Katalog

Adnan Özyalçıner’le ‘Edebiyatımızın Kırk Ayaklı Karıncası Asım Bezirci’ ‘Ona değer kazandıracak olan okurları’ Adnan Özyalçıner’in derlediği Edebiyatımızın Kırk Ayaklı Karıncası Asım Bezirci, Bezirci’nin onurlu yaşamını bilinen, bilinmeyen bütün özellikleriyle yansıtmaya çalışıyor. Eşinin, kendisinin, eleştirmenlerin, yazar arkadaşlarıyla dostlarının kaleminden anıları, eleştiri anlayışı, yaşamı, özellikleri en ince ayrıntılarına kadar anlatılıyor kitapta. Ayrıca Bezirci’nin gençlik günlerinin yazıları, günlüğünden parçalar, bir öyküsüyle şiirlerinden örnekler de sayfalar arasında. Özyalçıner’le derlemesini konuştuk. Kitaba aldığımız mektuplaşmalarıysa özellikle Türk Dil Kurumu’yla ilgili girişimlerine Türk Dil Kurumu’nun tavrını ortaya koyuyor. Dostlarının, arkadaşlarının özel olarak bu kitap için yazdıklarıysa onun sanatçı kişiliği yanında insan yönünü, insan sevgisini, halkçı ve toplumcu yanını belirtiyor. Kısacası kitap, insanın, emeğin, emekçinin sömürülmesine karşı olan Bezirci’nin bu uğurda hem yaşamı hem de düşünceleriyle verdiği savaşımı özetliyor. Kitap Asım Bezirci’yi çabuk unutmamıza, daha doğrusu unutturmak isteyenlere karşı bir önlemden çok Asım Bezirci’nin siyasal, toplumsal, sanatsal çalışmalarında gösterdiği direnç ve çalışkanlığının gençlere örnek olmasını amaçlıyor. Asım Bezirci, Nurullah Ataç’ın öznel, izlenimsel eleştiri anlayışına karşı çıkmıştır. Nesnelbilimsel eleştiriyi ortaya atarak geliştirmiştir. Onun eleştirisinde insanla yaşama toplumcu bir bakış vardır. O yüzden eleştirideki nesnel anlayışını bilimsel sosyalızmle kaynaştırmıştır. Dönemin öteki eleştirmenlerinden Memet Fuat’la Asım Bezirci’nin lise arkadaşı olan Fethi Naci de eleştiride toplumsal görüşü benimsemişlerdir. Nesnel bakış açısındaysa ayrıldıkları noktalar olmuştur. Asım Bezirci eleştiride nesnelliği sonuna kadar savunarak uygulamıştır. Dilciliği ve denemeciliğinin, eleştirmenliğinin gölgede kalmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Asım Bezirci’nin gölgede kalmasa da dilciliğiyle denemeciliği nesnel eleştiri gibi yöntemsel bir karşı çıkışı içermediğinden pek göze batmaz. Dil konusunda, hepimiz gibi, Ataç’ın ardılıdır. Bezirci iyi bir dilci, bu açıdan, öğrenimi gereği uzman olan bir yazardır. Deneme, eleştiri ve incelemelerinde Türkçeyi Kurum’a almayalım” denmesini… TDK’ye alınmayışında bizden önceki kuşağın kurumu, genç kuşağa kapalı tutmalarında, edebiyatta da siyasada da gençlerin başkaldırıcı olmalarının etkisi vardı bana göre. 1950 Kuşağı yazarları bireysel başvurularla, Asım’da olduğu gibi kuruma alınmazlardı. Biz bunu biliyorduk. Ancak 1960’tan sonra bir TDK kurultayında Erdal Öz’ün öncülüğünde sunulan listeyle genel kurul kararıyla toptan olarak alındık. O listede ‘a’ dergisi yazarlarının çoğunluğu yer almıştı. Konur Ertop, Doğan Hızlan dahil. Boy sorununa gelince sanırım o bir espriydi ve Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya aitti. NESNEL ANLAYIŞ Asım Bezirci’yle birlikte yazın yaşamımıza giren “nesnelbilimsel” eleştiriden de söz etmemiz gerektiğini düşünüyorum. “Nesnelbilimsel” eleştiri yazınımıza neler kazandırmıştır? Asım Bezirci’ye dost kazandırmadığı aşikâr… Nesnel–bilimsel eleştiri edebiyatımızda toplumcu gerçekçi görüşün yaygınlaşmasını sağladı. Bir süre gölgede kalan toplumcu gerçekçi edebiyatı öne çıkardı. Gelişip serpilmesine ön ayak oldu. Nesnelbilimsel eleştiri Asım Bezirci’ye göre: “Yargının doğru olması, nesneye (esere, gerçekliğe) uygun olmasına bağlıdır.” Ardından nesnelbilimsel eleştiriyi bütünleyen şu açıklaması gelecektir: “Elbette ‘nesnel’ derken, kapalı ve mutlakçı bir davranış düşünmüyorum; bunun olanaksız olduğunu biliyorum. Ancak eleştireni yanılmaya elverişli ‘kişisel’ ögeleri gücü yettiğince azaltan, nesneden uzaklaşmayan, sorumluluk yüklenen bir davranış tasarlıyorum. Nesnel yanı ağır basan, ama öznele de pencerelerini kapatmayan gerçekçi bir davranış.” Bu konuda bir örnek vermek gerekirse Asım Bezirci, İkinci Yeni’ye bütünüyle karşı çıkmaz. İkinci Yeni şiirindeki anlamsızlığa, anlamın rastlansallığına, bulanıklığa karşıdır. Yoksa Edip Cansever’le Metin Eloğlu için kitap yazar mıydı? Ailesinin “bir tanesi”, “klasikçi” Asım Bezirci’nin değerini bilebildik mi? Ona değer kazandıracak olan okurlarıdır. Evrensel Basım Yayın’da kitaplarının yeniden basılıyor olması, yeni okurlarla buluşmasını sağlayacaktır. Bu yeni okurların önünü açmak da bize düşer. Edebiyatın Kırk Ayaklı Karıncası kitabının bir görevi de bu. Asım Bezirci’nin dünya görüşüyle, yapıtları arasındaki bağın da önemli olduğunu düşünüyorum… Asım Bezirci eleştirideki nesnel anlayışını bilimsel sosyalizmle kaynaştıran bir yazar demiştim. Bir kitabına ad olan Bilimden Yana Sosyalizme Doğru bu görüşünün ürünü değil mi? Halk ve Sosyalizm İçin Kültür ve Edebiyat adlı kitabı da bir başka gösterge sayılır. Ayrıca Nâzım Hikmet, Orhan Kemal, Sabahattin Ali, Rıfat Ilgaz ile ilgili inceleme araştırma kitapları, bu konudaki derlemeleri dünya görüşüyle yapıtlarının arasında kendiliğinden doğal ve içten bir ilişki olduğunu açıkça göstermeye yeter de artar. ? Edebiyatın Kırk Ayaklı Karıncası Asım Bezirci/Adnan Özyalçıner/ Evrensel Basım Yayın/ 486 s. Ë Kadir İNCESU ürkiye’de yaşama da ölüme de inanılmıyor. Asım Bezirci yaza yaza kayboldu gitti işte. İnsanca yapabileceğimiz tek şey şimdi Asım’ı saygıyla anmak…” demişti Rıfat Ilgaz. “Edebiyatın Kırk Ayaklı Karıncası Asım Bezirci” çalışmanızdan önce üç çalışma daha yapılmış Bezirci için… Sizin bu kitabı hazırlama nedeniniz, yalnızca Asım Bezirci’yi “anmak” olmasa gerek? Bu çalışma, hangi ihtiyaçların sonucu oluştu? Yürek yakan Sivas yangınındaki hain katliamın hemen ardından Asım Bezirci için ardı ardına üç kitap yayınlandı. Eşi Refika Bezirci, Bir Ben miyim Unutmayan kitabıyla Asım Bezirci’yle paylaştıkları yaşamı, çocukluğundan ölümüne kadar anılarına dayanarak anlattı. Kitabın bir bölümünde de Bezirci’nin ölümünün ardından sıcağı sıcağına yazılanlara yer verdi. Atilla Birkiye Asım Bezirci’ye Saygı: Ağlatmayın Beni Derdim Büyüktür kitabında ölümünden sonra yazılanlardan bir derleme yaptı. Evrensel Basım Yayın da Sosyalist Karınca Asım Bezirci adlı kitapçıkta çeşitli yazarlardan Asım Bezirci’yi anma yazılarına yer verdi. Benim amacım, Asım Bezirci’nin yaşamıyla edebiyat, kültür çalışmalarını bir bütün olarak ortaya koymaktı: Asım Bezirci kimdir? Bir eleştirmen, araştırmacı ve incelemeci olarak edebiyatımıza ne getirmiştir? Bunun için Asım Bezirci’nin kitaplarındaki yazılarından özellikle “Bilimden Yana Sosyalizme Doğru”, “Halk, Sosyalizm,Kültür ve Edebiyat”, “İkinci Yeni Olayı”, “Nurullah Ataç”tan örnekler alındı. Yanı sıra Asım Bezirci’nin eleştirmenliğini, incelemeciliğini, araştırmacılığını, dilciliğini irdeleyen yazılara yer verildi. İlk kez yayınlanan gençlik günlerinin günlüklerinden örneklerle, gençlik şiirleriyle edebiyata, sanata ilk adımını atarkenki düşünceleri yansıtıldı. Kitapta, kendi kaleminden Asım Bezirci’nin yaşamı, Feridun Andaç’ın Bezirci ile yaptığı yaşamı, sanatı konusundaki uzun konuşması Refika Bezirci’nin Asım’ın çocukluğunu anlatan yazısıyla bütünleştirildi. Asım’ın yaşamla edebiyatı, dünya görüşünü iç içe ele alışının göstergesidir bu bölüm. Gençlik yıllarında Gerçek gazetesinde yazdığı yazılar dolayısıyla uğradığı kovuşturmaya, suçlanan yazılarına, toplumsal alandaki çalışmalarına, Barış Derneği davasıyla ilgili savunmasına da yer verilerek siyasal kişiliği vurgulandı. SAYFA 4 “T BEZİRCİ’NİN ELEŞTİRMENLİĞİ Asım Bezirci ile ‘a’ dergisinde de birlikteydiniz… O günlerden söz eder misiniz? Asım Bezirci, o yıllarda Halis Acarı adıyla yazılar yazıyordu ‘a’ dergisinde Asım Bezirci diye yazmaya başladı. ‘a’ dergisi, 1956 yılında bir avuç üniversiteli gencin Demokrat Parti iktidarının baskıcı tutumuna kültürel bir karşı çıkıştı. Özgürlüklerin savunulmasıydı. Öte yandan edebiyatın yozlaşmasına, kalıplaşmasına, tekdüzeliğine de karşı çıkıyordu ‘a’ dergisi yazarları. Yani hem siyasal alandaki, hem edebiyat alanındaki bozuk düzene karşıydılar. Daha eşitçi bir düzendi istedikleri. Asım Bezirci toplumcu kişiliğiyle yanımızda oldu. Asım Bezirci eşi Refika ile (solda). Sağda ise cezaevinde... Düşüncelerimiz, edebiyat anlayışımız, dünya görüşlerimiz açısından en iyi kullananlardan biridir. Bu konuda, kaynaştık. Sovyetler Birliği Türkologlarından Lel Niko Asım Bezirci’nin hangi özellikleriyle, gülayeviç Starostov Asım Bezirci için şunları nümüz genç yazarlarına, eleştirmenlerine örsöylüyor: “Bezirci kendi diline aşırı özen gösnek olduğunu düşünüyorsunuz? teriyor, Önem veriyor. Bu Bezirci’nin bir Asım Bezirci, yaşamı boyunca düşünceleözelliğidir; ama onu genellikle çoğu Türk yarinden ödün vermedi. Toplumsal ve sanatsal zınbilimci eleştirmenin eserlerinde de izleçalışmalarında gösterdiği dirençle çalışkanlığı mek mümkün. Gerçi Bezirci’nin eserleri gelehiçbir engelin onu durduramaması, doğru neksel denemelerden çok daha bilimsel fakat bildiğinin ardından sonuna kadar gitmesi dilinin sanatsal özelliği (Bezirci’nin eleştirgenç yazarlarla eleştirmenlere örnek olmalımen ve yazınbilimcinin dilinde biçimin oynadır. dığı rolden söz edişi boşuna değil) temelinde Asım Bezirci’den sonra gelen eleştirmendenemeciliğe özgü gelenekler yatıyor. (...) Bulerimiz, onun boşluğunu doldurabildiler mi? nun yanı sıra, Bezirci edebiyattan çirkin bir Hiç kimsenin boşluğu doldurulamaz. dille söz etmenin sakıncalı olduğunu çok iyi Çünkü her yazar, şair ya da eleştirmenin kenbiliyor. Bütün bunlara ek olarak şunu da söydine özgü bir sanat anlayışı vardır. Yeni gelemeliyim: Bezirci, olumsuz niteliklerini kıyalenler ancak bu sanat anlayışından yararlanasıya eleştirdiği ve kendi uygulamasında kaçınrak yeni bir görüş, anlayış getirebilirlerse edemaya çalıştığı, onda iyi olan her şeyi ise bir biyata bir katkıda bulunmuş olurlar. sünger gibi emdiği öğretmen Ataç’ın izinde Asım Bezirci, eleştiri dünyasına neler kayürüyor.” TDK’ye alınmayışını nasıl değerlendirmezandırmıştır? Döneminin diğer eleştirmenleliyiz? Hele hele “Boyu 1.65’ten aşağı olanları rinden ayrılan yanları nelerdi? CUMHURİYET KİTAP SAYI 1016