Katalog

OKURLARA akılar üretildiği çağın duygu ve estetik anlayışını yansıtmada yetkin göstergeler kuşkusuz. Oktay Belli, ‘Urartu Takıları’ adlı kitabında Urartu toplumundan, üzerinde hayli emek verilmiş takıları sunuyor okurlara. Urartu tarihinden bu bağlamda kesitleri, sanat ve insan algısını, Urartu takı emekçiliğinin, üretim tekniklerinin ve toplumunun gösterdiği ilginin geldiği boyutları irdeliyor. Urartu Krallığı’nın o zamanki coğrafi konumunu, uzandığı sınırları, siyasi ve ekonomik tarihini ve Kral İşpuni, Kral Menua gibi en önemli krallarını icraatlarıyla birlikte ele alıyor. Urartu Krallığı neden Anadolu ve Eski Önasya dünyasının en büyük “Hidrolik Uygarlığı” olarak anıldığı sorusuna yanıt veriyor. Kazılarda gelinen noktayı değerlendiriyor. Belli ile ‘Urartu Takıları’ adlı kitabını konuştuk. Doğan Hızlan, son zamanlarda art arda kitaplar çıkarıyor. Türkçe kültür ve sanat dünyasında “yaprak kımıldasa” haberi olan ve onun yazan, değerlendiren bir eleştirmen Doğan Hızlan. Hürriyet’teki köşesinde ve yazılarıyla birçok ülkede okur karşısına çıkıyor. Yeni yazarlar üzerine de zar atıyor ve hep “uçan kuşun kanadı kırılmaz” gibi koruyucu bir zihniyetle yapıtlara eğiliyor. O kuşaklar üstü, sevecen ve sevilen bir otorite. İlk kanat alıştırmalarına birlikte başladığı kadim dostu Erdal Öz’ün deyimiyle, “Türk edebiyatının cumhurbaşkanı”, sorularımızı yanıtladı ve yarım asrı geride bırakan bir yazı yaşamınından satır başları halinde notlar iletti. Bol kitaplı günler... Ryunosuke Akutagava’dan ‘Raşomon’ T Akutagava’yla bir gün 0 Ë Ali BULUNMAZ apon edebiyatının en önemli, dünya edebiyatının ise en tuhaf adamlarından biri Akutagava. “Raşomon” adlı öyküsünün yayımlanışından (1915) intihar ettiği 1927’ye kadar, 150’nin üzerinde yapıt yaratan yazarın, bu anlamda 35 yıllık yaşamını dolu dolu geçirdiği söylenebilir. Öykülerinde gerek kendi yaşamından gerekse Japon tarihinden parçalar bulunan, bunları büyülü bir dille okuyucuya sunan Akutagava’nın en belirgin özelliği, eselerinde var olan düş gücü. Arayışını güçlü kılan ve kalıcı ürünler bırakmasını sağlayan bu belki de. Raşomon adıyla derlenen öykülerin çevirmeni Oğuz Baykara sağ olsun, arka kapaktan yazı devşiren ya da keskopyalayapıştır yöntemiyle iş gören “eleştirmenler” için kolaylık sağlamış; öykülerin sonuna uzmanı olduğu Akutagava ile ilgili önemli bilgiler yerleştirmiş. Burada, öyküleriyle Akutagava’nın yaşamı arasındaki bağlantı, yazarın edebi kimliği ve özgünlüğüne dair pek çok bilgi bulmak mümkün. Meraklı ve gerçekten araştırmacı okur için son derece yol açıcı. J Yakın zamanda Kappa ile okurlarla buluşan Ryunosuke Akutagava bu kez Raşomon ile edebiyatseverlerin karşısında. Kitaba adını veren ve “Çalılıklar Arasında” adlı öyküyle birleştirilip Akira Kurosova tarafından filmleştirilen “Raşomon”, Akutagava’nın en bilinen öykülerinden. Bunun yanı sıra pek çok öyküsü içinden derleme özelliği taşıyan kitap, Akutagava’nın edebi ve zihinsel dünyasını kavramak açısından da önemli bir kaynak. Ryunosuke Akutagava yor çoğu zaman. Bunun yanında yerelliğe, Japon kültürüne, bolca yer vermesi, hem Akutagava’nın yapıtlarına özgünlük katıyor hem de bu konuyla ilgilenenlere edebi bir kapı aralıyor. Akutagava, “sanatın mükemmel olması gerektiği”ne dair inançtan hiç vazgeçmiyor. “Cehennem Tablosu” öyküsündeki huzursuz, aksi ve megaloman ressam Yoşihide’nin çizdiği tablo, böylesine mükemmel özelliklere sahip ve sonsuza kadar yaşayacak nitelikte. Yazarın öykülerinde dikkate değer bir başka şey, tarihe merakı. Kitaptaki pek çok hikâyede, ana tema olsun olmasın tarih belirgin bir yer kaplıyor. Bu, kimi zaman bir hesaplaşma halini alan kimi zaman Akutagava’nın konuya girişini, olayları açışını ve sonuca bağlayışını sağlayan bir unsur. “BANA BAKMAYIN SANATIMA BAKIN” “Raşomon” ile birleştirilip Kurosova tarafından beyazperdeye aktarılan “Çalılıklar Arasında”, kitabın en ilginç öykülerinden biri. Akutagava, öyküyü bir cinayet etrafında kurguluyor ama cinayeti kimin işlediği bir türlü çözülemiyor. Tacomaru, ifadesine göre katil fakat onun zanlı olup olmadığı, öyküde asla açık değil. Cinayete kurban giden koca Takehiro ve onun eşi ile birlikte tamamen bir bulmacaya dönüşen olay, itiraflarla sürüp gidiyor. İşin içine poliste verilmiş ifadeler, katili bir türlü ortaya çıkarmayan sözler ve öldürülen Takehiro’nun medyum aracılığıyla, katili ve eşine seslenmesi, bu öykünün sıra dışı ayrıntıları. Kitabın son iki öyküsü “Çarklar” ve “Serap”, bir zamanlar Akutagava’nın ısrarla karşı çıktığı biyografik öyküye dümen kırışını yansıtıyor. Her iki hikâyenin, yazarın yaşamından izler barındırması; “Çarklar”da, Akutagava’nın kendi intiharını tasarlayışına dair ipuçlarının yer alması, okurun gözden uzak tutmaması gereken detaylardan. Daha önce kaleme aldığı öykülere atıfta bulunan ve “hayatın kendisi gerçek cehennemden daha korkunç bir cehennemdir” aforizmasını hatırlatan yazar, uzak ve yakın geçmişiyle bir hesaplaşmaya girişiyor. Rüyalar, ilaçlar, ruhsal çöküntüler ve hatıralar “Çarklar”da, temayı güçlendiren ve tamamlayan bileşenler olarak gün yüzüne çıkıyor. Yazarlığa adım attığı andan itibaren övgülerle beraber yüklü eleştirileri de göğüslemek zorunda kalan, büyük bunalımlarını aşmak için sürekli ve dozunu arttırdığı ilaçlara bağımlılığı yüzünden, hem fiziki hem de ruhsal sorunlarla boğuşan Akutagava, bugün geride bıraktığı eserler ve Japonya’da her yıl düzenlenen “Akutagava Öykü Ödülü”yle birlikte herkesin önünde saygıyla eğildiği bir yazar konumunda. Genç yaşta intihar etmesi ve kısa hayatına sığdırdığı yapıtlarından sonra Akutagava’yı, ondan geriye kalan bir sözle selamlamalı: “Bana bakmayın, sanatıma bakın.” Altında epey ders yatan, kısa bir cümle… ? bulunmazali@hotmail.com http://bulunmazali81.blogspot.com Raşomon/ Ryunosuke Akutagava/ Çeviren: Oğuz Baykara/ Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi/ 240 s. TURHAN GÜNAY eposta: turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr TARİH, DÜŞ GÜCÜ VE HİCİV Akutagava’nın kimliğinin esas parçası olan hiciv, hemen her yaratısında kendine yer buluyor. Kitaba adını veren “Raşomon” öyküsü, hem edebiyatsever hem de sinemaseverler tarafından hatırlanacak. Zira 1951’de Venedik Uluslararası Film Festivali’nde Akira Kurosova’nın yönetmenliğini üstlendiği Raşomon birincilik ödülü kazanmıştı. Yazar, kitabın lokomotif öyküsünde, felaketlerle kıvranan Kyoto’da hayatta kalmak için mücadele eden insanları resmediyor. Olduğu gibi kalıp ölme ya da hilelere başvurup hayata tutunma çelişkisi veya seçimi öyküyü sürüklüyor. Hikâyenin başkahramanı uşağın ağzından verdiği ders, Akutagava’nın eleştirelliğini ve ahlaka bakışını yansıtıyor. Aslında hemen hemen bütün öyküler bu anlamda birbirine bağlı diyebiliriz. Örneğin, “Burun” isimli öyküde yine ahlaki bir yorum patlatır Akutagava: “İnsanların doğasında birbiriyle çelişkili iki duygu vardır. Başkasının felaketine gülecek insan kuşkusuz düşünülemez. Ancak, dara düşen bir insanın tam sorununu halledip düze çıkmaya başladığı an, onun bu rahatlığının karşısındaki insana battığı, onun bu mutluluğunun karşısındaki insanı rahatsız ettiği durumlar da vardır. Hatta gözlemcilerin, beladan yakasını kurtaran insanlar hakkında ‘Keşke belaya uğrasa!’ diye temenni ettiği bile olur. Karşısındakine gizli gizli düşmanlık bile duyar.” Akutagava’nın masalsı dili ve anlatımı, onun düş gücüyle birleşimi, kitaptaki seçme öykülerde yine karşımıza çıkıyor. Yazarın gücünü oluşturan bu biçem, düz bir anlatımdan öte, aktarmak istediklerini çekici kılıyor ve ana fikri daha rahat sunmasını sağlı İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Miyase İlknur?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Pal/ Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya/ Reklam Müdürü: Petek Öztürk?Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1086 SAYFA 3