Katalog

Okuduğum Kitaplar METİN CELÂL Özellikle 80 doğumlu şairlerin giderek daha çok İkinci Yeni etkisiyle şiirler yazdığını gözlemlediğimiz bugünlerde İkinci Yeni Şiir bellek tazelemek için önemli bir kaynak. Şiir Okuma Notları Temmuz İçin Yaralı Semah 2 Temmuz 1993 Sivas Katliamı, önemli bir dönüm noktası. Türk aydınlarının, düşünce dünyasının ve tabii edebiyatının bu katliamı enine boyuna ele alıp, konu edindiğini söyleyemeyiz. Romanda, hikâyede çoz az örnek var. Şiir de ise Sivas’ta katledilen Metin Altıok, Behçet Aysan, Uğur Kaynar ve Asım Bezirci anısına yazılanların dışında önemli çalışmalar yok. Bazı şairlerin “Sivas’tan sonra şiir yazılmaz” dediklerini hatırlarsak bu normal sayılabilir. Tabii, aradan on beş yıl geçmesine rağmen hâlâ o acıyı kalbimizde hissediyorsak, katliamın hesabının sorulmadığı, katliamcıların adilane yargılanmak bir yana korunup kollandığı inancı hâkimse Sivas’ın şiirini yazmak kolay bir iş değil. Kemal Özer Kemal Özer, Yangın Şiirleri alt başlığını taşıyan yeni kitabı Temmuz İçin Yaralı Semah’da (Yordam yay. Haziran 2008) 2 Temmuz 1993 Sivas Katliamı’na tanıklık ediyor. Bakılanı görünür kılmak istiyor. Kemal Özer, Yangın Şiirleri İçin Günlük’te (Sanat Cephesi, Haziran 2008) kitabın yazılış sürecini anlatıyor. Sivas Katliamı’nın şiirini yazmaya karar verdikten sonra bir proje olarak şiirleri yazma işini nasıl gerçekleştirdiğini, çıkış noktalarını, yaptığı okumaları bu günlükten öğreniyoruz. Yeniden incelenen, okunan belgeler, bilgiler, gazete haberleri, fotoğraflar, hayat öyküleri şairin belleğinde bütünleşip şiirleşiyor. Kemal Özer’e Pir Sultan’ın “Şu illerin taşı hiç bana değmez / İlle dostun gülü yaralar beni” dizesi yol gösterici olmuş. Aynı zamanda içeriğe uygun estetik yapıyı aramış. Söyleyişi bulmaya çalışmış. Burada da semahların yardımı olmuş. Semahlardaki gibi döne döne yakınlaşmış olaya. Onların yapısını örnek almış. Sivas’ta katledilen halk ozanlarının sesleri karışmış dizelerine. Muhlis Akarsu’nun, Nesimi Çimen’in, Hasret Gültekin’in deyişleri… Söz dile gelmeye hazırmış artık. Temmuz İçin Yaralı Semah, Sunu şiirinden sonra Pir Sultan’a atıflı Sivas Buluşması ile başlıyor. “Bizi bir araya getiren / gülü sınavdan geçirecek o sözdü” diyor şair. Orada olmayanın, katliamda kurban edilmeyenin kazancını soruyor sonra ve orada olmak istediğini söylüyor. SAYFA 12 Ve bakılanı görünür kılmaya geliyor sıra. Sivas Katliamı fotoğraflarda simgelenir. Metin Altıok’un elinde kırık bir süpürge, Behçet Aysan ve Hasret Gültekin’le oturduğu merdivenlerdeki fotoğraftır biri, diğeri yangın merdivenin başında halkı katliama çağıran politikacı ve nihayetinde merdivenden inip yangından kurtulan Aziz Nesin’i katliamcıların içine iten itfaiye eri… Yangın şiirlerini okurken bende “bakılan” o fotoğrafların belleğimde yeniden canlanması ile görünür kılınıyor. Temmuz İçin Yaralı Semah, şairin katliama tanıklığının dile getirilmesinin ve böylece yaşananların okurun belleğinde yeniden canlanmasının seçkin bir örneği olmasının yanında, hemen tüm şiirleriyle, akılda kalan, ezberlenen dizeleriyle iyi bir şiir kitabı da. İkinci Yeni Şiir İkinci Yeni, Çağdaş Türk şiirinin en önemli dönüm noktalarından. Kendinden sonraki şiirin gelişimini belirleyici bir akım. Hakkında çok yazılmış, çok tartışılmış… Hâlâ da tartışmaya devam ediyoruz. Mehmet H. Doğan’ın Turgay Gönenç’le birlikte hazırladığı ve 1969’da Papirüs Dergisi’nin özel sayısı olarak yayınlanan İkinci Yeni Antolojisi en çok sözü edilen yayınlardandır. Antoloji yayınlanınca büyük tartışmalar çıkmış, antoloji adeta İkinci Yeni’nin kötülenmesi için bir araç olarak kullanılmaya çalışılmış. İkinci Yeni ve şairleri hakkında birçok önemli yazıya imza attığı için “İkinci Yeni’nin Eleştirmeni” diye de adlandırılan Mehmet H. Doğan, 39 yıl sonra bu antolojininin yeni baskısını hazırlamış. Yayımlanışını hayattayken göremediği yeni baskı ilkinden oldukça farklı anlaşılan. İkinci Yeni Şiir adlı çalışma antolojidosya alt başlığını taşıyor (İkaros yay. Mayıs 2008). Kitapta yer alan “Yeniden Seçerken” başlıklı yazıda belirttiği gibi Mehmet H Doğan, İkinci Yeni’nin “daha ayrıntılı, daha elle tutulurcasına somut bir biçimde ortaya konulması gerekir” düşüncesiyle antolojiyi yeniden ele almış, hatta hazırlamış. Kitaplığımda ilk baskı bulunmadığı için karşılaştıramıyorum ama yazıdan anlaşıldığına göre yapıyı değiştirdiği gibi birçok şiiri çıkartmış, yenilerini eklemiş. Bu yenilemeyi yapmasının nedenini şöyle açıklıyor; “Örneğin akımın ya da eğilimin öncü şairleri, yol arkadaşları, genç kuşaktan izleyenleri, yaşlı kuşaktan akıma bir ucundan el verenler kimlerdi, belli değildi antolojide. Şairlerin, soyadı abece’sine göre dizilişi uygun bir yöntem olmamıştı. Akımın öncüsüartçısıgenciyaşlısı, ustasıheveslisi, şiiri bırakmışıhâlâ şiiri yazanı birbirine karışmış durumda veriliyordu.” Doğan bölümlemeyi “Yol Açıcılar”, “İzleyiciler”, “Genç Kuşak”, “Şiiri Bırakanlar”, “İkinci Yeni Esininde Eski Kuşak Şairleri” olarak yapmış. İkinci Yeni havasında olmadığını düşündüğü örnekleri yenileriyle değiştirmiş. Bazı şairleri çıkartmış, yenilerini eklemiş. Böylelikle İkinci Yeni’yi başlangıcından itibaren örneklerle izlemek, Türk şiirine yaptığı etkileri görmek mümkün olmuş. İlk baskıya göre en önemli fark antolojiye eklenen dosya bölümü. 320 sayfalık kitabın yarısını oluşturan bu bölümde İkinci Yeni‘nin temel metinleri sayılan Turgut Uyar’ın Çıkmazın Güzelliği, Edip Cansever’in Tek Sesli Şiirden Çok Sesli Şiire, Cemal Süreya’nın Folklor Şiire Düşman, Oktay Rifat’ın Perçemli Sokak Önsözü gibi önemli yazıların yanında, İkinci Yeni üzerine yazılmış inceleme ve yazılar yer alıyor. Oya Uysal Kimselerin Akşamı Oya Uysal, sessiz ve derinden giden şairlerdendir. Hem de çok derinden gider. Asla şiirinin önüne kendini koymaz. Gazetelerde, dergilerde simasını belleklere kazıyacak fotoğraflarla süslü boy boy röportajlarla boy göstermez. Şiirini öne koyar. Son kitabı Kimselerin Akşamı da (Yapı Kredi yay.) aynı sessizlikle yayımlandı. Oya Uysal, son yıllarda kadın şair ve yazarlar arasında gelişen doğum tarihini saklama eğilimine de yüz vermiyor. Kitabın başında yer alan biyografisine 24 Mayıs 1952 tarihini yazmış. Ama daha önemli bir bilgi var biyografide, Oya Uysal’ın ilk şiirinin yayın tarihi 1968. Yani, şiirde kırk yılını kutluyor. İlk şiir kitabı İkili Düşünceler 1972’de yayımlanmış. Ama biz onu, 80’li yıllarda dergilerde çıkan şiirleriyle ve 90’larda peşpeşe yayımlanan, ödül kazanan kitapları ile tanıdık. Lirik şiirler yazıyor. Söylenebilen, okunaklı şiirler. İmgeci. Dizeye, şiirin bütünlüğüne önem veriyor. Şiirinin öznesinin kendisi olduğunu hissettiriyor. Kimselerin Akşamı, dokuzuncu kitabı. Kitabın ana izleğini “anne” ve “akşam” imgeleri oluşturuyor. Bunların gerisinde de ana imge olarak “hüzün” var. “Akşamın giderken bıraktığı bir dizeden doğuyor ay acıtarak annesini” diye başlıyor kitap. Bu dize kitabın ikinci şiiri Ay’ın da başlangıcı. Bu bölümdeki şiirlerin hemen hepsinde akşam var. Akşam sözcüğü bu denli çok kullanmadan da, hatta hiç kullanmadan da aynı etkinin verilebileceğini düşünüyorum. Tabii bu bir tercih. Akşam hüzünle gelirken, yaşlılık, yalnızlık, ölüm gibi imgeleri de birlikte getiriyor. İkinci bölümün dizesi “Söz bitti. Annem öldü. Saklanacak karanlığım kalmadı.” Bu bölüm “Annesi Yok Akşamın” adını taşıyan dört şiirden oluşuyor. Tüm kitabı oluşturan duygunun annenin ölümü olduğunu söylemeye gerek yok ama bu bölümde anneyi kaybetmenin acısı daha da belirginleşiyor. Annenin ölümü, kendiyle yüzleşmeyi, birey olarak varlığını sorgulamayı ve ölüm hakkında kafa yormaya neden oluyor. Üçüncü bölümde ise akşam şiir kişisine hüznü bırakıp gidiyor. Kendiyle başbaşa kalan kişi, yalnızlığını sorguluyor, yargılara varıyor. “Kendi rüzgârında savrulan bir hayat bu benimkisi” diyor. Akşam yerini geceye bırakmıştır. Belki bir tek kurtarıcı vardır; aşk. Ama onun varlığını da hissedemez. İçindeki öteki de şiir kişisine aşkın yolunu göstermez. Varoluşu sorgularken yokoluşa yaklaşır. ? Mehmet H. Doğan CUMHURİYET KİTAP SAYI 965