Katalog

Okuduğum Kitaplar METİN CELÂL Türkiye kitap okuyor mu? işi başına yılda kaç kitap düştüğü merak edilen bir konu. Hemen her yıl bu tür haberler çıkıyor ve ne kadar az kitap okuduğumuzdan söz edilip diğer ülkelerle karşılaştırmalar yapılıyor. Ne kadar geri olduğumuz tespit edilip, yakınılıyor. Geçen ay gazetelerde Anadolu Ajansı kaynaklı “Bir Türk yılda kaç kitap okur?” başlıklı bir haber çıktı. Habere göre Bağımsız Eğitimciler Sendikası (BES) “Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı” adlı bir rapor hazırlamış. Türkiye, kitap okuma konusunda çoğu Afrika ülkelerinin gerisinde kalmış durumdaymış. Japonya’da toplumun yüzde 14’ü, Amerika’da yüzde 12’si, İngiltere ve Fransa’da yüzde 21’i düzenli kitap okurken, Türkiye’de yalnızca on binde 1 kişi kitap okuyormuş. Nüfusu 7 milyon olan Azerbaycan’da kitaplar ortalama 100 bin tirajla basılırken, 71 milyon nüfuslu Türkiye’de bu rakam 23 bin civarında kalıyormuş. Birleşmiş Milletler İnsani Gelişim Raporu’nda kitap okuma sıralamasında, Türkiye 86. sırada yer alıyormuş. Bir Japon bir yılda ortalama 25, bir İsviçreli 10, bir Fransız 7, bir Türk ise 10 yılda ancak 1 kitap okuyormuş. Birleşmiş Milletler’in yaptırdığı bir araştırmaya göre, kitap için Norveçli 137, Alman 122, Belçikalı ve Avustralyalı 100 dolar, Güney Koreli 39 dolar ayırıyor. Dünya ortalaması 1.3 dolar iken, Türkiye’de bir kişi kitaba yılda ancak 0.45 dolar harcıyormuş. ABD’de yılda 72 bin kitap basılırken, Rusya’da 58 bin, Japonya’da 42 bin, Fransa’da 27 bin, Türkiye’de ise 7 bin kitap basılıyormuş. Türkiye’de en çok basılan yerli kitaplar Keloğlan masalları, Nasrettin Hoca fıkraları, cinsel içerikli kitaplar, Karadeniz fıkraları ve dini bilgiler ilmihal kitaplarıymış. En çok basılan yabancı kitaplar ise La Fontaine fablları, Ezop masalları, Andersen masalları, Çocuk Kalbi ve cinsel konulu kitaplar oluyormuş. Türkiye’de okunan kitaplar, genellikle “siyaset, aşk, cinsellik” konularını işliyormuş. Günde ortalama beş saat televizyon seyreden Türk halkı, kitap okumaya yılda yalnızca 6 saat vakit ayırıyormuş. Bilgi Edinme Yasası’na rağmen Türkiye’de bilgiye ulaşmak çok zor bir iş. SAYFA 12 K kitapları olduğunu da sanmıyorum. Türkiye’de en çok basılan kitaplar milyonlarca baskı adedine ulaşan ders kitaplarını bir yana bırakırsak Kuranıkerim ve Nutuk’tur. Son siyasi gelişmelerin okuru dini kitaplara yönelttiği düşünülse de geçen yılın en çok satan on kitabı şöyleydi: 1 The Secret, Rhonda Byrne, Mia (Ovvo) Basım Yayın; 2Musa’nın Çocukları, Ergün Poyraz, Togan Yayınları; 3 Olasılıksız, Adam Fawer, A.P.R.I.L; 4 Veda, Ayşe Kulin, Everest; 5 Musa’nın Gülü, Ergün Poyraz, Togan Yayınları; 6 İşgal ve Direniş, Hulki Cevizoğlu, Cevizkabuğu Yay; 7 Kovulduk Ey Halkım Unutma Bizi, Emin Çölaşan, Bilgi; 8 Derin Devlet, Cüneyt Arcayürek, Detay; 9Şeytan Yemini, Jean Christophe Grange, Doğan Kitap; 10 Ruhsal Gelişim ve Kader, Ender Saraç, Doğan Kitap. Bu kitaplar arasında masal, fıkra ya da cinsel içerikli kitaplar yok. Milli Eğitim Bakanlığı’nın 100 Temel Eser listelerinde yer alan kitapların çok sattığı biliniyor ama onların arasından Keloğlan masallarının ya da Nasrettin Hoca fıkralarının fırlayıp öne çıktığını söyleyemeyiz. Türkiye Okuyor Tüm bu rakamlar, durumun sanılanın aksine daha iç açıcı olduğunu gösterse de alınması gereken çok yol var. Çünkü gelişmeler gösteriyor ki, başta çocuklar olmak üzere halkımız gün geçtikçe daha az kitap okuyor. Sınava dayalı eğitim sistemi, hayatımzda görsel unsurların (televizyon, internet vb.) yerinin artması gibi gelişmeler insanları kitap okumadan uzaklaştırıyor. Durumun vahametinin farkında olan Cumhurbaşkanlığımız da “Türkiye Okuyor” adıyla bir kampanya başlatmış. Kampanyanın amaçları şöyle; 1Hiç okuma yazma bilmeyen 3.000.000 yetişkini okuryazar durumuna getirmek, okuryazar olup da ilköğretim düzeyinde eğitimi olmayan 2.000. 000 yetişkini aşamalı olarak 2. kademe eğitimine almak; 2 Toplumun her kesimini içine alarak , “hiç okuma alışkanlığı olmayan” veya “zayıf okuma alışkanlığı olan” (2 Ayda bir kitap veya daha az kitap okuyan) bireyleri “orta düzey okuyucu” (ayda bir kitap okuyan); orta düzey okuyucu olan bireyleri “ üst düzey okuyucu” ( ayda iki kitap veya daha fazla okuyan ) seviyesine yükseltmek; 3 Çocuklar ve gençler öncelikli olmak üzere topluma bilgisayar okur yazarlığı konusunda bilgi ve beceri kazandırmak.” Kampanya mart ayında başlamış. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün emirleriyle Kültür ve Turizm ile Milli Eğitim Bakanlığı harekete geçmiş, illerde valilikler çalışmaya başlamış. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Yardımcısı M. Emin Kuz, bilgi edinme yasası kapsamında sorduğum soruya cevap verirken “Kampanyanın tanıtımına ilişkin çalışmalar devam etmekte olup bu kapsamda; ulusal televizyonlarda kampanya reklam ve spotlarının yayınlanması, yurt çapında tanıtım materyali hazırlanıp dağıtılması, görselyazılı basında ve internette kampanya reklamlarına yer verilmesi, iş ve alışveriş merkezlerinde kampanya tanıtım standı oluşturulması gibi faaliyetler planlanmaktadır” diyordu. Ama böyle bir gelişme olmadı. Kampanya duyurulmadı. Gönül devletin en üst düzeyinden başlatılan bu güzel kampanyanın bakanlıklar ve valiliklerle sınırlı kalmayıp medyanın, sivil toplum örgütlerinin katkıları ile bir seferberlik halini almasını isterdi. Nedense sessiz ve derinden gitmeyi tercih ediyorlar. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 956 Okuma alışkanlıkları ile ilgili olarak sorduğunuzda Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan da konuyla ilgili kurum olması gereken Devlet İstatistik Kurumu’ndan da net cevaplar alamıyorsunuz. O nedenle BES’i böyle bir araştırma yaptığı için kutlamak gerek. Ama elimizdeki son derece kısıtlı ve zor edinilmiş bilgilerle karşılaştırıldığında verdikleri rakamların oldukça tartışmalı olduğunu düşünüyorum. BES’in raporunun tam metnine ne yazık ki ulaşamadım. Bu nedenle hangi kaynakları ve yöntemleri kullanarak bu bilgileri edindiklerini anlayamadım. Haberde de araştırmanın yöntemi hakkında bir bilgi yok. Eldeki verilerden mi hareket ettiler, yoksa bir anket mi yaptılar, bilemiyoruz. Ama BES’in verdiği rakamlar bana çok tanıdık geldi. 2004’ün sonunda Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptırdığı bir araştırmada da benzer bilgiler ve rakamlar vardı. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı ISBN ajansı verilerine göre Turkiye’de 2007’de yayımlanan kitap başlığı sayısı 32.750 adettir. 7 bin rakamını nasıl bulmuşlar acaba? Türkiye’de bir yılda yayımlanan toplam kitap adedini ise alınan bandrol sayısına ve diğer verilere bakarak öğrenebiliyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğü‘nün verdiği bilgiye göre 2007 yılında yayımlanan kitaplar için 145.413.080 adet bandrol alınmış. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı ilkoğretim için 93.295.073 adet ve ortaöğretim için 42.000.000 adet bedava kitap dağıtmış (bu kitaplara bandrol alınmıyor.) Hepsinin toplamı 280.708.153 adettir (bu rakama 96 sayfanın altında olup bandrol yapıştırımayan çocuk ve eği tim kitapları dahil değildir ki onların sayısı da en az 20 milyon adettir. Tam rakamı bilmediğimizden çocuk kitaplarını bu toplama katamıyoruz.) Uluslararası kuruluşların rakamlarına göre (bkz. IIPA Türkiye özel raporları) yayımlanan kitap adedinin yüzde kırkı kadar, (yani 112 milyon 283 bin 261 adet) korsan yayın yapılıyor. Legal ve korsan yayınların toplamı 392 milyon 991 bin 414 adet. Türkiye’nin 31 Aralık 2007 itibariyle toplam nüfusu 70 milyon 586 bin 256 kişi. (Bkz. Milliyet gazetesi 21.01.08 tarihli haber) Toplam kitap adedini nüfusa bölersek ulaştığımız rakam 5.5’dir. Yani Türkiye’de kişi başına en az 5.5 kitap düşüyor. On bin kişiye bir kitap değil. Türkiye’de kitapların ortalama 23 bin civarında basıldığı bilgisi de bence yanlış. Bu bilgi sadece kültür kitapları dediğimiz, edebiyat, sosyal bilimler, sanat dallarındaki kitaplara dairdir, ki bence eskidir, ekonomik bunalım nedeniyle kitap triajları yazık ki ortalama 15002000 adede düşmüştür. 2007’de basılan kitap sayısını başlık sayısına böldüğünüzde ortalama baskı adedi olarak 11.999 sayısına ulaşıyorsunuz. “Türkiye’de bir kişi kitaba yılda ancak 0.45 dolar harcıyor” deniyor. Türkiye’de yayıncılığın yıllık cirosu yaklaşık 810 milyon dolar. Bu ciroyu nüfusa böldüğünüzde 11.47 dolar (yani 14 YTL 16 kuruş) rakamına ulaşıyorsunuz, 0.45 dolar nasıl bulunmuş? Türkiye’de en çok basılan yerli kitapların Keloğlan masalları, Nasrettin Hoca fıkraları, cinsel içerikli kitaplar, Karadeniz fıkraları ve dini bilgiler ilmihal