Katalog

Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUKGENÇLİK SİHİRLİ DEĞNEK Küçük arı kovanındaki arılar Ë Nilay YILMAZ ve 17 Ağustos’ta İstanbul Kadıköy Selamiçeşme Parkı’ndan arı sesleri yükselecek. Küba Çocuk Tiyatrosu Kumpanyası Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin şiirli bir uyarlamasını ve Küçük Hamamböceği Martina isimli oyunlarını sunmak için Türkiye’ye geliyor. UNICEF’in iyi niyet elçisi olan La Colmenita grubu birkaç yıl önce de Türkiye’ye gelmiş, Devlet Tiyatroları’nın Küçük Hanımlar Küçük Beyler isimli uluslararası çocuk tiyatrosu festivaline Ankara’da konuk olmuştu. Küçük arılar bu kez de İstanbul çocuklarına seslenecek. 1990 yılında minik kalplerin ve büyük umutların birleşmesi ile başlayan “La Colmenita” hareketi, yıllardır pek çok kişiye umut aşılıyor. Minik arılar bitmek tükenmek bilmeyen enerjilerini ve yaşam sevinçlerini sanat aracılığıyla onları izleyen herkese duyumsatıyor; yorulmak bilmeden oradan oraya uçuyorlar. Sihirli Değnek sayfalarında birkaç yıl önce La Colmenita grubunun çalışmalarını anlatan “Küçük Arı Kovanı” isimli kitabı tanıtmıştım. Bu etkinlik duyurusu ile kitabı bir kez daha anımsatmak isterim. Çünkü kitap gerek içeriği, gerekse çocuklara yaklaşımı açısından özellikle öğretmenlerin ve sanat eğitimcilerinin mutlaka okuması gereken bir kaynak kitap. 614 yaş arası çocuktan oluşan La Colmenita topluluğu kocaman bir aile aslında. Topluluğa üç yaşında katılanlar bile oluyor. 15 yaşına gelen topluluk üyesi özel bir törenle gruba veda ediyor. Bu ailede işitme engelli, fiziksel engelli ve zihinsel engelli çocuklar da var. ABD, Almanya, Belçika, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, Fransa, Haiti Cumhuriyeti, İspanya, Japonya, Meksika, Panama Cumhuriyeti ve Venezüella’ya turne yapan topluluk bugüne kadar uluslararası pek çok ödüle değer görülmüş. UNICEF’in “iyi niyet elçisi” olarak adlandırılan ve ödüllendiren La Colmenita, klasik masallardan yola çıkarak hazırladıkları oyunları sergileyen bir tiyatro topluluğu gibi görünebilir. Ancak bu topluluğu diğer tiyatro gruplarından farklı kılan o kadar çok şey var ki! Yola çıkış amaçlarından çalışma yöntemlerine, disiplinlerinden oyun seçimlerine kadar pek çok açıdan farklı bir anlayışın ürünü La Colmenita. Toplulukta “etik eğitimi” birinci sırada geliyor. Topluluğun amacı çocuk oyuncular yetiştirmek değil. Çocuklar, topluluğun yoğun çalışma programına rağmen öğrencilik yaşamlarına devam ediyorlar. Grubun yaşamlarındaki yeri sorulduğunda bakın çocuklar neler diyor: “Ailem ve okulum daha önemli... Çünkü La Colmenita benim boş zamanlarımda oynadığım bir oyun ve bir anda bu oyunu durdurabilirim ama görevlerimizi terk edemeyiz. Gruba katılmanın şartlarından biri iyi notlar alıyor ve evde gruba katılıyor olmaktan dolayı sorun yaşamıyor olmak...” (erkek, 13 yaşında, grubun kurucusu). “Benim için La Colmenita her şey anlamına geliyor. Her şey... Okulum, evim, arkadaşlarım...” (erkek 11 yaşında, 1 yıl 4 ay). “La Colmenita sanki ailem gibi... Sanki benim bütün yaşamımdaki yardımcım gibi” (kız, 7 yaşında, grup 16 ta 4. yılı) (s.60). Bu toplulukta oyuncular değil, değerler biçimlendiriliyor. Topluluğun amaçları kitabın ikinci bölümünde şöyle sıralanmış: “İnsanlık değerlerinin sanat ve özellikle de tiyatro aracılığıyla korunmasını özendirmek; çocukları ve gençleri özel eğitim ihtiyaçları çerçevesinde bir araya getirerek sanattan keyif almalarını ve sonuç olarak kişisel gelişimleri için gerekli ilerlemeyi sağlamak ve birlikte eğlenme zemini hazırlamak; toplumsal bir işbirliği ile ülkenin içinde ve dışında farklı yerlerdeki senaryolarla teatral gösterileri bir araya getirmek; çeşitli halkların folklorik eserlerini ve uluslararası eserlerini sahneye koyarak çocukların hem bireysel hayal gücünü, hem de kolektif hayal gücünü geliştirmek; disiplinlerarası bir yaklaşımla tıpkı kültürün ilerlemesinde olduğu gibi, sahne sanatlarını yaratıcılık, müzik, şarkı, dans, gösterin ile sentezlemek ve çocuğun ya da gencin topluma etkin katılımını sağlamak için alan yaratmak” (s.65). Buna benzer misyona sahip olan elbette pek çok kurum vardır. La Colmenita’nın gun düşecek biçimde uyarlanıyor. Örneğin; “Alice Harikalar Diyarında” oyununda, Kübalı bir köylü kızı olan Alicia, bir tavşanı izleyerek, Küba’da bir ormana dalıyor... “İmparator’un Yeni Giysileri”, “Üç Küçük Ayı”, “Bir Yaz Gecesi Rüyası”, “Andersen Masalları” gibi dünyaca ünlü yapıtların yanı sıra yerel masalların da uyarlamasını yapan topluluk, kostümlerini ve dekorlarını da kendisi hazırlıyor. Kimi zaman koreografileri de... Beatles yorumuyla Külkedisi’ni seslendirmek; yerel müzik aletlerini kullanarak ünlü şarkı ezgileriyle masallar anlatmak... ve daha neler neler... Toplulukla aile ve toplum arasında güçlü bir bağ var. Çocukların aileleri de bu çalışmaların bir parçası olmak zorunda. Ama bir köşede oturup çocuklarını izleyerek değil. Kimi zaman doğrudan, kimi zaman da dolaylı olarak süreci takip eden aileler de bu durumdan şikâyetçi değil. Çocuklar her prova için “girişte ödeme” yapmak zorundalar. Ama elbette bu bizim düşündüğümüz ödemelerden değil. Çocuklardan dekor ve kostüm hazırlama sürecine katılmaları, fikir üretmeleri, şarkı farkı bu amaçları somut olarak başarabilmesinde yatıyor aslında. Yaşamın erken evresinde tiyatronun ya da sanatın başka bir dalının çocuğun yaşamında yer almasının, hatta yaşamının büyük bir bölümünü kaplamasının çocuğun gelişim sürecine katkısı çoktur, ancak çok dikkatli olmak gerekir. Kendini beğenmişlik duygusunun yükseldiği, diğerlerinden “farklı” olduğu hissinin kontrol edilemez bir noktaya geldiği bir aşamada, bu çocuklar evde ve okulda çocuksu şaşkınlık ve masumiyetlerini çok erken yaşlarda kaybedeceklerdir. La Colmenita, “mini diva”lar ya da “yıldızcık”lar yaratmama konusunda çok duyarlı bir grup olduğunu yaptığı çalışmaların her aşamasında gösteriyor. “Sanatı araç olarak kullanmakla ilgiliyiz” diyor topluluğun kurucuları. “Dayanışma, karşılıklı saygı, disiplin, iyilik yapmak gibi insanlık değerlerinin kök salmasını sağlamak için tiyatro ve kolektif çalışma ideal bir araç” diyerek bunu çalışmaların her alanında çocuklara hissettiriyorlar. Örneğin; çocuklar bir gün başrol oynarken ertesi gün sahne arkasında arkadaşlarına yardımcı oluyor. Her şey dönüşümlü olarak paylaşılıyor... Oyunlar klasik masallardan kendi yaşamlarına ve kültürlerine uy yazmaları gibi şeyler bekleniyor. Çocuklar her çalışma için gruba bir katkı sunmak zorundalar. Elbette aileler de bu çalışmaların kısmen bir parçası oluyorlar. Ancak işleri bununla da bitmiyor. Sürecin en eğlenceli bölümlerinden biri de aile üyelerinin çocuklarının oynadığı rolleri ezberlemesi ve provalarda çocuklarla oyunu oynaması. Bu zorunlu katılımın ve desteğin hem ailelere ve çocuklara hem de çocukaile ilişkisinin yapısına neler kazandırabileceğini düşünmek bile insanı heyecanlandırıyor. La Colmenita’da engelli çocukların da aktif alanlarda rol alması dikkate değer. Engelli çocukların yaşama isteği duymaları, engellerine karşı mücadele etmeleri ve ailelerinin de bu sürece katılması hem aileler hem de toplum arasındaki bağları güçlendiren etkinliklerden biri... Topluluğun parçası olmak isteyen hiçbir çocuk reddedilmiyor. Her çocuğun yapabileceği bir şey bulunuyor. Çocuklar 15 yaşına gelene kadar topluluğun üyesi olabiliyor... Her hafta buluşmak projenin hedefi ve öncülüğü açısından çok önemli. Çünkü çocukların her hafta kime iyilik yaptıklarını konuştukları toplantılar, bu kolektifin sadece “oyun” için değil, “ortak bir iyilik” için onların her faaliyete katılmalarını sağlayan bir buluşma olma özelliğini de taşıyor. Topluluk, bu düşünce ile bugüne kadar pek çok çalışmanın parçası (Kansere karşı mücadele Kanada; Engelli çocuklar İspanya vb.), sayısız kongrenin, festivalin ve etkinliğin de onur konuğu olmuş. La Colmenita bize daha iyi bir dünyanın mümkün olduğunu gösteren bir topluluk... Ekim 2005’te Küba’da gerçekleşen IBBY’nin (Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Kurulu) ulusal kongresine katılmıştım. Kongre’nin teması “Barış Kültürü”ydü; Kongre, José Martí’nin savaşta düşüşünün 110. Anma yılı, Andersen’in 200. yaş ve Quixote’in ilk baskısının 400. yıl kutlamalarına ithaf edilmişti. Kongrede, La Colmenita grubu ile tanışma, onları izleme fırsatı bulmuştum. Küçücük yaşta böylesine profesyonel dans edebilen, amatör ruhla sahnede eğlenebilen bir grupla daha önce hiç karşılaşmadığımı düşünmüştüm. Çocuklar öylesine özgüvenli, grup öylesine birlik ve beraberlik içindeydi ki insan bu duygunun bir parçası olmaktan kendini alıkoyamıyordu. Oyun bitiminde kendimizi çocuklarla birlikte salonda dansederken bulmamızın başka bir açıklaması olmasa gerek! Sahnedeki engelli çocukların yüzlerindeki mutluluğu anlatmanın sözcüklere sığmayacağını düşünüyorum. Ve yıllardır grubun sürekliliğini sağlayan kurucuların ve eğitimcilerin bu başarıdan ne kadar mutlu ve umutlu olduklarını da... İstenirse başka bir dünya yaratmanın mümkün olabileceğini, buna inanan ya da inanmayan herkese danslarıyla gösteriyor La Colmenita arıları... Umarız, Selamiçeşme parkında gerçekleşecek etkinlik ve La Colmenita kitabı çocuklarla çalışan gruplara, eğitimcilere bir model olur... Umarız, bizim engelli çocuklarımıza da böylesi fırsatlar yaratılabilir... Umarız, sözcüklere sıkışan “misyon”lar ve “vizyon”lar, “La Colmenita modeli” yardımıyla uygulama alanlarına evrilebilir... Umarız, “etik eğitimi” ve “sanatın araç olarak kullanılması”, insanlık değerlerinin ve kolektif çalışmaların öncülleri olur... Ve umarız, arıların sesleri en uzak yerlere kadar ulaşabilir...? La Colmenita / Küçük Arı Kovanı: Küba Çocuk Tiyatrosu Kumpanyas/ Yay. Hazırlayan ve Türkçeleştiren Ulçi İçil, Esra Karaköse, Yazılama Yayınları, Aralık 2007, 139 sayfa ANIMSATMA: Grubun yönetmenlerinden biri olan Jamie Fort’la tanışmak, onun yönettiği atölyeye katılmak ya da sunacağı bildiriyi dinlemek isterseniz, 15 Eylül tarihlerinde İstanbul’da gerçekleşecek 17. Uluslararası Eğitimde Yaratıcı Drama Kongresi’ne katılabilirsiniz. Çağdaş Drama Derneği İstanbul Şubesi’nin ev sahipliği yaptığı kongre hakkında bilgi almak isterseniz, www.dramacongress.org adresine bakabilirsiniz. Nilay Yılmaz İstanbul Bilgi Üniversitesi İnönü Cad. No: 28 Kuştepe/ İstanbul Tel: 0216 381 17 50 www.nilayyilmaz.com [email protected] SAYFA 24 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1066