Katalog

Büyük Yolculuktan 'Beyaz Dağ'a Jorge semprun Birileri yazmak için geri döner çok şey ya7ildı, çok şey anlatıldı Ancak hayaü ayrıntılarıyla kayda geçırmck ba^ka ro nıan yazmak başka Sempıun bır lomancı Ustelık, buyuk hayatlar yaşayan I lemıng vvay'kr, Malraux'lar, Gray'ler kuşa£ından Buvuk havallaıı ııısanlıg'ın o dchsjct mılatla ıını Sempıun gıbı usta bıı va/aı kaleme al dıgında "Bu\uk Yolcııluk" j'ibı bır donom klasıgı oıtava çıkıyoı Sempıun oykusunu olduğu gıbı anlatma kolaycdığına teslun ol mamış bır yazar "Va/mak \a da Yaşamak" adlı kitabında , yasadıklarını ya/arken her b,eyı yapmacıksız, oldug'u gıbı anlatmak ge lektığını soyleyenlere bır edebıyatçinın ya nıtını verıyor "tyı anlatmak demek, anlasılacak şckılde anlatmak cleınektıt bu da bıı ııııklaı biıııılık olm ulan olm 1/ Anlatılanl 1 ın san.ıt olm ısı 1 ıçın yctccck kadar sıınılık " Ya/aı, "sosyalıst geıçekçı" dıve aııılan \a zaıların duştugu tu/aklaıa da duşmuyoı 1 ucas'ın kendisıne yakıştırdıgı "toplumcu gtr^ek^ı" stfatını kabul etmıyor "Buvuk Yokuluk' 11 dılımı/c çevırcn Nedım (îur stl ın kuıdısıyleyaptığı soyk^ıdt bıı konıı dakı sonıya şu yanıtı verıyor "I ııtas'ın rom ınımı toplumcu per(,ek(,ı bu yapıt olaıak değerlendınntbuıc katılnıı yoıuııı ( ) lspanyol Komunıst Paıtısı'nde yonetıcıyken toplumsal ger<,ek^ılığın gokle a çıkarıldığı doncmdt bıle pek fa/la yakın lık duynıanıı^tım bu anlayıs,a Oysa bılıvoı sunuz o donenıde Marksı,! kuramın resnıı sanat anlayı^ı olarak kabul edılıyordu top lumcu gerçckt.ılık Yazında olduğu kadar pla^ık sanatlaıdakı uygulanıalauna da kar şı>dım Bu uygulamalar bellı bır polıtık dıı rumun yarattı/*ı ıdtal toplum ozJcmındcn kayııaklaıuyoıdu <,uııku Boylc bıı yakla^ı mın gerçekı,ılıkleolmadığı gıbı I uıas'ın ongorduğıı eleştırel gerçekçılıkle de ılışkısı yoktur" Oyku , 120 kışının ust ustc vıgıldığı bu vagonda başliyor lspanya dan I ransa ya goçen ve burada dırenı^e katılan (ıerard (jcstapo tarahndan yakalanmı^ Cîcrard bıı ielsele oğrencisi Iren bılınıne/e doğı u ıleı lerken duşunuyor, vagondakı dıkenlı tellt rın arasındakı delıklerden o anda gc^tıkkrı MosLİle vadiMiıı seyıedıyoı Kendısını "yurtseveı olarak lanımlayan Semurlu de lıkınlı ısrarh Gtrırd la konuşmak ıstıyor Bu genc, adamın volculugun sonunu gorc ıneveceğını bılıvoruz Bu bılgı dıvalogları, oykuyu daha da dokunaklı kılıyor Kıtapta gelgıtlerlc Gerard'ın tren oncesı ve sonrası yastanu anlatılıyoı "Buyuk Yolculuk"uıı kahramanı Semprun'un "ıkız kardeşım" dedığı Gerard Gerard, yazarın ıkız kardeşı ama C) dcgıl 1 ıpkı, Semurlu genı, dıyc bırı nın gerçek va^amıııda olnıadığı gıbı Yazaı ' Ya7mak ya da Yaşamak" adJı kitabında "Semurlu gentı bana arkadaşlık etsın dıye kendım uydurmuştum Kusjkusuz, C ompıegne den BuLİiLiıwald'a yaptığım gei(,ek yolculukta ya^adığtm yalnı/lığı bır ke7 daha tatmayayım dıye de O Semurlu gencı uy duıdum konu^malarımızı uvdurdum Gerı,eklığın <,o£u ke/ uvduıınaya uydurulmaya ıhrıyarı virdır hakıkat ohbılmek ıçın Yanı akla \akın ınanıl ıbılır olmak ı^ın ' dıyor Sempıun, doıt gun be^ gece suıen tıen yok ulıığıınıı gorsel sınema dılıne yakın bıı dıllt anlatıyor Oyku, bır vagon gıbı kısıtlı bıı mekanda VL doıt gun beş gece gıbı kısagoıtlı bır kısalık elbette ba/en bır gun yıl ları butun bıı hıyıtı dek uzam.17 mı>) bır 7amandafc<vmcMiK kar^ın, ılerıye sıçrama laı vı. gcrıyc donu^lerk bu sınırlılık a^ılı\oı Ya/aı okuııı Geıaıd la bıılıkte değışık zam ın ve mekanlara volculuğa <,ıkan vor V.ıgond 1 Mosclla vadısınden ge<,erken, bıı MiiLiııa kaıesi gıbı heıneıı kurtuJu^ son rası Mosella ^araplarının ıçıldı^ı bır akşama atlanıvor (ıittığımız kamp hakkında bır •jeyk r bılıyor musun" dıyı soran Semurlu d(.lıkanlıya "Lıı kıi(,uk bıı bılgım bde yok" vanıtını veııldıkten henıen sonra "bılgı sahı bı" olıınan punlere geçılıyor Semurlu delı kaıılı "ıçıııı olu gıbı" d<dı£ınde, bu tumceyı çok oıueden boylemış bu kadınuı oykubune atlanıyor I lem yırım kalmış hem sonlan mii; oykukr arasında dolanıyor okıır Sempıun un bıı bab,ka kitabında dedığı gıbı "Ya /ar dedığın ba/en boyle kendım tutmaJı ış te okurıı van aç bırakabılmelı" Semprun kitaplarında hayatına sızan ölümü anlatırken, yaşananların dehşetini de ölümsüzleştiriyor. Yazar, bir kitabında "artık yanan insanın kokusunu anımsayanların kalmadığını" söylüyor. Nazi kamplarından geçen milyonlar soğuk istatistiklere, hayatları da tarih kitaplarındaki uzak bilgi notlarına dönüşüyor. n Turey KÖSE .171 tarıhkr bazı kusakların yaşamı na sılınnıe/ "ınılat"İar olarak duşcr Ba/ı ya^antdaı, uzak "anı"laıa do nuşıneye dırenır Savaslar goçler, ı^kencekr gormuş kus,akların yasamları gı bı Yuz bınkrcc, mılyonlarea kışının Na/ı kamplaıında geçen ve daha sunra bozlukle re "soykırım"so7cuğunun karşılıgı olnıak gırccck oykulcrı gıbı Bu "mılat" lardan ge çcnkıın yas,adıkları pebjeıını bırakma/, olıını rıım havatlaıına M7aı Mılyonlaaa kışi olıır yu7 bınlcı "olumun ıçınden geçer" ve "bıııkıı yazmak 1 , 1 gcrı doner" 11 1 ÖZGURUM. TRENDEYİM' Romanın ana k.ııakterı Gerard Bu genç adamın dırenı^ gunlen, Na7i kampına gıdı^1 ve kurtulu^u sunrası /Liıgın ayrıntılarla anlatılıyor Geıard Maıksı/mlevarolu§(,u luk arasında gelgıtler yaşıyor Semprun, kı tabında ıkı yerde ozgurluk sorununa değınıyoı Bııınusı, bclkı de kıtabın en etkıleyıcı bokımlerınden bııı tgmı dtnn bır hıi7un kaplıvor Ben ıçer dtyım aylardan btn ıçerıdcyım, onlar dışarıda 'l alnı/ca o/guı olmaları değıl betu hü7unlendııen b.ışka nedenler de var Dışan dalar ı^tc' Yollarııı, patıkalar boyunca u/ayan çitlerın meyve aga^laıının u/um salkımlannın arasındalar ()nlar dışarıda, bense ıçerdeyım Içımt dolan hu/un, ıstedıgım yere gıdebılme o/guı lu£umun elımden aknmı^ ol masından degıl Ins.ın ıstedığı yere gıtmekte hıc,bır 7aman butunuylc ozgur olamaz zaten Ben îbtedıgım yere degıl gıtmem geıe ken vere ulas.makta O7gurdum Bu trenın ıçende olmam gerekıvordu, ı;unku yapmakla yukunılu oldugum şeyler ancak buraya getırebılırdı benı Bu trene gelmekte O7gurdum ve O7gurluğumden yararlandım Şımdı B lspanyul aMİlı I raıibiz yazarJorge Semp nın ' ya7tnak" ıçın gerı donenlerden Semprun tspanyol ıç savaiji yenılgısınden sonıa aıkbiyle bıılıkte I raıısa ya kaçınib, bır knmtınist Burada Fıansız dııenışıne katü mib, vc Gestapo tarahndan tutuklanıp Na7i toplama kaıııpı Buclıuıvvald'a guturulmu^ Buchenwald tum yaşamına bilınmcz damga sını basmış vc vazaı 20 vaşındayken yaşa dıklaıını anlattığı ılk kıtabını 40 yasjnday kcıı yayuıılamı^ 1 layatııı banata yol verecck kadaı gellde kalmasindan ve Ispanyol Ko mıınısr Partısı nden atıldıktan sonra Semp nın, "duşunccsının kısmen vc partızanca buzullab.tığY' yıllaıı guıdebııaktıktan sonıa "Bııyuk Yokuluk' u ya/miş Semprun dılı mi7e oncc "Olume Yolcııluk", daha sonra da "Buyuk Yolcııluk" adıyla çevnlen bu ılk roınanından son çevrılen romanı "Beyaz Dağ"a dek tum kıtaplaıında oluniun 1 , 1 11 1 den geçcnlerı ve "bellcğındekı kulkr 1 anla tıyoı "Dunıan" olmub, mılyonlan unutu luştan kıırt ırıp ınsanlığın oıtnk bellcğıne ka/ıyor "Buyuk Yokuluk" otobıyogıafık bıt aııı İar bııtunu degıl, ya/ınsal bıı donem ba^y.ı pırı Na7i kamplarında yaşananlar uzerıne SAYFA 10 ozgurum 1:3te Ozgurum, çunku burada ol mayabılııdım de Demek ı^ıını kaplayan hıi7nun nedenı başka Daha çok ıçende ol manın gctırdigi, ctımt bağlı bır duygııyla ıl gılı Bıı dı^aıibi vaı, bıı de ıçcribi Bcıı ıçerı deyım Govdeme dalga dalga yayJan hıı zun, bu durumun yarattı|>ı maddesel du yumdan ba^ka bu ^ey dcgıl " Bır başka bolumde de "(Vguı bıı ınsan oldugum ıçın hapısteyım hapısteyım çunku ozgurlugumu gerçekleştırmck, onu ustlenmekıstedım" dıyor Geraıd Varoluijçulu ğun etkısınde genç (ıerard ın bu sozleıı daha sonrakı yıllarda îspanyol komunıst partibinın yonetıcibi olaıak u/utı yıllar Avru pa' yı dolaşıp gızlenmek /orunda k<ılacak ve ardından da partıden atılatak Semp run'un gelcccğını de bır bakıma ışaret edı yor Marksızmle Varoluşculuk etkısı altında gıdıp gclcn Gerard nc kadar ınandırıcıysa, kuıtuluj} sonrabi atı ve dehjjet bılgısını edın menın getırdığı guçle, başta kadınlaı olıııak ıi7ere herkese tepeden bakan Gerard da o kadar ınandırıu Kampta tarklı olduğunu soyleyıp kendibiyle konuşmaya çalışan Al man askerıne "Alman ordusunun yokolma binı dılıyorum Sızın de kurtulmanm" dıyen Geıard da, kurtuluş bonrabi uibanların ya kıldığı krematoryum manzaralı otuıma odasını dolaştığı AJman kadına "Umarım ol muşlerdır, umarım ıkı oğlunuz da olmuştur" dıyen Gerard da Semurlu delıkanlı bır gun Gerard'ı "da yanmaya" çağırırken "O neden'' Yolculuğu anlatmak ıçın mı yoksa" sorusuna "Hayır canım, gerı donebdınek ıçııı" yanıtını verı yor "Donmemek bud.ılalık oluıdu" dıye eklıyor Gcrard, "Otckılere anlatmak ıçın mutlaka bırkaç kışı gerıye doner" dedığınde, delıkanlı bunun umuıunda olmadığını soyluyor "Anlatmak benım ışım değıl, onemlı olan gerı donebılmek Anlatacak bır şey yok kı babalık1 Bır vagonda 120herıf Gunlerce, gecelerce suren bır yolcııluk Keçderı kaçınp ulumaya başlayan moruklar Anlatacak nesı var bunların " Yolculuğun sonunu, "Her şey sırasında" dıyerek du^unmek ıstemıyor Semurlu delı kanlı Yolculuğun sonunda olum olduğunu bılmıyorlar henuz Nazı kamplarını, ııibaıı ların yakıldığı fırınları, yanık ınsan kokusıı nun kaçırdıgı ku^ları, ınsan derılerınden yapılaıı dovıııelı lambalan, Nazı abkerkrı vc kopekler tarafından oldurulen Yahudı ço tukları da bılmıyorlar Vagonda nefcs al makta zorlanan ınsatılar var bırcknbırt olu verenler, tazla yer kaplamaması ıçın koşeye yığılan cesetler Sonra bır durakta aunası çıplak bedenlerını seyredtn Alman kadınla ra duyulan ofke, 6 elmabinın İKpsını yarıya boleıek Gerard'la paylaşan Semurlu delı kanlı ve havasızlıktan bııer bııtı yere yığıl maya basjadıklarında, mtndılkrını ıdrarla rıyla ıslatıp delıklerden geı.(.nın avazıııa tu tup fenalaşanlann yuzk rıne kompres yapıl ma!>ı gıbı oykuler de var En çok da, olum korkusu Vagonda bırıkrı OIUIILL ' kalptuı dır herhalde" dıyerek olıımıı kendılerııukn uzaktutmaya çalışan ınsanl.ııın dokunaklı çarebizlığı okurun yurcğınc ışlıyor Tren Nazı kampına doğıu deıleıken ya 7ar da Gerard'ın tren ontesı ve sonrası ha yatına doğru yokuluklara çıkarıyor oku ru Tutsaklığın, kıstııılmışlığın, bılınmezlı ğın, boğuntunun nıekanı vagonda, edebıyat hayatın yardımına koşuyor sık sık Gcrard , kcndı kendınc oykuler anlalıyt)! Pıoust un Sartrc ın F.uılkıuı ın bazı kıtaplannı vc bu kıtaplardakı oykulcn belleğınde canlandıı maya çalışıyor Va kry'nın Deni7 Mc/ar lığı adlı şıuını ıçuıden ezbere okuyor "Boylc ce Denız Mezarlığı ılk kez bır ib,e yaramış ol du" dıyoı Kuttukış sonrası "çokkorkunç, tuyler urpcrtıcı oldu ğunu duydukl.ırı" kampıgormeyc gckn K İ T A P S AY I 7 83 1 Stnipnın YAZMAK C U M H U R İ Y E T