konuşmaya gider ama Dragon ona ümit veremez ve insanların arasında kendine yer bulamayacağını söyler. İnsanlar onu arasına almayacaktır. Grendel’in kafası karışır, insanların onu aralarına almasını ister; hâlbuki Dragon kendisine insanları öldürmesini öğütlemiştir. Grendel’in gözünden ele alınan hikâyede Grendel artık bir kurban gibidir, hâlbuki Beowulf hikâyesinde Grendel düşmanlar arasında en güçlüsü, en kötüsü olarak kaleme alınmıştır. Bu romanıyla dünya çapında üne kavuşan John Gardner, korkunç görüntüsüyle akıllarda yer edinen Grendel’e bir iç dünya ve ruh katarak onu anti hümanist ve nihi A KARA ARŞİV 12 EYLÜL CEZAEVLERİ Olayların kötü adamın bakış açısından ele alındığı kurgu kitaplardan biraz daha farklı bir duruş sergiliyor John Gardner’in eseri. list bir kahramana dönüştürüyor. Grander, Paris Review’da kendisiyle yapılan bir röportajda Grendel’i şöyle anlatıyor: “Beowulf’u yeniden yorumlamayı seçtim çünkü bana göre oldukça ilginç ve dragon gibi muhteşem görsel imgeleri hayal edebildiğimiz bir hikâyedir bu. Okurun dünyasındaki Grendel’i bırakın bir animasyoncuyu kimse yaratamaz. O bir canavar ve ilk ağızdan izliyoruz onu. Tıpkı bizler gibi. Bizler de aslında kendi dillerimize ve duygusal alışkanlıklarımıza hapsedilmiş canavarlarız. Grendel’in duygularına hiçbirimiz yabancı değiliz. O da düşmanlık hissediyor, hayal kırıklığı yaşıyor, güvensiz duruyor ve bunun gibi duygularla hareket ediyor; haliyle okur da kendi canavarını kendisi imgeliyor kafasında.” Gardner, kitabında Beowulf’un adını hiç anmaz aslında bunu bir değişiklik niyetiyle yapmasa da kitabın sonu farklı bitiyor ve Grendel sanki Beowulf’la ya da bir insanla değil de dragonla karşılaşmış gibi bir imaj çiziliyor. AngloSakson edebiyatın ilk yazılı örneği Beowulf destanından bu yönüyle önemli bir değişiklik gösteren Grendel, olay örgüsünün anlatıldığı bir kitaptan ziyade bir kişilik kitabı olarak karşımıza çıkıyor ve Grendel’in karakteri gün yüzüne çıkıyor. Olayların kötü adamın bakış açısından ele alındığı kurgu kitaplardan biraz daha farklı bir duruş sergiliyor John Gardner’in eseri. Bu kitapta biz Grendel’i biraz olsun anlıyoruz, onun kötülüklerinin açıklandığını görüyoruz ama gerekçelendirmelere rastlamıyoruz. Grendel bir canavarı değil bütün insanlığı temsil ediyor ama sevilmiyor, ona acıyorlar ve haliyle Grendel’in hissettiği “anlamsızlık” modern toplumun “manasızlığı” olarak şekilleniyor. ? Grendel/ John Gardner/ Çeviren: Azize Özgüven/ Yapı Kredi Yayınları/144 s. 12 Eylül 1980 darbesini takip eden yıllarda binlerce insan tutuklanarak, başta Mamak, Metris ve Diyarbakır olmak üzere tüm Türkiye'de bu amaçla yeniden düzenlenen cezaevlerine kapatıldı. Kapatılan insanlar hapsedilerek cezalandırılmakla kalmadılar; düşüncelerinden, inançlarından vazgeçmeleri için ağır işkencelere maruz bırakıldılar, öldürüldüler, sakatlandılar ve teşhir edilerek günah keçileri haline sokuldular. Ali Yılmaz, iktidarın cezaevlerinde ürettiği ve uyguladığı "kapatma, yıldırma, yeniden şekillendirme ve imha" politikalarını ve disiplin tekniklerini tek tek ele alırken, cezaevlerinde işlenen suçların ne denli organize, sistematik ve bilinçli bir yönetselliğin parçası olduğunu ortaya koyuyor. Geniş bir arşiv taramasından ve bizzat birinci ağızdan tanıklıkların dökümünden oluşan Kara Arşiv, bu çapta bir insanlık suçunun ancak darbeci generaller, yargı, sermaye ve dönemin medyası arasındaki bir mutabakatla hayata geçirilebileceğini gösteriyor. Okuması zor bir kitap bu. Ne var ki, toplumun bütün gözeneklerinde otuz yıldır süren huzursuzluk ve şiddet, bu dönemin Türkiye'ye armağan ettiği kanlı mirastan başka birşey değil. Bu mirastan kurtulmanın onu bilmek, tanımak ve yüzleşmekten başka yolu yok. Murathan Mungan Mutfak Juli Zeh Sessizliğin Gürültüsü Bosna'ya Yolculuk Mladen Dolar Sahibinin Sesi Sedat Ölçer Evrim Serüveni ? Daha fazla bilgi için bkz. www.metiskitap.com metis 31 Genel Dağıtım CUMHURİYET KİTAP SAYI 1198 OCAK 2013 ? SAYFA 13 Kapak Fotoğrafı: Ali Öz, Metris, 1985 İngiliz edebiyat tarihinin en eski metni olarak kabul edilen Beowulf destanı, John Gardner’in Grendel adını verdiği kitabında, canavar Grendel’in gözünden farklı bir yorumla yeniden okurla buluştu.