Katalog

T 28 ARALIK PAZARTESİ ürkçe Günlükleri FEYZA HEPÇİLİNGİRLER G eçen hafta Bilge Bayrak’ın sorusunu yanıtlarken, soyadının radyo ve televizyonda söylense böyle, yazıldığı gibi, “bayrakın” diye söyleneceğini düşünmüştüm. Nedense son zamanlarda sözcüğün sonundaki sert ünsüzlerin yumuşatılmasından vazgeçildi. Vazgeçilmekle kalmadı, yumuşatmanın yanlış olduğu da iddia edilmeye başlandı. Geçenlerde bir televizyon kanalında Ayşe Nur Yazıcı’nın, Türkçeyle ilgili açıklamalar yaptığını duyunca duralamıştım. “Irak’a” sözcüğünü örnek veriyordu ve sözcüğün böyle, yazıldığı gibi söylenmesi gerektiğinde, savının doğruluğundan asla kuşku duymaksızın ısrar ediyordu. Adını vermediği başka bir kanalda, sondaki k yumuşatılarak “Irağa” diye söyleniyormuş sözcük. Birçok kez uyarmış; ama “enkırmen” böyle demekte direttiği gibi, kanalın bütün çalışanlarına da böyle demeleri konusunda uyarıda bulunmuş. Doğrusu ben her “Irak’a, Irak’ı” dendiğini duyduğumda irkiliyorum. Neden “Irakın, Iraka” diye söylenmesi gereksin? Hani herkese “Peçete tak. Fıstıkçı Şahap, Çift Haseki Paşa” gibi anlamsız sözlerle ezberletilen sert ünsüzler bu kuralı öğretmek için değil miydi? Bu sert ünsüzlerle biten sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde sert ünsüz kendi yumuşağına dönüşür: “Çocuk / çocuğu, çocuğa; dudak / dudağı, dudağa; durak / durağı, durağa; uzak / uzağı, uzağa”… TDK’nin Yazım Kılavuzu’nda, “Dilimizdeki hac, şad, yad gibi birkaç örnek dışında alıntı kelimelerde tonsuzlaşma kuralına uyulmuştur. Bu gibi alıntılar ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında kelime sonundaki tonsuz ünsüzler tonlulaşır.” dendikten sonra örnekler verilmiş: “ahenk / ahengi, hevenk / hevengi, renk / rengi”. Kimi tek heceli sözcüklerle kimi yabancı sözcükler bu kurala uymaz. Ak / akı, kök / kökü, ok / oku; tank / tankı, bank / bankı… Dilimizin kurallarını alıntı sözcüklere uygulamakta daima ürkek davranıyoruz. Hâlâ “hukuğun” denirse yanlış olacağını ille de “hukukun” demek gerektiğini söylüyoruz. “Evrağa” değil, “evraka” demeliymişiz? Niye? Sözcük Arapça olduğu için. Hani Türkçeleşmişse Türkçeydi! “Irak” sözcüğü alıntı mı? Osmanlı, merkeze uzak olduğu için o ülkeye “Irak” dememiş mi? Yıllar önce bir Siyaset Meydanı programında Jülide Gülizar’la bu konuyu tartışmıştık. “Irağa” diye söylenirse “uzak” anlamındaki “ırak” ile karışırmış. Karışmaz. İki sözcüğün söylenişi arasında çok önemli bir vurgu farkı var. Şu iki tümcede altı çizili sözcükler aynı vurguyla mı söyleniyor? “Çocuk topu ırağa attı.” “ABD Irak’ı yine bombaladı.” Orhan Pamuk’un soyadının da k yumuşatılmadan “Pamuk’a” diye söylendiğini ne çok duyduk. Oysa “Pamuk’a” diye yazdığımız sözcüğü “Pamuğa” diye okumalıyız. Tıpkı “Zonguldak’a” diye yazıp “Zonguldağa” diye okuduğumuz gibi… ğil; bu, ‘başkalaşım’ ve ‘kurtuluş’ isteği. Neden ve kimden? Bu kutsal topraklardan mı?” 30 ARALIK ÇARŞAMBA 009’un dergileri… Anadolu’nun edebiyat, kültür sanat dergi2 leri… “Tay”, Karabük’te on yıldır çıkıyor. “AfrodisyasSanat”, Karacasu Eğitim ve Geliştirme Vakfı tarafından çıkarılan bir İzmir dergisi… İzmir’de yayımlanan bir başka edebiyat dergisi de “Kurşun Kalem”. “İmece”, Rasime Recai Şeyhoğlu Kütüphaneler Zincirinin yayın organı. Akyaka Kültür Sanat Derneği, “Gökova”yı yayımlıyor iki yıldır. Sultanşehir Kültür Sanat Derneği tarafından yayımlanan bir Sıvas dergisi: “Sultanşehir”. Kahramanmaraş Kültür Sanat Evinin yayımladığı “Alkış” sekizinci yılında. Zonguldak Devrek’te Bölge Haber Gazetesi’nin eki, kültür ve edebiyat dergisi “Şehir”, beşinci yılını sürdürmekte. “Şiir Saati”, Alanya’da çıkan üç aylık şiir dergisi. Söke’de yayımlanan kültür ve sanat dergisinin adı: “Beşparmak”. Adana Seyhan’dan bir edebiyat dergisi: “Karayazı”. “Kar” ise İstanbul Kartal’da yayımlanıyor. Yine İstanbul’da güçlüklerle yayımlanan “Sanat ve Hayat”. Manisa’dan akan “Gediz”, on aylık bir aradan sonra “baharın, yazın, güzün ve kışın” çıkacağını muştuluyor. “Gerçemek”, Taşeli yöresi kültür ve düşün dergisi. “Yaşamınıza “artı” bir katıyoruz.” sloganıyla çıkan, Elginkan Topluluğu yayını “+” var sonra. Yusuf Kalkavan Anadolu Lisesi yayını ”Düş Harmanı”, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi Haber Bülteni: “Kanat”, Almelek’in “İş’te Kahkaha”sı, Remzi Kitabevi’nin “Kitap Gazetesi”, Tudem’in okul öncesi, çocuk ve gençlik kitapları gazetesi: “İyi Kitap”; Kâmil Koç’un bir kültür sanat dergisi içeriğine sahip dergisi: “Yolculuk”... Dergiler, edebiyatın, sanatın, kültürün can damarı. 29 ARALIK SALI ir konuda yazınca herkesin o yazıyı okuduğunu sanıyor insan; B oysa çoğu zaman ne yazdığınızdan kendi çocuklarınızın bile haberi olmuyor. İstanbul Teknik Üniversitesi’nin İngilizce eğitime geçmesi konusunda neden sessiz kaldığımı soran okurlarım oldu. Sessiz kalmadım; ama sesim pek fazla duyulmadı. “Bu Bir İhanet” adlı yazım Öğretmen Dünyası’nda, ardından da kendi sitemde yer aldı (www.feyzahepcilingirler.com/deneme.html) ancak durumu değiştirmeye yetmeyeceği beliydi, yetmedi. “Türkiye’nin ve civar 24 ülkenin Indeks Medicus’a ve SCIE’ye kabul edilen ilk ve tek dergisi olmaya devam eden” Anadolu Kardiyoloji Dergisi’nde Baş Editör Prof. Bilgin Timuralp’in yabancı dille eğitim konusuna değindiğini görünce çok sevindim. İngilizce bilimsel makalelere yer veren bir dergide İngilizce eğitime karşı çıkılması özel bir anlam taşıyor çünkü. “Bir ülke neden kendi anadili ile eğitimi reddeder? Neden bir başka dilde eğitim yapmak ister? Türkiye’de çok acı bir gelişme yıllardan beri gözümüzün önünde sergilenmekte.” diye başlayan yazı, tıp eğitimiyle ilgili can alıcı saptamalarla sürüyor: “Bir tıp fakültesinde İngilizce eğitim yapıyorsun ama yurdunun insanı genelde 200 kelime Türkçe biliyor ve hizmeti ona vereceksin. Senin yabancı dilini benim hastam ne yapsın? O kadar iyi Türkçe bileceksin ki iki cümle sorgu ile tanıya yaklaşabileceksin. Değil şive, yöre ağızlarını ve terimlerini de tıbbiyede öğrenmelisin, yabancı dilin bölge farklılığını değil.” Başka ve çok önemli bir saptama da şu: “Mezun olan öğrencinin yüzde biri bile akademik hayata özenmediğine göre, yüzde doksanı da yurdunda bir daha mesleki yabancı dili kullanmayacağına göre, yalan yanlış ve yetersiz bir yabancı dille verilen bu eğitim ne işe yarayacak?” Timuralp, Prof. Dr. Cahit Kavcar’dan aktararak soruyor: “Kendi dili ve kültürü küçümsenen, hor görülen gençlerden Türkçeye ve Türk kültürüne saygı duymaları beklenebilir mi?” Şu alıntı da özet yerine geçsin: “Türkiye’de yaşıyorsun, öğretim elemanın gayet güzel bir Türkçe kullanıyor, ailen ve çevren Türkçe söylüyor, karşındaki (hastan?) Türkçe anlıyor. Sen de bu ortamda dersini İngilizce alıyorsun. Kimden? Velev ki çok iyi anlatılsa, ‘Neden Türkçe değil?’ sorusu hâlâ geçerlidir. Bu Batı hayranlığı değil, aydınlanmama isteği de 31 ARALIK PERŞEMBE ir yıl daha bitti. Yeni bir on yıllık süreç başlıyor. 2009, ne TürkiB ye’ye ne de dünyaya iyi şeyler getirdi. 2010’dan umutluyuz. Biz her yeni yıldan umutluyuz zaten. O yılın sonunda beklentilerimizi sonraki yıla ertelemek de umudumuzun gereği. Ne demiş şair: “Umut Memed’in ekmeği / Ye Memet ye / Ye Memet ye / Ye Memet ye” ? www.feyzahepcilingirler.com / [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız/İst. B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Livar adlı şiir kitabından bir şiirin adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı şiir kitabından bir alıntı ve şairin adı ortaya çıkacaktır. 1 N 2 A 3 M 4 D 5 D 6 A 7 A 8 L 9 E 10 G 11 I 12 J 13 C 14 N 15 D 16 J 17 K 18 K 19 B 20 F 21 C Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU 11 27 58 50 41 J. “Suç ve ...” (Dostoyevski’nin romanı). 22 F 23 D 24 M 25 L 26 M 27 I 28 C 29 K 30 A 31 D 16 71 12 59 K. Abdülhak Hamit Tarhan’ın aruzla yazdığı bir oyunu. 32 K 33 M 34 F 35 A 36 G 37 D 38 G 39 H 40 A 41 I 42 G 43 A 44 E 45 F 46 L 47 B 48 L 49 C 50 I 51 A 52 F 29 32 18 17 67 L. Alma, toplama. 53 B 54 D 55 F 56 F 57 F 58 I 59 J 60 A 61 N 62 D Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Attilâ İlhan’ın bir romanı. 63 N 64 C 65 M 66 A 67 K 68 F 69 C 70 D 71 J 72 H 46 8 48 25 M. İçki. 73 H 74 D 75 D 76 B 77 F 78 C 79 A 80 C 81 F 82 C 83 N 7 6 35 30 40 51 48 79 2 60 66 E. Levazım (kısa). 24 65 3 26 33 kadın olarak betimleyen ressam). B. “... Şarkılar” (Yaşar Miraç’ın bir şiir kitabı). N. Yaş, nemli, ıslak. 19 76 53 47 C. Anton Çehov’un bir oyunu. 44 9 F. Tarık Dursun K.’nın bir romanı. 36 38 42 10 H. “Cemal Reşit ...” (12 Anadolu Türküsü ve Enstantaneler adlı müzik yapıtları da olan Türk Batı müziği bestecisi). 83 14 63 61 1 1038. sayının çözümü: A. EGENİN Dİ 49 64 78 13 82 21 69 28 80 56 22 55 45 68 34 20 D. Türkiye’nin John Stainbeck’i olarak tanınan romancı. 52 57 81 77 G. “Nuri ...” (Bereketli toprakları ve uygarlıklar beşiği özelliğiyle Anadolu’da bir 72 39 73 I. “... İşçileri” (Maksim Gorki’nin bir yapıtı). Bİ, B. YÜZEN BAHÇE, C. LEROS, D. ÜNSAL OSKAY, E. LENNİE, F. YÜKSEKLİK, G. ALP, H. VELİ, I. RİZE, J. UÇAN DAİRELER, K. SEBER, L. UR. 31 37 70 4 62 5 74 75 23 54 15 Şiir: “sana eski perdelerinizden / yeni elbiseler biçen / o güzel ablan hariç / sen ki / o ürkek eylül yavrusu.” SAYFA 31 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1039