Katalog

Mikael Nîemi ile 'Vittula' üzerine 'Kim olduğumu anlamak için yazıyorum' Yeni bin yılın hemen başında, Isveç'in en kuzeyinde, kutuplardan sadece 100 km. uzaklıktaki Pajalada (Payala) birkitap yayımlandı. Düşle gerçeğin iç içe geçtiği Vittula (Dölyatağı) başlıklı bu büyülü roman, haritanın en köşesine atılmış ve kendi yalnızlığına terk edilmiş görkemli bir coğrafyada var olma savaşı veren insanların öyküsünü anlatıyor. Kitabı bitirdiğinizde aklınızda kalan ise nerede olursa olsun insanlık dramlarının her zaman benzer şekilde yaşandığı oluyor. Ceçen haftalarda kitap fuarı için ülkemize gelen Mikael Niemi ile 27 dile çevrilen Buzlar KırılırkenıVittula1 isimli kitabı ve yazma serüveni hakkında konuştuk. O KaderAY ArZLl MİLDAN zık onlar ıçın nefes alma alamdır Bu bir metafor mu yoksa sızın ıçın onemlı gerçek bir etken mı ? Kıtabımda muzık onemlı bir yer tutuyor çunku bu benım başımdan geçen gerçek bir olay, etkdeşım 1959'da doğdum ve Be atles'la tanıştığım 6O'lı yıllarda bir çocuk tum Bir arkadaşımın evınde, onun ablası nın pıkabında dınlıyorduk kıtapta soz ettı ğım plağı Ve "ooo, nasıl bu kadar hanka bir muzJc yapabıbyorlar," dıye hayret ve şaşkınlıkla dınlerdık Tabu bir dığer yanıyla, mu/ık yenı toplu mun, radyosu, televı/yonu, bılgısayanyfa yenı Batı toplumunun bir metaforu Hcnuz daha kuçukken telcvızyonumuz yoktu Ben ılk televızyon aldığımı? zamanı hatırlıyo rum Bılırsını/ ışte, her şey yenı Tabıı o si ralar yoksulluk da var, para çok a/ Isveç ekonomısı 1949 50'lerden sonra çok dalıa ıyı bir hale geldı Ekonomık durunıumuz duzeldı Araba almaya başladık mesela ya da dınlemek ıstedığını? sıırece plak alabılıyordunıız Işte bu buyuk ve son derece hızlı bir değışımın metalorunu kıtabımda mu /ıkle vermeye çalıştım Isveç ın geçırdığı tum evre belkı 150 yıl, ama bızım açımız dan bu sureç yanı tarımdan avcılığa, balık çılığa, endustıı toplumuna bılgı toplumuna ulaşmakl960'lardan başlavarak 2000 lı vıl lara kadar geçen 40 yıl gıbı kısa bir surede oldu ve babalarımı/dan, dedelerımı/den ay rıldığımı/, farklılaştığımı/ bu donemı vcr mek açısından muzığı, ozcllıkle rock n roll'u kullandım FARKLI İNSANLAR TANIMAK Yazar olmak ntedıg'ımze 17 İH yanları nızda karar verdıg'tntzı soyluyorsunuz Bu ka rardan sonra nasıl bir eg'ıtım surecı geçırdı mz? Bu aşamadan sonra sureklı yazdım, 18 yaşıma geldığımde bir yazar, profesyonel bir ya7ar olmak ıstedığıme karar verdım Ama yıne de bılgısayar elektronık eğıtımı aldım Bu alanda bıraz çalıştım ama son de rece sıkıcıydı Farklı ışlerde çalıştım 2 yıl kadar vekıl oğretmenlık yaptım lsveç'te as kerlık zorunludur Ama bılırsınız ışte, ol durmekten hoşlanmıyorum, dolayısıyla as kerlığımı sıvıl hızmet gorevlısı olarak yap tım ve bu yuzden 1 yıl kadar çocuk bakım merke7inde çocuklarla çalıştım Yaratıcı ya 7arlık konusunda semınerler veıdım Ku çuk bir kıtabevınde kıtapçıydım Bu çeşıtlı lığın benım ıçın ne kadar ıyı olduğunu şu an soyleyebılıyorum Çunku bu yolla toplu mu tanıdım Farklı ınsanlardan, onların du şunme bıçımlennden çok fazla ılham aldım Yazar olmaya karar verdıysenız, boyle bir şey ıyıdır, çunku once yaşamı deneyımlıyor sunuz, sonra yazmaya başlıyorsunu/ Yanı şu an geçımınızı yazarlıktan mı \ağ lıyorsunuz* Evet, bu kıtaptan sonra zengın oldum1 Şaka bir yana oncesınde yoksuldum dıyebı lırım, bir kitap hayatımı dcğıştırdı Bu kıtabın aynı zamanda halkımza bir hedıye olduğunu soyluyorsunuz Bunu bıraz açabılır mısınız'' Evet bu kitap Pajala ınsanına bir hedı ye Çunku ben bu toplumun çocuğuyum Ve onemlısı kendımı şanslı hıssedıyorum, eğıtımlı bir ınsan olduğum ıçın mesela Ba bam gerçekten zekı bir ınsandı, bir yere ge lebılırdı, bir şeylere sahıp olabılırdı ama pa rası yoktu Matematıkte de ıyıydı, ama bu alanda destek goremedı Dolayısıyla ben eğıtım gorme rırsatına sahıp olduğum, ol mak ıstedığını şeye karar verebıldığım ıçın şanslıyım Yanı ben halkımdan çok şey al dım ve bunun karşılığını odemek ıstıyorum Ikıncı bir şey, çok a/ yazanmı/ var bızım, yanı bi7im kulturumuzde Çunku ınsanlar Isveççe yazmaktan hoşlanmıyorlar Kalple rınde Fınce var, ama oKulda Fınce yazıp okumayı da oğrenemıyorlar Dolayısıyla ben onların bir tur scsıyım Hem kcndım hem onlar ıçın yazabılıyorum ve onlara "si2İerıyısıni7, bızım kulturumu/ ıyı" dıye bılmek ıstıyorum Bunu yapabıldığım ıçın, a/ınlık halkım bu kitabı sevdığı ıçın gerçek ten mutluyum Bu benım ıçın gerçekten çok onemlı Isveç'in en ıyı yazarı odulunu aldınız ama kendınızı bir lsveçlı gıbı bıssıtmıyorsu nuz K İ T A P S A Yl 822 ıttula oncest ve sonrasınâa ha yatınızda ne gıbı dcg'ışıklıkler oldu> 12 yıldır yazı hayatımın ıçınde Vittula oncesınde altı kitap yazmıştım ama bılınen bır yazar değıl dım, bu kadar tanınmıyordum Buyuk ba şartlar elde etmemıştım açıkçası Çocuk kı tapları yazmıştım şıırler yazmıştım Ama bu kıtaptan sonra her şey tumuyle değıştı Artık meşhur olmuştum, Isveç'te, Nor veç'te, Fınlandıya'da ve dığer ulkelerdc Eskıden evde daha fazla vakıt geçırebılı yordum, yazabılıyordum, fakat bu kıtaptan sonra sureklı ama sureklı yoğunum Konuş malar, roportajlar, seyahatler, vs Ayrıca ro man dışında başka turlerde de yazmam ıçın teklıfler almaya başladım Bır tıyatro grubu tıyatro yazmamı ıstedı Telcvızyon ıçın, rad yo ıçın yazmam ıstendı Dolayısıyla once den her şeye "evet" dıyebıhrken, şımdı her şeye "hayır" demem gerekebılıyor Çunku gerçekten zamanım yok En buyuk değışık lık bu Aslında bır yazar olarak da ıyı bır değışıklık oldu Çunku Vittula yayımlandık tan sonra ulkemdc ve kıtabımın yayımlan dığı her ulkede çok ıyı eleştırıler aldım labıı bu durum sızın edebıyatımzı da et ktlemış olmalu Örneğtn yazma surecınız na sıl etkılendu Yazmak daha zor hale geldı, gerçekten çok daha zor hale geldı Ve ben bundan memnun olmadım Bır kitap daha yazmaya çalıştım ama fante/ılerımı bu çalışmaya ak tarmakta çok zorlandım, çok sorun yaşa dım Okurların, yazarların, gazetecılenn herkesın baskısını hıssedıyordum Ama neyse kı geçen sene başka bır kitap yazmayı başardım Ûzayla ılgılı çılgın bır kıtaptı bu, bılımkurgu Bu kitabı yazabıldıkten sonra, "Oh artık tekrar yazabılıyorum", dıye hıs settım, tekrar mutlu oldum Çunku Vittula, 2000 yılında yayımlanmıştı, uzerınden 5 yıl geçmıştı Yanı hemen hemen 3 yıl boyunca ya7amamıştım Vittula yayımlandıktan sonra bu kadar ılgı goreağtne daır bır fıkrmız var mıydı> Aslında hem ıyı hem de kotu şeyler bek lıyordum Çunku bu kıtaptakı tarzımda çok fa7İa mı/ah var Folklor var Gundelık ya şamlar surduren ınsanlardan çok fazla hı kâye vardı Entelektuel bır yaşam değıl bu, SAYFA 16 y BUZLAR KIRILIRKEN, buyuk şehır yaşamı hıç değıl Aslında boyle olunca kıtabın benım ınsanlarım ıçın ılgınç olacağını bılıyordum Ama mescla Stock holm gıbı buyuk şehude yaşayanların, bıra7 avam ve kışkırtıcı bulacağını duşunuyor dum, yanılmışım1 Onlar da çok sevdıler Ustelık Isveç ve dığer ulkelerde de sevıldı Dolayısıyla bu bir surprızdı KİMLİK SORUNU Kttabınızın Turkçtdt yayımlanacag'ınt oğrendığtnızde nclcr duşundunuz^ Çok mutlu oldum Çunku benım mem leketım Pajala'da yalnı/ca bir tek Turk yaşı yor ve Pajala'dan bir kadınla evlcndı, ço cukları var ve hâlâ orada yaşıyorlar, benım arkadaşım Donduğumde ona kıtabımın Furkçe baskısını gotureceğım Haberı yok tu, surprız olacak Ve ona "Sclanı, Turkı ye'den gelıyorum," dıyeceğım ve o şaşırarak "hıı" dıyecek lurkıye'yı zıyaret etmedtn once Turkı ye'dekı azınlıklar konusunda bılgınız var mıydi'' Evet, elbette Kurtlerden habenm var Bunu, sızın azınlık sorununuza benzer bir sorun olarak goruyor musunuz ? Kuçuk bir açıdan evet, fakat burada Kurtler ıçın çok daha zor bir durum var, daha baskıcı Bızım de sorunlarımız var, ama bızde şıddet yok Uzerımıze gelen po lıs, asker vs yok, suçlu, tutuklu yok Bızım azınlıklarımız ıçın durum bu açıdan bıraz daha ıyı olsa da kendı kulturunuzun kabul edılmedığını hıssetmek kotu, bu bir sorun Burada onemlı olan nokta, kımlık Mesela herkes sızın lsveçlı olduğunuzu soyluyor, Isveçlısın, Isveçlısın, elbettc ben bir lsveçlı yım de ama bundan daha başka bir şeyım de Clbette Kurtler de Turkıye'de yaşıyor lar, bir yanları Turk ama onlar hâlâ Kurt Bu yuzden sorun "kımlık" sorunu Ku çuk bir çocukken bıle ba/ı açılardan farklı olduğunu hıssedıyorsun ve "ya toplum bu nun ıyı bir şey olmadığını dusunuyorsa" dı ye geçırıyorsun aklından Dolayısıyla dığer msanlar kadar ıyı olmadığını, baskı altında kaldığını hıssedıyorsun kı bu durum ozgu venını ttkılıyor Azınlık olarak benım ınsanlaı ım yeterınce ıyı değıl dıye duşunmeye başlıyorsun Boylece sorunlar da başlıyor Içkı ıçme sorunu mesela, ışsızlık sorunu Bı zım açımızdan ışsızlık oranı bir havh yuk sek Tabıı, nedenlcrı de var Okuldan hoş lanmıyorlar Çunku okulda Fınce yanı ken dı anadıllerınde konuşamıyorlar, doğal ola rak da eğıtımsız kalıyorlar, sonra da ışsız Yaıatn ko\ullarınız kıtabınızı, yazma tar zınızı rıasıl e/kılıyor? Bir a/ınlık mensubu olarak, yazmaya başladığımda sorunlar yaşadım, çunku bir lsveçlı gıbı yazmaya çalıştım Vc ortaya ko tu bir edebıyat çıktı Oldukça entelektuel, oldukça komplıke, ust sınıfa hıtaben bir şey çıktı ortaya Yanı eğıtımlı ve entelektuel ol maya çalıştım ama elbette kı boyle değıl dım Yanı tabıı kı eğıtımlı bırıyım ama Isveç tam bir eğıtım değıl bu Dolayısıyla kendı dılımı kurmam epeyce /aman aldı Isveççe de benım dılım ama ben bir tarzdan soz edıyorum Benım ıçın kılıt nokta, kendımı kabul etmektı, kulturumu kabul etmektı Bu ıyıydı, benım kulturum ıyıydı Dığer herhangı bir kulturden daha ıyı değu ama daha kotu de değıl Bu bendım Dolayısıyla ılk başta aklımla yazmaya çalıştım ve sorun lar yaşadım Sonra kalbımle ya/maya başla dım ve ıyı oldu Sanırım bu onemlı bir fark Kahramanlannız, rock'n roll'la, Beatles'la tanısır ve kendtlenm ozgur hıssederler, mu C U M H U R İ Y E T