Katalog

KISA KISA... KISA KISA... KISA KISA... KISA KISA... İzmir Postası’nın Adamları dım, yi bakem, elma soydum.Talebe misin sen?/Hıı, evet./Ne olcen?/Makinist, tiren sürcem./Eyi eyi, yaveş sür emme!” Kitabın son cümleleri bunlar. Roman dışındaki bütün kitaplara, dergilere ve gazetelere sondan başlayanlara böyle olur. Vurgunu önce yer, sonra ağız tadıyla okur. Cemal Reşit Rey ? Yılmaz AYDIN vin İlyasoğlu’nun bir besteci biyografisi olan “Cemal Reşit Rey – Müzikten İbaret Gezintiler” kitabı, Nisan 1997’de ilk basım olarak YKY’den çıkmıştı. Şimdi ise Dünya Kitapları tarafından Ekim 2005’te, gözden geçirilmiş, çeşitli eklemelerle genişletilmiş ve çok daha farklı görünümlü “güleryüzlüsevimli” bir kitap olarak yayımlanmış. Başlıca eklemeler ve genişletmeler arasında; Rey’in anıları, kendi sözlerinden alıntılar, yitik olarak bilinen (yeni) eserlerin bulunması, Flarmoni Derneği etkinlikleri, yenilenmiş iki adet CD’si sayılabilir. Rey’in kendi sesini içermesi bu kitabın bir özelliğidir. Kitabın ekinde yer alan iki CD’nin ilkinde bestecinin anıları, operetçiliği, piyanistliği, öğretmenliği, müzik tarihine ait yorumları, konser provalarından kayıtlar, kendi eserleri hakkında görüşleri ve açıklamaları, müzik tarihimizin bir dönemine ışık tutmaktadır. İkinci CD’de ise bestecinin farklı dönemlerinde bestelediği eserlerinden örnekler ve bu yeni baskıya özgü olarak da, 1941 yılında yazdığı yedi parçadan oluşan Hatıradan İbaret Bir Şehirde Gezintiler adlı solo piyano eseri, Seher Tanrıyar’ın yorumu ile yer almakta. “HİKÂYE YAZMAKTAN ÇOK HİKÂYE OLMAK...” Yazar, şöyle bir deniz kenarında oturur. Veyahut bir tepeye bakmaktadır içinden derin bir of çekerek. Belki sevmiyordur işini. Hep yazmaktır aslında düşüncesi. “Her şeyi merak eden suskun bir çocuktur ve anlar ki aslında hikâye yazmaktan çok hikâye olmak, hikâyeye karışmak istiyordur.” Otobüs yol alır, gözler hız kazanır, öyküden öyküye atlarken şehirler geçilir, inenler olur, sonra binenler. Yanımdaki teyze dürtmez olur. Yaşlıdır ne de olsa. Uyur. “Öküzün kuyruğu olacağına, tavuğun başı ol,” der ve balıklama dalar öykünün içine yolcu. Orada yazarı görür, orada okuru görür, öykü yol olur bir kere, gittikçe içine alır, bırakmaz olur. Foto Nuri’nin resimli hatıratı anlatır durur: “Rahmetli dedem, bir adamın duruşuna değil bakışlarına inan,” derdi. (...) “Gece siperden kim kaçacak akşam içtimasında anlardım. Onca yorgunluğa, bitmişliğe rağmen adamın içinde uçup duran kelebeğin pırıltısı gelir oturur gözlerine. Gece bu çukurdan uçacaktır.” Öykünün içinde bir Hacı peydah olur. Gülüşü hayra (!) yorulur. “Aman Hacı bir daha gülme! Çarşının lagar kapağı açıldı sanki. Yarısı aşınmış koyu dişlerine sarı, yeşil çaputlar bağlamışlar. İhtiyarın ağzı türbe önü gibi. Pas kesmiş dilini yatır saymışlar.” E ? Sevgi ÜNAL ok değil; bir kahve taşımı, bir göz kırpışı, bir satır atlayışı önceydi. Öyle olsun istiyorum Vakitlerden tozlu bir öğleden sonra doğuda yollar hiç temiz ve düzgün olmamıştır çünkü, hep tamir hep yenileme bir otobüsün içinde çıkmışım yola, gidiyorum şehri Bitlis’e. O Bitlis ki, hinliğiyle nam salmış da işveli şiirler düzülmüş namına. “Görmek istersen şeytanla iblisi/Çık Dideban’a seyreyle Bitlis’i” Otobüs mola veriyor bir hayvan yerde kanlar içinde. Derken bir mola daha, yine kan yine kurban. Kanlar sürülüyor otobüsün her yerine. Yeniymiş, içindeki yolcuları kem gözlerden korumak için kan dökülürmüş otobüs için. Bir ses de kulağımda; “Merak etme evlat, ateş ona yakın olana dokunmaz,” der durur. Kan mı ateş mi derken vardık Bitlis’e, yedik çiğ yumurtaları kafamıza kafamıza. Öğrendik. Âdettenmiş. Yepyeni bir otobüse biniyorum bu sefer Diyarbakır’dan. Yollar bozuk, otobüsler yeni, bir terslik var bu işte, derken; “Sayın yolcularımız, cümleten hayırlı yolculuklar. Yolunuz, bahtınız, cep telefonlarınız, her şeyiniz açık olsun!” diyen gençten bir muavin. Hayırdır inşallah. Açtık her bişeyimizi, düştük yola. Yolda; “Yanımdaki teyze dürter; Evla Ç Evin İlyasoğlu’nun bir besteci biyografisi olan “Cemal Reşit Rey – Müzikten İbaret Gezintiler” kitabı, Nisan 1997’de ilk basım olarak YKY’den çıkmıştı. Şimdi ise Dünya Kitapları tarafından Ekim 2005’te, gözden geçirilmiş, çeşitli eklemelerle genişletilmiş olarak yeniden yayımlandı. ampul ışığında Cesar Franck’ın Re Minör Senfonisi çalışılır. İSTANBUL FİLARMONİ DERNEĞİ İstanbul’un müzik yaşamına çok önemli katkılarda bulunan İstanbul Filarmoni Derneği de yine onun öncülüğünde kurulmuştur. 1946’da etkinliklere başlayan İstanbul Filarmoni Derneği Alfred Cortot, Wilhelm Kempff, JacquesThibaud, Walter Gieseking, Samson François, David Oistrach, Yehudi Menuhin gibi dünyaca ünlü solistleri ülkemize getirerek, genellikle kendi yönetimindeki orkestrayla konserler vermelerini sağlamıştır. Rey bu etkinliklerle diğer ülkelerde de tanınmaya başlamıştır. İyi bir eşlikçi olarak da bilinen Rey, Vasa Prihoda, Pierre Fournier, Caulette Franz gibi dönemin ünlü sanatçılarına yaptığı piyano eşliklerinde ustalığını onlardan aldığı övgülerle kanıtlamıştır. 1938 yılında Ankara Radyosu’ndaki Batı Müziği Yayınları’nı yönetmek üzere Ankara’ya çağrılan Rey, bu görevini iki yıl sürdürdükten sonra İstanbul’a dönmüş ve yaşamının sonuna kadar etkinliklerini bu kentte sürdürmüştür. Bugün Cemal Reşit Rey, ardında bıraktığı Fatih, Bebek, Enstantaneler, Türk Manzaraları gibi senfonik şiirleri, Piyano Konçertosu, nice piyano yapıtı, Lüküs Hayat gibi operetleri, Alabanda gibi revüleri ve Onuncu Yıl Marşı’yla, ölümsüzlüğe kavuşmuştur. ? Cemal Reşit Rey: Müzikten İbaret Bir Dünyada Gezintiler/ Evin İlyasoğlu/ Dünya Kitapları/ Müzik Kitaplığı Dizisi: 1/ Dünya Kitap/ 308 s. KİTAP SAYI “İKİ YANI KESKİN BIÇAK...” Yolun sonu; İzmir. Şimdilik. Yepyeni otobüsten her şeyimiz açık iniyoruz. Bu şehir, bu gâvurun dölü, bırakmayacak yakamı, diyorum içimden. Bir Amazon’un kopardığı sağ memesinin yerine koysam kendimi, bu şehir esirger mi kederini benden? “İzmir Postası’nın Adamları” elimde. Ahmet Büke’den. Yazgım onu okumakmış yollar izler boyu. Çıkıp başka bir şey desem. Yok, hayır, olmayacak. Yazarın peşisıra karışıveriyorum ben de öyküye. “Evlat, bu bizim yazgımızdır. Dedem zincir ve kilidin içinden geliyordu. Demire tutsak olması onun sırrına ermesini de sağladı aynı zamanda. İki yanı keskin bıçak gibidir hayatımız. Zincirlenen de zincirleyen de bizim ruhumuzun iki yarım elmasıdır!” Elmam ikiden fazla parçaya bölündüğünde almıştım kitabı elime. Yazmak mı? Bak işte onu sormayacaktınız. Kendime en uzak olduğum zamanda, yazıya yaklaşmaktı kurtuluşum. Bu kitabı da ne mutlu ki Antakya’da duymuş, Ankara’da almış, Diyarbakırİzmir yollarında okumuşum. ? [email protected] İzmir Postası’nın Adamları/ Ahmet Büke/ Kanat Yayınları/ Eylül 2004/ 130 s. BEBEK EFSANESİ Bestecinin yitik eserlerine gelince: 1928’de bestelediği bir senfonik şiir olan Bebek Efsanesi 29 Aralık 1929’da Paris’te seslendirildikten bir süre sonra partisyon ve partiler ortadan kaybolmuş, besteci Yalçın Tura’nın 2003 yılında yaptığı araştırma sonunda İstanbul Filarmoni Derneği’nde var olduğu saptanmıştır. 1939 yılında bestelenen ve aynı yıl ilk seslendirilmesi yapılan Keman Konçertosu, savaş yılları kargaşasında yok olmuş, ancak geçen yıl yine Yalçın Tura’nın takibiyle bulunabilmiştir. 19421945 yıllarında bestelenen Çelebi operası da, benzer tuhaflıklar sonucu İstanbul’dan Ankara’ya gönderilirken kaybolduğu sanılır, fakat 2005 yılında Aydın Karlıbel tarafından Ankara Operası kitaplığında bulunur. Çoksesli müziğimizde Rey’in öncülüğü ve kültürel etkinlikleri yakın geçmişimizde ayrı bir değer oluşturmaktadır. 1934 yılında yazdığı Yaylı Sazlar Orkestrası 1946’da İstanbul Şehir Orkestrası’na, 1972’de ise bugünkü İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası’na dönüşür. Oysa bu aşamaya kolay gelinmemiştir. 1945’lerde Yaylı Sazlar Orkestrası provaları Tepebaşı Konservatuvarı’nın çeşitli odalarında, hatta binanın kömürlüğünde yapılır. Yerler kömür tozu içinde, pencereler kapalı, rutubetli ve sarı bir Ahmet Büke ? SAYFA 32 CUMHURİYET 837