Katalog

Ender Merter’den doğumunun 100. yılında bir İhap Hulusi Görey kitabı Cumhuriyetin mührü İ letişim sektöründeki deneyimi derin bir geçmişe dayanan, kurucusu olduğu Espas İletişim ve Basım Hizmetleri’nde başarılı çalışmalara imza atan Ender Merter’i sadece bu çalışmalarıyla tanımıyoruz. Kendisini hiç tereddüt etmeden bir İhap Hulusi Görey uzmanı olarak da niteleyebiliriz. Türk grafik tasarımının öncüsü İhap Hulusi Görey üzerine çeşitli kitapları bulunan Ender Merter’in, ustanın doğumunun 110. yılı nedeniyle “Cumhuriyet’i Afişleyen Adam” adlı bir çalışması daha yayımlandı. Kitap İhap Hulusi Görey’i tüm yönleriyle ele alan bir kitap olmasının yanı sıra afişlerine de yer verilen mini bir sergi özelliğini taşıyor. Özellikle genç kuşakların yazık ki pek tanımadığı ustayı hafızalara daha net kazımayı planlıyor Merter kitabında. Evet gençler İhap Hulusi Görey’i yeterince bilmiyor… Bilsinler o zaman!.. İşte birkaç ön cümle ile kısacık bir anımsatma: İhap Hulusi Görey, birçok devlet kurumunun kurumsal kimliğini oluşturmuş ve bunları yaparken aslında yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumsal kimliğini yaratmış büyük bir ustanın ismidir. Çoğu taşbaskı olan yüzlerce çalışma ile 50 yıllık bir dönemin endüstri, kalkınma, ticaret ve sosyal yaşamın gelişmelerini belgelemiştir. Türk afiş sanatçısı ve reklamcılığın ilk temsilcisidir. Türk markaları için yaptığı tasarımlar yakın tarihin mührü gibidir. Ünlü Kulüp Rakısı etiketi (1930) onun eseridir. Atatürk’ün siparişi üzerine Türk alfabesinin kapağını (1932) tasarlayan kişidir. Tayyare Piyangosu (Milli Piyango) idaresi için 45, Tekel İdaresi için 35 yıl çalışmış ve bu süreçte adını yurtdışında da duyurmuştur. Bayer’in afiş ve etiketleri, Mısır’ın Tekel İdaresi, Devlet Demir Yolları ve şehir hatlarına ait ve ilanları, ünlü İngiliz viskisi John Haigh’ın, İtalyanların Cinzano ve Fernet Branca’sının afiş ve etiketlerinin yaratıcısıdır. Hepsi bu kadar mıdır? Tabii ki hayır! Gerisi, yaşamının tüm yönleri ve yapıtlarının öyküsü ve olağanüstü örnekleriyle, Ender Merter’in kaleme aldığı “Cumhuriyet’i Afişleyen Adamİhap Hulusi Görey 110 Yaşında” adlı kitaptadır. Ender Merter, ustayı anlattı. Sümerbank, Ziraat Bankası, Tekel, Milli Piyango, Kızılay, Yeşilay, Türk Hava Kurumu, Yapı Kredi, Garanti Bankası, Emlak Kredi için çalışmaları da önemlidir. açtı. 27 Mart 1986’da 88 yaşında İstanbul’da yaşama veda etti. Tüm bu bilgilere ek olarak, sorunuzun yanıtını en net veren tabii ki İhap Hulusi’nin “Cumhuriyet’i Afişleyen Adam” olmasıdır. Bu isimden hareketle 2003’te Literatür Yayınları aynı isimli bir de kitap yayımladı, kitap bu yıl ikinci baskısını yaptı. Hiç bilmeyenlerin İhap Hulusi’yi tanımak ve anlamak adına hazırladığımız www.ihaphulusi.gen.tr sitesini ziyaret etmeleri de faydalı olacaktır. AİLEDEN SANATÇI Sanatçı kimliğinin oluşumunda ailesinin hayli etkisi olmuş.. Evet ailesi de sanatla yakından ilgiliydi. Babası mimardı, annesi çok iyi resim yapardı. Kendisi de “Bana ırsi olarak geçmiş olduğunu tahmin ettiğim resim zevki ve istidadı, beni çocukluğumdan beri resimle uğraşmaya yöneltmişti” demiştir. Yurtdışındaki çalışmaları arasında başlıca hangileri sayılabilir? Şöyle, ilk, orta ve lise eğitimini İngiliz okullarında almış olan İhap Hulusi, anadili dışında İngilizce, Fransızca, Almanca ve Arapçayı çok iyi konuşmaktaydı. Güzel Sanatlar eğitimi için Almanya’ya gitmiş, Jugenstil döneminin önemli temsilcilerinden Ludwig Hohlwein’dan esinlenmişti. Bu süreçte de birçok yabancı firmaya çalışmalar yapmıştı. Başlıca, Cinzano, Fernet Branca, Bayer, Mısır Tekel İdaresi, Devlet Demiryolları ve turizme dönük çalışmaları sayılabilir. ALFABE’NİN KAPAĞINI TASARLARKEN GÖZALTINA ALDILAR Atatürk’ün Latin harfleriyle yazılan ilk Alfabe’nin kapağını onun tasarlamasını istediğini biliyorduk. Ama kapak için araştırma yaparken İhap Hulusi’nin gözaltına alındığını kitaptan öğreniyoruz. Ayrıca birkaç kez daha polisle başı derde girmiş. Neler olmuştu ki? İhap Hulusi ilk gözaltı tecrübesini Alfabe kapağında yaşadıktan sonra Çapamarka pirinç unu için hazırladığı bir afiş tasarımında yolda yürüyen çarşaflı bir kadın ve arkasında fesli bir adam çizmiş. Afişin başlığında ise “Bu peçenin altından ne çıkacağı meçhul ama bu paketin içinde nefis bir pirinç unu olduğu herkesin malumudur” demiş. Çarşaf propagandası yapıyorsun diye karakola götürmüşler. Bir başka sefer ise şahlanmış bir at üzerinde duran kalpaklı bir adam afişinde komünizm propagandası yapıyorsun ithamı ile karşılaşmış. Diğer bir ilginç olay da, Sirkeci’yi resmederken sorgulanması olmuş. Amacı, Bayer’in Sirkeci’de bulunan ampullerle donatılmış binasını ¥ CUMHURİYET KİTAP SAYI 961 Ë Gamze AKDEMİR hap Hulusi Görey’i genç kuşaklara en net hangi cümlelerle anlatmalı? Hiç bilmeyenler adına kimdi, hangi ilklerin yaratıcısıydı? Kısaca anlatmak gerekirse Türkiye’deki Güzel Sanatlar ve Grafik bölümünün oluşmasında, resmin ticari boyuta geçmesinde öncülük yapmış, Cumhuriyet’in kurulup devrimlerin gerçekleşmesi ile batıya yönelen ülkemiz sanayileşme, sosyo kültürel değişim ve ekonominin ivme kazanmasıyla gelişen matbaacılık ve reklamcılık sektörünün gelişiminde öncü olmuştur. İhap Hulusi’nin yaşamını kronolojik sırada özet olarak da olsa ana başlıklarıyla şöyle belirtmek isterim: İ 28 Kasım 1898’de Kahire’de doğan İhap Hulusi Görey, ilk ve ortaöğrenimini Kahire’de İngiliz okullarında yapmıştır (1912’de Saint Mary, 1915’te Saldiya Lisesi). 1917’de ise Almanya’da bir ressamdan resim dersleri aldı.1920’de resim öğrenimini görmek üzere (19201923 arası Münih’te Haimann Schule’de, 19321925 arası Kunstgewerbe Schule’de) Almanya’ya gitti. 1923’te Galatasaray Lisesi’ndeki karma sergiye 6 eseriyle yurtdışından katıldı. 1925’te Almanya’dan Türkiye’ye döndü. 1927’de ilk siparişi olan İzmir’den İnci Diş Macunları’nın “Reklam Resmi”ni yaptı. 1927’de Dışişleri bakanlığı’nda kısa süreli memurluk yapan Görey, 1929’da İstanbul’da ilk atölyesini kurdu. 1930’da Kulüp Rakısı etiketini, 1931’de Vatandaş afişini, 1933’te Alfabe kapağını yaptı. Türkiye’deki ilk afiş sergisini 1935’te İstanbul Beyoğlu’nda açtı. ‘www.ihaphulusi.gen.tr’ 1940’ta Şişli Halkevi’nde Afiş Sergisinde “Bursa ve İzmir” adlı afişleriyle derece aldı. 1965’te “İstanbul’un Tiplerinden” adlı bir dizi afiş hazırladı. 20 Kasım 1968’de Şişli Terakki Lisesi’nde resim sergisi açtı. 1124 Mayıs 1977’de Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda 20. yıl sergilerine katıldı. 1978’de Grafikerler Meslek Kuruluşu onur üyeliğine seçildi. 18 Mayıs 1981’de İstanbul’da Forum Sanat Galerisi’nde ilk toplu sergisini açtı. 1031 Mayıs 1982’de Türk Amerikan Derneği’nde afiş, suluboya, yazı, retrospektif sergisi açtı. 30 Kasım25 Aralık 1983’te İstanbul Nişantaşı Akbank Sanat Galerisi’nde resim sergisi açtı. 1 Ağustos 1984’te milli Piyango İdaresi Sanat Galerisi’nde resim sergisi SAYFA 16