Katalog

'Son Gâvur' üzerine MEHMET FARAC SON GÂVUR "1 MÜSlÜm AKALIN* rla, daracık sokaklarında yâre kavuşıdan bir s,ehir miydi yalmzca > (îökyüzünün bır çizgı gibi göründüg'ü bu incedk sokuklarda el ele tııtuşan sadeee cvlerin dııvarları nuydı, yoksa bu dııvaclaı aıa&ında yaş,ayan bııılcrcc yllllk kulturler tnir' Son kılıç s.akıılılaıı ııın ü/eıinden geçen yüzyıllar bo yıınca sükunct ıçcristnde yaşayan ve bu nedenle de sürekli olarak göçlere çckim merkezi olan bu eski şehir, farklı kültürlerin harman oldııgıı bır hos.görü adasiyken 19. yüzyılm sonlarına doğru nasıl da kaynamaya başlamıştP U 1895lerde bır kıvılcım Urfa'daki Müslümanlarla lirmenıleri karşı karşıya gerırdıktcn 20 yıl kadar sonra yinelenen ve 'Ermeni ayaklanmasf olarak adlandınlan olaylar 1916 yılında ancak askeri güçlerin yardımıvla bastınlmışti. 1919 yılmda Ingilizleıden dev ralınmak suıetlyle gerçekleştırılen Fransız ışgalınde Enııeııiler, ken dilerinc yetcrli desteği vernıedikleri iddıasıyla l'ransızlarca; Fransızlara yardımu olduklan iddiasıyla da Urfalılaua suçlandılar ve ışgalin sona ermcsinı ıııuteakiben ce maat olarak llrla'dan ayrıldılar. 1924 yılınd.ı ısc Suryaniler cemaal olarak Urla'yı teık ettiler. Onlarda 1895'tekı T.rmcnı olaylarından sonra Ermenilcrlı: karıştırıl dıkları için rahatsız olııp Urfa'dan İsraıl'c gö(,cn bır kısım Yahudi gi bi rahatsızlık dııyup Llrfa'yı terk etmişlerdi ve bu şckildc Urla'da gayrimüslim ceınaat olarak yalnız ca sefarad oldukları söylcncn Yahudiler kalmıştı. Mehmet l'araç'ın son kıtabı Son Gâvur, ağırlıkla, 36.000 nüiui lu Urfa'da yaşayan yaklaşık 300 kişilık bu cemaatin Urfa'yı terk ediş öykıisuuü anlatıyor. *** 1947 yılının 31 Otak giinü sa bahı I Irfa'da 'Siverekli' olarak bilincn Yahudi !>orkaya ailcsindcıı 7 kişi kaldıkları bir evde ölii olarak bulunıır. Vaktıylc bir o^ulları (Ahmct Kenıal aduıı alan ve olay sırasında askerliğini yapmakta olan Hayinı) Müslüman olan ailcnin öl dürüleıı rcrrlerınin yüzlcrı parçalanmış, bıırunları, parmakJarı kesilmi^tir. 6, 8, 15 ve 17 yaşlannda dört küçük vc biri karnındaki 6 aylık ^ocuğu olan iiı, biiyük kışinin uğradikları, gercek bir bir katliamdır. Otopsi raporuna göre ınaktullerin tamamı 'kafalanna şiddetli darp' sonııcıı öldürülmüşlerdir. ()lay tam anlamıyla bir 'taili mc^hul'dur... Doğal olarak da bir sürü karımlık nokra barındırmaktadır: lki ayn odad.ıki 7 kişinın başlarına vurul.ırak oldurulmesi sırasında hiı;bir scs duyulnıanuş olnıası nıaktiillerın bır maddcyle bayıltılmış olduklan sonra öldürülmüş olabiletfklerını akla getırır. Kııjjkulanılan Yahudilcr dayak atllarak ve ıı/un siiit' gö/altında tutularak sorguv.ı tabı tınulurkcn olay gcfcsi evde bulunduğu bclırle nen 1 lalef adlı kışının polısce .sorgulanmaması ilginç noktalardan bi lardan biridir. Olayı Yahudiler yaptıysa, niye zaınan zaman Israil'den olayyerine gclıp ağıt yaktıkları hususu ecvaplandırılarnaz.. Maktüller kafalarına vurularak öldürüldiiklerine göre, yüzlerinin neden parçalandığı, burunları ve işaret parıııaklarının neden kesil 1 15 olduğıı da ccvapsızdır. 1İ Yahııdilerin Llrla'yı teık elnıe sinden sonıa ıııülklerını kımlcrın ne şekilde aldıgı, satılanıayan ol duysa kimlerin ı^gal ettıği, ellerınLİe bulunan gaz tıcarcti ve benzeri işkollarınııı kimlerin eline geçtiği hususları da yeterince araştırılmamıştırve Varlık Vergisi'yle 6/7 liy lül olayları arasındakı bır zaman dılımindc cereyan eden bu olay; so ru^turmanın seyri, esnaf başkanının beyanları ve tutıımu göz önüne alındığuıda, 'aydmlatılması için yeterince ilgi gosterilmemış bır olay' görünümündedir. *** Mehmet I'arac'ın bu kitabı as lında bir tür yerel tarih çalışması. Yazar, belgesel bir çalışmayı roman lormuna sokarak sunarkcn okuru elinden tutarak 'kacaktüarın naylon torbalarda tiitün ve çay sattıgı, çocukl.ırın Şam!. Halepl.diye kaçak sigaıa kâgıdı pa/arladığı çarşılarda', çckıç seslennın yayıldığı bakıreılar ve demirciler çarşısın da, tahta kokulıı neccar pazarında, kuşçu kahvelerinde dolaştınyor. Oraılan çıkıp şiir tadında tasvırlerle resnıedılmıij Urhı sokaklarına dalıyor; lesleğen kokularının yayıldığı, dalları duvarlardan sokaklara sarkrni)) nar ve ineir agaı^laıının sı /.e el salladığı, zamanın agırlığını erımış taşlannda ta^ıyaıı sevda ve özlemlere tanık olan sokaklara... ridir. Daha da ilgincı duru^ıııa bira suıda orada oldııgıı mahkcmc kararından anla^ılan 1 lalel hakkında gerekli soru^Uınııanın yapılma masıdır. Ve tabii, katliama ıığrayaıı ai lenin Müslüman olan oğlu Ahmet Kemal'in duru^malaıı ne den izlemediği kaıanlık nokta Kitap, okuru 'küçük insanların' dıınyalarına da konuk ediyor: Yahudi kızı Sara'ya sevdalı Arap uşağı Berho'nun, yufka yiirekli Urfalılaruı vc Urla'yı özleyen Süryanilerin dünyalarına. Berho aylarca peşindcn ko^tuğu Sara'yı artık göremeyecek, sevdasını kurşun kalenı ve samanlı kâğıtla payla^acaktı: 'Sen bilmısen.. / I'^n hızlı Arap atlarını.. / En geni^ ovalara salnıı^am... / l,n mayınlı tarlalardan getırmışem sevdanıı.. / Sen bilnibeıı s.oııi nasıl aıadığımı.' Onun içındır kı yazar, 'Katliam sevdaları da cıkına/a soktu' diyor. Llrtalı ^aır tbrahım Iczolmez'in 'kulhanda gul yetisjtirir / kasap dükkânında biilbül ' diye betımledıgı ınce rııhlu Urialıların diınyası iseebiıal taıalından boykot ııygulandığında Yahudi cemaatıne yiyecek taşırlarkeıı aıılatılıyor. Yazar, I lırıstıyan olan Müslüman bir Urfalıyla başjadıgı romanına Urfa'dan göçmüş bir Süryanının mektubıınu da katıyor. Halep'te oturan Yusuf Namık'ın Urra'nm günlük yaşamını anlatrığı mcktubu, yaşanılan coj*ratyanın etnik kinılik lere nasıl baskın geldiğini ve farklı kulturlerın sosyal hayatı nasıl aynılaştırdığını gösteren ilginç bır ör nek olarak dıkkatı çekiyor. Bu şekilde Llıta'nın sosyal yapısı 11 olıışturan bu ıskı resmıdeki fır 1 ça darbeleııııe pıojcktüı tutaıak geçmı^le gününıüz arasında ba^lantl kuran; dbnnıeleri, Urla'da cııil atan ınısyoneıien anl.ıt.ın Mehmet Faraç kıtabın sonunda kulağma eğildiği Soli'ye aslında herkesc soruyor'Salıi, son gâvuı kiındir1' • "Ştinltnrfti Hsmıuı Btifkanı, tarıh araştırmaau Yüzlerin gizemini çözmeye davetlisiniz! Nicole Avril "Nicole Avril, otobüslerde olduğu gibi müzelerde, pİ£glarda, kafelerde de araştarmasını hiç bırakmıyor, bu benzersiz "yüz avuu' yorulmaksızan sürdürüyor. Ve elde ettiği bu olağanüstü ganimet, kitabının her sayfasını zenginleştiriyor." LeFigaro DOĞAN KİTAP www.dogankıtap.com.tr SAYFA 26 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SA YI 78