Katalog

O arguerite Yourcenar, Mişima ya da Boşluk Algısı’nda (Ağustos 2011, çev. Haldun Bayrı, Can yay.) Mişima’nın ölüme hazırlanışının izini hem yaşamöyküsündeki önemli dönüm noktalarına hem de eserlerindeki ipuçlarına bakarak sürüyor. Asıl adı Hiraoka Kimitake olan Yukio Mişima, 1925 yılında doğmuş. Mişima’nın 24 Kasım 1970’te genç yaşta noktalayacağı yaşamını belirleyen iki önemli kişi var. Birincisi çocukluk yıllarını birlikte geçirdiği babaannesi. Babaannesi Mişima’yı tam anlamıyla korumacı bir yaklaşımla büyütmüş. Okula gitmesine izin vermemiş, kız çocuklarıyla birlikte eve kapalı, annebabasından uzak izole bir çocukluk yaşatmış. Mişima 12 yaşındayken annebabasının yanına dönebilmiş. Babası da askeri disipline inanan sert bir insanmış. Mişima’nın cinsel eğilimlerinin ortaya çıkışında, şiddete eğiliminde babası ve babaannesinin etkisi olduğu düşünülüyor. Samuray değerlerini, geleneksel yaşamı savunup modernleşmeye karşı çıkmasında da onların etkisi var kuşkusuz. Başta Batı klasikleri olmak üzere dünya edebiyatının önemli örneklerini okuyan Mişima 12 yaşındayken ilk hikâyelerini yazmaya başlamış. Aristokratların ve seçkin zenginlerin çocuklarının gittiği bir lisede okuduktan sonra tüberküloz tanısıyla askere alınmayan Mişima hukuk okumuş. İkinci Dünya Savaşı’na asker olarak katılamamasına çok üzülen Mişima ülkesinin aldığı yenilgiden çok etkilenmiş. Bir yıl memur olarak çalıştıktan sonra, sadece yazarlıkla geçinmeye karar vermiş. 1948’de yayımlanan Bir Maskenin İtirafları ile Dünya çapında tanınmış. Edebi nitelikli eserlerin yanında birçok popüler romana da imza atmış. Mişima’nın 257 eseri yayımlanmış Japoncada ve bunlardan yetmiş beşi 70 dile çevrilmiş. Romanlarının yanında öykü, deneme ve edebiyat eleştirileri yayımlanan Mişima, Kabuki tiyatrosu ve geleneksel No oyunları için çağdaş metinler de yazmış. 1970’te, 45 yaşındayken son romanını noktaladıktan sonra yıllardır hazırlandığı intiharını gerçekleştirmiş. İntihar eylemi Japonya’nın ve askerlerin milli değerlerine dönmesi, vatanlarını işgalden kurtarmaları için bir çağrı ile başlıyor. Kalkan Derneği üyesi arkadaşları ile birlikte Milli Savunma Bakanlığı’nı basıp Başkomutan generali rehine aldıktan sonra sekiz yüz kişiden oluşan askeri birliklere hitap ediyor Mişima. Ordunun iktidarı ele alıp anayasayı gözden geçirmemesini eleştiren Mişima’nın “Japonlar olarak temel değerlerimiz tehdit altındadır. İmparatorun artık Japonya’da doğru yeri kalmamıştır” dediği konuşması kendisini dinleSAYFA 12 15 EYLÜL kuduğum Kitaplar MET N CELÂL Mişima ya da Boşluk Algısı M yen askeri birliklerce yuhalanıp protesto ediliyor. Rehin tuttuğu generalin yanına dönen Mişima geleneksel seppuku (harakiri) yöntemiyle karnını deştikten sonra yakın arkadaşı Morita kılıçla kafasını kesmiş. Arkadaşı bu işte başarılı olamayıp Mişima’nın kafasını uçuramayınca diğer bir arkadaşları geleneklere uygun olarak işi ele almış ve Mişima ile Morita’nın kafalarını birer kılıç darbesiyle uçurmuş. İntihar öyküsünü okuyunca Mişima’nın bu ruh haline nasıl geldiğini merak etmemek elde değil. Marguerite Yourcenar’ın Mişima ya da Boşluk Algısı’nı kaleme alması da anlaşılır bir şey. Çünkü yaşanan sadece ünlü bir yazarın intiharı değil. İntiharın gerçekleşme biçimi birçok başka veriyi de içeriyor. Yourcenar, ne sempati ne de düşmanlık duyup araya hep mesafe koyarak, Mişima’yı doğru anlamaya çalışıyor. “Mişima’nın bu kadar tasarlanmış ölümü eserlerinden biridir” diyerek diğer (yazılı) eserlerinde bu intiharın izini sürüyor. Çocukluk ve gençlik çağlarından birçok yaşanmış olayı barındıran otobiyografik özellikli romanı Bir Maskenin İtirafları’nda (Can yay. 2010) kanlı bir intihar düşüncesi sık sık yinelenir. Romanın anlatıcısı heykellerden tanıyıp vücut yapılarına hayran olduğu genç Yunan tanrılarının işkence altında öldürülmesini hayal ederk kendi kendini tatmin eder. Bastırıp gizlemeye çalıştığı cinsel tercihi ile Japonya gibi ahlaki değerlere sıkıca bağlı bir toplumda yaşayamayacağını düşündüğünden böyle bir ölümü çözüm olarak görür. Yourcenar, psikiyatrik, psikanalitik yorumlara girmek istemese de yazarın çocukluk yıllarında yaşadıklarını ve doğuştan geldiğine inandığı cinsel tercihini gizleme çabalarını ele almadan eserlerini anlamak pek mümkün değil. Çocukluk çağlarında yaşadığı travmanın izleri tüm eserlerinde görülüyor. Geleneksel değerlere bağlı olarak katı bir disiplinle yetiştirilmiş bir Japon genci olan Mişima’yı cinsel tercihi yanında yazma yeteneği, edebi ve sanatsal kültürünün Batı kaynaklı olması benzerlerinden farklılaştırıyor. Bir Maskenin İtirafları’nın tüm dünyada okunup sevilmesinde bu Batılı bakışın da etken olduğunu yazıyor Yourcenar. Marguerite Yourcenar İntihara gitmeden önce son cildini tamamladığı ve başyapıtı olarak “Sirk”te başarı ve para için çakabul edilen Bereket Denizi dörtlelışanlarını ölüme yollayan “duymesi (Bahar Karları, Kaçak Atlar, gusuz hatta zalim bir adamın” Şafak Tapınağı ve Meleğin Çürüyübu tavırlarında kendini destekşü, Can yay. 199294) ise Mişileyen yardakçısı ile ilişkileri, ma’nın tüm temel tezlerini, bakış “Kanatlar”da birbirlerini melek açısını bütüncül olarak yansıtıyor. kadar iyi bulup, “kanatları var“Bereket Denizi’nin tamamı bir vadır” diye düşünerek âşık olan siyettir” diyor Yourcenar. Mişima iki kuzenin yaşadıkları; “Sayfiye yaşama ve dünyaya ilişkin bütün Çamları”nda 16 yaşında bir çodüşüncelerini, duygularını bu dörtcuk bakıcısının baktığı bebeği lemeye aktardıktan sonra artık kendisini çocukları olmayan iki sevgiliye verip kaçıbomboş hissettiğini yazmış arkadaşlarına. şı; “Bulmaca”da bir otel kat görevlisinin “Japonya’nın 20. yüzyıl deneyiminin bir otel müşterilerinden evli bir kadına duyözeti olarak” nitelenen Bereket Denizi duğu aşkı; kitaba adını veren “Yaz Ortadörtlemesinde çürüyen ve yok olan tüm sında Ölüm”de öğle uykusundayken iki değerlere karşı intihar düşüncesi sık sık çocuğu ve yengesinin dalgalara kapılması yineleniyor. ile büyük bir bunalıma kapılan bir kadının Marguerite Yourcenar’ın Mişima ya da bu ruh halini aşma çabaları; “Havai FişekBoşluk Algısı, eserleriyle olduğu kadar yaler”de bir festivalde bir günlüğüne iş buşam biçimi ve intiharı ile her zaman ilgi lup birisine aşırı benzerliği ile savunma çeken Mişima’yı büyük bir yazarın kalebakanını korkutarak büyük bir bahşiş alan minden edebi bakış açısıyla tanıma ve anbir üniversiteli; “Asilzade”de büyük serlama açısından önemli bir kaynak. vetlerini savaş sırasında bile kaybetmeyen bir ailenin resim koleksiyonu yapan YAZ ORTASINDA ÖLÜM oğlunun arkadaşı gözünden portresi; “Üzümlü Ekmek”te üniversiteli gençlerin Can Yayınları ilk baskısını 1985’te yapbohem hayatları; “Yağmur Altında Fıskitığı Yaz Ortasında Ölüm’ü (Temmuz 2011, ye”de üniversiteli bir gencin hamile kaldıçev. H. Can Erkin) Japonca aslından yapığını söyleyen sevgilisinden ayrılma teşeblan çevirisiyle Mişima ya da Boşluk Algısı büsü anlatılıyor. ile birlikte yeniden basmış. Böylelikle YoMişima, döneminde pek değinilmeyen urcenar’ın yorumlarını sıcağı sıcağına Mikonuları günlük hayatın içinde sanki çok şima’nın öykülerinde izlemek olanağı da sıradan şeylermiş gibi sakin bir biçimde bulmuş oluyoruz. Yaz Ortasında Ölüm’de ama genel kabullere ters yaklaşımlarla İkinci Dünya Savaşı sonrasında Japon anlatıyor. Anlatımı, öykülerin kurgusu ve toplumunun çok çeşitli kesimlerinden bigöndermeleri dönemin Avrupa ve ABD reylerin günlük yaşamlarında ulaştıkları edebiyatıyla yoğun yakınlıklar taşıyor. Öyboşluk ve yabancılaşma duygusunu örkülerde mekânlar belirtilmese yaşandıkları nekleyen 11 öykü var. Öyküler 194663 yerin Japonya olduğunu anlamamız pek yılları arasında yazılmış. (İki merak sorusu mümkün değil. Yourcenar’ın ve birçok sormak istiyorum; Türkçede yazarın adı eleştirmenin Mişima’nın özellikleri olarak Can Yayınları baskısına kadar Mishima. altını çizdikleri “gelenekle kurulan sıkı “Mishima” mı yoksa “Mişhima” mı doğru bağ, militarist bir düzen özlemi, moderkullanım? İkincisi, Yaz Ortasında Ölüm’ün nizm eleştirisi...” vb. bu öykülerde net ola1966 tarihli İngilizce baskısında kitaba rak görülmüyor ama nihilist bakış açısı ya adını veren öykü dışında diğer öyküler tada geleceğe güvensizlik gibi özellikleri samamen farklı. Türkçedeki ikinci dilden yatır aralarında buluyoruz. pılmış önceki çeviri ile Japoncadan yapılmış yeni çeviri arasında bu fark var mı?) Yaz Ortasında Ölüm’de Mişima edebi Mişima öykülerde çeşitli yaş dönemlegücü, ayrıntıları işlemekteki ustalığı, sırarindeki kahramanları aracılığıyla arkadaşdan görünen insanların hayatlarındaki bülık, dostluk, aşk, akrabalık gibi ilişkileri anyük dramları sakin bir üslupla öyküleştirlatıyor. “Sigara”da bir öğrencinin birlikte mesi ile hem keyifli bir okuma hem de büsigara içme deneyimi ile okulun elebaşılayük bir yazarı keşfetme olanağı veriyor. rı tarafından kabul edilme çabası; “HaruYaz Ortasında Ölüm’ü ve özellikle Mişima ko”da üvey teyze, teyze kızı ve ilk gençlik ya da Boşluk Algısı’nı okuduktan sonra çağını yaşayan bir genç arasında cinsellik Mişima’nın başyapıtlarını merak etmemek temelinde yaşanan karmaşık ilişki; elde değil. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1126 Yukio Mişima 2011 CUMH