Katalog

Kıtapta butıın bunların yanında gcnel ola ak lstanbııl kcntı ı/lenımlcııyle I urk toprak aıından başka gerçckçı betuulemeler de yer ılmıyor değd Ancak I ıırklcrc vc lslam dınıne lışkın değcrlcndınneleı gcnel )larak oldukça olıımsıız Turk ler lstanbul'un gu/ellığını, ıhtı ;anıını, bınlerce koşku yok et ınış, yerınde "ahşap scfll bara ka vc cvlerden oluşan pıs ve buyuk bırkent" bırakmıştır "Pckı Iurkler lstanbııİ un guzellığı vc ıhtışamı yerıne, Is lamıyetın yıkıcı ofkesı sonu eunda ortadan kalkan bınlerce koşkun yerıne nc koydulaı kı hcmen hemen hıçbır anı kal mamıs/ Sadccc ahşap sefıl baraka ve evlcrdcn oluşan pıs ve buyuk bır kcnt bıçımleıı Asya çollerınde surulerle, atlarla vc dc velcrlc dola şan goçebelcrın çadırlaıını aııdıııyor Kaldı nnılaıında delıklenn taşlardan daha çok oldıı j*ıı pıs kokıılu dar caddeler, evlenn numaraları bıılunmadiğı gıbı sokaklann da adlan hemen hemen yoktur Yolculara boş, penceresı/ tek odayı konaklama yerı olarak sundukları pıs hanlat Cıenış meydanlar ycrınc du/ensı/ dar vc eğrı buğru, lıiçbıı duzenı olmayan pa /aıyerlerı Nc tarafa gıdersenı/, ne tarafa ba karsanız leş gıbı koku, ıslım vc pıslik Bıı lıo 7iık, karanlık vc pıs kokan sokaklardan at sır tında geçerken o cğrı buğru sokaklann ev sı ralarını oluşturan serıl ahşap barakaları gorun te her 7aman ahşap dukkânda otııran tcmbel goçel>eyı hatırladım I Icr Turk kentı ışte bu ozellıklcrı laşıı (s 162) I ıırkler gıttıkluı hcr yeıde tum kultıır uıunlerıııı yok etmışlerdır vc bunu yapmaları na da tslam dmı uııı veımıştır Tıırklere dışlun duşunce ve goruşler, suıeklı ya/arın gormck ıstcdığl gıbı yansıtılmış ve Doğu'yu Batl'dan ayıran başkalıklar, o/cllıkler lıoşgoruylc karşl laıımak yerıne sureklı aşağılanmıştır Doğaldır kı, karşılaştınna yapılınca Avnıpa yaşanıına uymayan hcr şey yadırganıııakta ve boyle resmcddmektedıı Yııkarıda gorulduğu gıbı kent kıılturu yanında, ev yaşamı ve yemc ıçmc alış kanlıkJarındakı farklılık cn başta gelen kultu rcl şok nedcnlcrıdır ya/ar dustav Rasch ıçın "Avrupa konforu yaratmak yerıne mobılya sı sadece bır doşek pıbı dıvandan ıbaret ahşap barakalarda otuıuyoılar, caddede ayakta bır kebapçının pıs masasında sağ ellerının par makları ılt ycmek yıyorlar ahçı sattığı yemeğı solellcnnc verıyor, akşamları eğcr ahşap ba ıakalarının yavan odasındakı doşeğı terk et mcyı duşunurlcrse /ıfırı karanlık caddclcrde loke/leyıp duruyorlaı Bu tıksındıııcı şekılde ha/ırlanan kebapçi yemeklcrındcn tat alama dım Avrııpalı mıdcm Asya yağının kokularını ve Asya tatlılarını kabul eüııcdı Sultan sara yında bde Avnıpa konlonı vc mobılyası yok " (s 197) Doğıı Sorıınu'nun çozumu nu, Turklcrın relorma tabı tıı lulınasinda değıl, onların Av rupa lopıaklaruıdan Asya va sıııulmesındc gorııı yazar Bu başta Avusturya ve Almanya olmak uzcre Batılı guçlerın cn onemlı gorevıdır Tum kıtabı boyunca Avıupa toprakların dakı 15 mdyon Hırıstıyan ın yınc o topraklar dakı 850 bın kı bıınlar kcndı verdı&ı sayılar Muslıınıan Turk tarafından yonetılmesını ıçıne sındırcmedığı hcr ıiadesınden anlaşılan vc Yunan Slav ve Slav olarak gosterdığı Bul j'.ar halklarını kaışı koynıaya çağıran Gustav Rasch ın ço7iım oncrısı şoyle "Doğu Soııınu nun ço7iımu nedır'' Herhal de tngıli7 vc Fransız lıcaı ı çıkarları yuzundcn lurk ulcmalar vcdespodar hukumctını ııygar vc Hırıstıyan Avrupa sının yuzkarası olarak ayakta tııtmak değıldır, tersıne, Balkan Yarı nıadası'na egenıen olan Asya goçebe soyıınu nereyc aıt isc oraya surnıek, Boğa7in ve Mar nıara Denl?ı'nın karşı yakasına, Asya'ya sur mck gerclur" (s 208) Nesncl bır lurk ımgesı beldemek bır yana, cn a/ından I urkıye yı kcndı per>pcktıtınden anlayışla karşılayabılıı mıydı Rasch o tarıhte, herhalde hayır Orneğın Andrew Mango'nun sergıleycbddığı etno rolatıvıst bakış açısı ıçın daha çok crkcndı kuşkusu/ Bunu ( lare Shc ııdan bıle başaıamamıştır bır çcyrek yıı/yıl sonra Dolayısıyla genel olıımsıı/ Doğu ımge sı kapsaınında yonctımı altındakı Hıııstıyan halklara baskı uygulayan, yonctım yeteneğın den yoksun bır devlete başka turlu yaklaşa ına/dı elbettc Ancak Turk toplumundakı ka CUMHURİYET KİTAP SAYI dın erkek ılışkılerı bağlamında Ra.sch'ın sapta maları sıyah bcyaz ıkcn modernleşme surccı ılerledıkçe Sherıdan'ın satırlarında dalıa gıı alanlar bclırgmlc^mckledıı Sherıdan'a gorc Turk kadınının mevkısıne go rt konumıı dcğısnıekte oldıı ğundan kesin olarak onun cv rımın hangı scvıycsıne ıılaştığı konıısunda tam olarak bu saptama yapama/.sınii' (Shcrı dan2(KM 65) Oysa Rasch bıı rada çok net konıısur "Yasal olarak 1 urk crkcğı nın kansı yoktur, resını olaıak Turk evlı değıldır Sultanın vc ımparatorluğun ust du/ey yo netıcılerın duzcnlcdığı ^cnlık lcrtle kadınlan asla gorcnıc/sınu () salonlar da sadete Avnıpa kadınlan dans> eder, bu sıra da Turk kadını harcındc oturıır, çunku kadın olarak asla mevcııt dc^ıldır Çunku o, kadın değıl, sadccc bır knledır" (s 142 vd ) Ister Shcrıdan olsun ısterse Rasch, yabancı bır go/c her şey ruhaf gonınur (Sherıdan 2004 72) Rasch'a gore tıpkı ınsanlar gıbı halkların I\A kıs,ılığı vardıı " lcnıbel" "kayıt sız" vc "gcv^tk" bııldıığu Turk kı^ılığı Avru palılaşamaz Nc buyuk Avrupa guçlen, ne de relomılar bunu başarabılır "Istanbul'da nıemurlann hangı tarz ve yol la ve hangı vasıtayla Turk devlet hi7metındc basamak basamak yukscldıkJcrı araştınlırsa, I urk mcmurunun mesle^ındckı llerlcmc iart ları olarak kışıscl kayınııa, a^ağılık hızmctler, alcak ruhluluk ve mıımkun olduğu kadar fa7 laca uşaklık zıhnıyctının bulunduj*u gorulecektır Boylcre bu ınsanlaruı ruşvetcillklenne de saldırg.uılıklarıııa ı\,\ şaşmamak lâzmı " (s 205) "Turkıye'yi Avnıpalılaştırmak ve modern leştırmek ı^ın klaııııyetı eğıtıme vc kulture uy gun hale getırmek, tum dın ve devlet kurum lannı dcvırnıek ( ) 1 lınstıyanlıkla Muslıı nıanlar arasında tum yurttaşllk alanlarında C)itLk sağl.ınıak gerekır Turk hukııınetl boyle bır prograını butun !,artlanyla ortaya koysa bı lc, kendısının ne bunu uygulamak ıçın bu ijartlara salııp bır hukumet prograını ne malı kaynaklan vc nc de retormları hazırlayacak ve gcl^tırecek ınsanları var" (s 203) 1l) Yuzvıl sonlaı ında boyle gorunuyordu 2J Yu/yılın baijinda da durıım değışmış dc ğıldıı Bunu onyargllann tarıhscl sureçte ulke ler arasında sağlıklı bır ılışkı kurulmasını cn gclledığı ıle ılgılı tartı^ınalara bır gerekçe mı saynıalıyız bılemıyorıi7 (, ıınku bu bakış açısı Avrupa Bırlığı'yle 3 1 kını 2(X)5 tarıhındc ıııu zakercleu* başlayacak olan Tuıkıye'ye açık ya da ortuk soylcııenlerın/ yapılan clc^tırdenn ar dında halâ var olduğuna manılan gi7il guçtcn kayııaklanmakta gıbı gorunuyor Turklenn Avrııpalıla^ıııası ıçın topyekun (dınsel ve sos yal) bır asımüasyonun ongo ruldıığu, hatta bunun bır da yatnıa bıçımınde olması gcrek tığı, ya/arın bırkaç kez yınele mesınden anlaşılmaktadır "Bır Avrupa gucıınun oncc 1 urk kışılığını Avrupa kışılığı nc donııştıırmesı, Turkıyc'de kı çok kadınla evLlığı kaldır ması, I urk aılc yasjamından Avnıpa aıle yaşamı oluşturnıası Islamıyctın goru^lcıını kurutması vc Balkan Yarımada sı'nda oturan Yunan ve Slav boyları ıle Turk leıı barı^tıracak bır huncr bulması gereke cck " (s 194) Varolduğu savlan.uı eksıklık vc farklılıklaruı gcrçeklık payına gclıncc Evet bıınlar "oryan talıst balu!," açısından vurgulanması gereken ve kesınlıkle doğıu (') yargılardlr Andrcw Maııgo nun kııabındakı ncsnellığc dek bır haylı aş,ama kat etmek gerekeccktır Pıof Dr Huseyın Salıhoğlu'nıın, lurk çc'nın nc dcıılı bır .ınlatım vc dıujuııce akta rım aracı oldugunıı kanıtlayan, yetlun çcvırı sıylc dılınıı/e ka/andırdıftı Gustav Rasch'ın "19 Yy Sonlarında Avrupa'da Turldcr "kıta bınıtı, 1 ıırkıyc'nın Avıupalı olma ruyasma baş koymu:) gununui7 okuru tarafmdan, O7elllkle Avnıpalının Turklcre ılışkın bugunku goru^ leıının ardında duraıı onyargıları gorebılmc sı açısındaıı okunmasında yarar var dıye du §unııyoni7 • Rasch " 19. Yüzyıl Sonlarında Avrupa'da Türkler "("Turken in Europa ım 19.Jh."),(,a Vroj Dr Museyın Salıho&lu, YıdıtciH \ayınem Yaytnları, Utanbul2004, 220 v 783 'Kara Ev' ve 'Tılsım'ın yaratıcısi: Peter Straub FISILTIYLA KORKUTAN YAZAR yitik oğlan \ itik kız btraub jna dek uzanafi üV hanka bı Burıu na^ıi \ M W . • • Iıye soruy ayrıı etkiyi yapıp yapffiay^'. •: tjavkalannıdabü kitabı ofu::;; / 2003 BRAM SÎOKER ROMAM ÜDULU / 2004 ULUSLAPARASI KOPKU OERHEĞİ EN İYİ RO t h a k SAYFA 17