Katalog

kazaylene NDE P mın sının eşenler s bir bağk ilerleumlaetmekın ötea gelişiir çayazar nda enun çok erişebina dikeyle, mi andırıa uyyaygınüzerin ya çıkısiyle nik bir tap için çiziyor lı bir e üretirtam r dene ola ekien, ilk yerini, nin al ? değil, türlerin her birinin kendine özgü güçlü ve zayıf yönlerinin neler olduğunu vurgulamaktır. Dündar, söz konusu ekitaplar olduğunda; bilginin güncellemeye ve manipülasyona her zaman açık olma halinden ötürü elektronik kitabın güvenilirlik probleminin ortaya çıktığının altını dikkatle çiziyor. Bir diğer söylemle basılı ortamla kıyaslandığında, dijital ortamdaki metnin önemli avantajlarından olan hızlı şekilde uyarlanabilme, güncellenebilme ve değiştirilebilme gibi özellikler, aynı zamanda elektronik metnin en önemli yapısal problemi olarak kabul ediliyor. Oysa Timothy Barrett’in deyişiyle ‘enformasyon otobanında nasıl bir afet olursa olsun, Huckleberry Finn’in Maceraları’nın eski bir kopyasının kütüphanenin rafında duruyor olduğunu bilmek, bizim geleneksel kitap nesnesine karşı basit bir güven duygusu geliştirmemize neden oluyor.’ Kitabın yaşamsallığına dair tüm dönüşümlerde ve günümüze uzanan heyecanında teknolojinin her zaman odak noktası olduğunu savunan Dündar’a göre yakın zamana gelindiğinde artık anaakım kitap dünyasında da örnekleri görülmeye başlanılan, farklı biçimsel girişimler sonucunda kitabın nesne olma durumu artan bir şekilde giderek daha çok ön plana çıkmaktadır. Kitaplar, grafik tasarım bağlamında, firmaların kendi tanıtımları ya da özel durumlar için verdikleri siparişler gibi talepler sayesinde, üretilmeleri için kendilerine artık bir neden bulmuşlardır. Bu istekler ise tasarımcıların, anaakım kitap üretiminde yapamayacakları denemeleri, tasarım nesnesi kitaplar üzerinde gerçekleştirebilmeleri için olanak tanımaktadır. tekniklerin olanaklarıyla yapılan ‘yeniden üretilebilir’ sanat yapıtlarının geniş kitlelere ulaşma potansiyelinin, sanatçılar tarafından hızla fark edilmiş olması; bu üretim tekniklerini kullanarak alternatif bir iletişim kanalı oluşturulmasına katkı sunmuştur. DÖNÜŞÜME UĞRAYAN KİTAP Kitabın bilinen dilinin yeni baştan kurgulama girişiminin önemli bir adımı olarak değerlendirilebilecek Kitap Nesnesi Nesne Olarak Kitap her ne kadar kitabın varlık nedenlerinin ve varoluş bağlamlarının farklılıklar içerisinde olduğunu işlese de aslında kitabın, değişimi dönüşümü gerçekleştirebilecek en etkin mecra olduğuna dikkat çekmek istemektedir. Dündar, bu yeni kitabında; sanatçı ve tasarımcıların biçimsel denemeleriyle dönüşüme uğrayan kitabın başlangıcını, yirminci yüzyıl ortalarına dayandırarak, bugünün kitabının, biçim açısından alınan bütün risklere rağmen iletişim işlevini sürdürdüğüne değiniyor ve sanatçı kitaplarının, iletişim işlevinden bağımsız var oluşlarıyla tanımlandığını savunuyor. Özde, kitabın sanat nesnesine dönüşürken kazandığı özgürlük alanı, kitap biçimi üzerine sonsuz deneme yapma olasılıklarını da beraberinde getirirken, günümüze kadar üretilmiş olan sanatçı kitaplarının anaakım kitap nesnesinin biçimlenişi üzerindeki etkililiğini etkinliğini de açıklıyor. Gelişme ve gelişimin ve geçmişin günümüzün dinamikleriyle kitaba ait kimliği yeniden kurgulayan Dündar, kitabın biçimsel açıdan nasıl bir sisteme dönüştü(rüldü)ğünü aynı zamanda da kitap olma haliyle hangi farklı biçimleri taşıyabildiğini ve bunun için kitabın temel bileşenlerinin ne gibi etkilerle karşı karşıya kaldığını okumaya sunmaktadır. Kitabın kendisine özgü biçimsel özellikleri kazanmasında teknoloji her ne kadar temel rolü oynayan faktör olarak sıklıkla vurgulansa da Dündar’a göre, zaman içerisinde giderek yerleşen biçimsel kalıplar, kitabın okunurluğunu ya da bir başka deyişle ‘içeriğinin görünürlüğünü’ artırırken, kitap nesnesini ise saydam hale getirmiştir. Bir diğer deyişle yirminci yüzyıl kitabı okunmaya değil, bütün varlığıyla deneyimlenmeye ihtiyaç duyar konumda bulunmaktadır. Kitap nesnesinin temel bileşenlerine yönelik yapılan farklı girişimler sonucu denilebilir ki, okuma deneyimi kökten yenilenirken, bütünüyle yeni bir anaakım kitap dilinin de oluşması söz konusudur. Bir kavram olarak değerlendirilirse kitabın, yaratımın temel hareket noktasını oluşturduğunu savunan Dündar’a göre kitap; adeta dünyadaki tüm yaşama denk, aynı zamanda dünyanın sınırlarını da ortadan kaldıran bir sunum biçimini düşünmenin temel şekli unsuru hali demektir. Bu bağlamda birden fazla duyu aracılığıyla okuru ile ilişkiye geçen görsel işitsel dokunsal bir nesne olarak nitelendirilen kitap, baskı teknolojisinin gelişmesinin ardından kazandığı dönüşümcü dinamizmi giderek arttırmış ve günümüzde tamamıyla görsel bir nesne haline gelmiştir. Dündar’ın ifadesiyle bir anlamda kitabı daha da görünür kılma adına yapılan tüm çabaların sonucunda kitap, giderek daha da görünmez olmuş yani sanallaşmıştır! Kitap Nesnesi Nesne Olarak Kitap/ Burcu Dündar/ Akın Nalça Kitapları/ 216 s. yapılan arlığına masıynüşen ğı buar’a aya daer, mız kidar olzor ması giuna deapların ılgan ansiyoklarına n ise : elekarlanarleştirisahipnılmaz u özelve disini ki roak ? SANAT NESNESİ OLARAK KİTAP Kitap Nesnesi Nesne Olarak Kitap çalışmasının üzerinde durduğu bir diğer önemli konu ise sanat nesnesi olarak kitabın yolculuğudur. Dündar, 1940 sonrasında gelişen ve yeni teknolojilere bağlı olarak değişen görüntü çoğaltma teknikleri sonucunda, artık müzelerin sanat eserlerinin sergilenmesi için çağdışı mekânlara dönüşeceği düşüncesi arasında bir ilişki kurarak; zaman içerisinde, kitabın, sanat yapıtlarını düşük maliyetle, çok geniş bir izleyici topluluğuna ulaştırabilme gücünün fark edilmesine ve bu olanağı değerlendiren çalışmaların yapılmış olmasına dikkatleri çekiyor. Ayrıca kavramsal sanat için yeni bir mekân olarak nitelendirilen kitabın nasıl fikirlerin yayılması için kullanılan temel araçlardan biri olduğunu anlatan Dündar, kavramsal sanat ve kitabın iç içe geçmiş olduğu görüşünü savunarak, kavramsal sanatta kitabın bazen sanat nesnesinin kendisi, bazı durumlarda da işlerin sergilendiği mekân olarak kullanılmış olduğunun farkındalığını sunuyor. Yeni üretim tekniklerinin sunduğu çoğaltım olanaklarıyla sanatçıların, kitabı adeta yeniden keşfetmiş olduklarını belirten Dündar, yirminci yüzyılda yeni baskı teknolojilerinin geliştirilerek kullanılmaya başlanmasının, basılı alanların biçimsel özelliklerinin yeni teknolojiye göre uyarlanmasına yol açtığını söylüyor. Ancak, yirminci yüzyılın teknolojik yeniliklerinin kitap üzerindeki etkisinin, üretime bağlı biçimsel değişikliklerle sınırlı kalamayacağını dile getiren Dündar’a göre teknoloji, sanatçıların kitabı yeniden üretmesini de sağlamıştır. Özellikle, düşük maliyetli, hızlı ve kolay uygulanabilir yeni 1183 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1183 18 EKİM 2012 ? SAYFA 15