Katalog

Oral'ın yazarlığında dikkati çeken ilk yan, gerçeklikleri, bir büyüye kararak, daha doğru bir deyişle gerçek sanki bunun parçasıymış gibi anlatmasında bana göre. Düşle gerçekliğin atbaşı birlikte yol aldığı bir yazma biçimi bu! üstelik zeynep Oral, bunu yazarlığının temeline almış görünüyor. M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Sahnenin Aydmlığı medı ne yazık kı, duşlenmızde oylece kaldı bu tasarı Oral'ın yazarlığında dıkkatı çe ken ılk yan, gerçeklikleri, bir bu yuyle kararak daha doğru bir de yışle gerçek sankı bunun parça sıymış gıbı anlatmasında bana go re Duşlc gerçekliğin atbaşı bir lıkte yol aldığı bir yazma bıçımı bu 1 Übtelık Zeynep Oral, bunu yazarlığının temeline almış goru nuyor Bakıyorsunuz, gerçeklığı duş gıbı anlattığı oluyor Sonra bırdenbıre durduruyor bu anlatı mını, gerçeklığe donuverıyor apansız Yer yer, aykırı gerçekçılı ğın sınnlaıına da gelıyor hatta Okuru eıııkonu şaşalatıcı bir tu tum bu ama hoş da bir anlatım aynı zamanda1 Yaz Duşum Yaz'a ekledığı Sunu da şunları soylu yör zatcn " Kımı zaman duşlerımın ger çekten daha gerçek olduğunu, kımı zaman yaşadığım gerçeklerın bir duş (ya da karabasan) olduğu nu fark ettım Gerçeğın ıçındekı duşle, duşlerdekı gerçeğı ayrı du şunemcdığımden yazmaya sığın dım " Ne vaı kı anlamlandırmaya, suskunluklarla orulu anlam ço ğulluklaıına ayrıntı serpıştmp, bunları ışlev bağlarıyla bırbınyle ya da ana metınle ılıntdendırmeye gorece daha az yer açıyor Oral Bu da sanırım onun yazarlığı, ga zetecılıkk karma kaıarlılığından kaynaklanıyor Bu bıçemı, hemen butun yazdıklarında gorebılmek olası çunku Zeynep Oral, çok guzel bir dılle oruntuluyor yaz dıklarını "Ve" bağlacına goster 1 dığı ıştah da çok belırgın Tum cenın ortalarında değıl yalnız, gı rışlerınde de sıkça karşdaşdabdı yor bağlaçla Neden bunca duş kunluk gosterıyor "ve"lere Zey nep Oral, bir turlu çozemıyo rum Şııre yatkın dantel gıbı dd ışçdığı yansıtması, şurlı bır orgu kurmaya gınşmesı boyle bır tutu ma surukluyor sanırım onu Ama duşunmeden edemıyo rum Zeynep Oral Yaz Duşum Yaz'dakı yazarlığını surdurebıl seydı, bugun çok farklı bır yerde olurdu herhalde Daha ılk oyku lennde uddı donuşturum çabala n ıçındeyken bu oykulerın peşını bırakmış olmasına uzıdmemek el de değıl onun' Yaz Duşum Yaz'dan sonra yazarlığını gazete ulığınden ayırabılseydı çok farklı bır yerlere doğru da yol alabdırdı Oral Oysa o gorebddığımce pck dırenmedı bu konuda Yazarlı ğında gıde gıde ışlevı onceledı, gazetecılığınde de ılk ış olarak kultur elçılığını benımsedı hem de yerel, ulusal, uluslararası alan da durma koşııp ınsanlan top lumları, kulturlerı bırbınne bağ lama sorumluluğuyla S elçuk Bırsel, gozlennde kı zı Zeynep Oral onun ken dısıne sunduğu kıtabı, ka yıp gıden goruntuler, oyle ayrılmış olmah yaşamdan Dunya Sahnelerınden lzlenımler / Karanhktaki Işık (Alkım, 2003) Kızını sevmek dunyayı sevmek anlamına gelmıştı hcrhalde anne Bırsel ıçin Oral ın ' ( anım Ar kadaşım Annem" başlıklı yazısını (Cumhurıyet 18 9 2004) okuma saydım eğer bu tumcelerle gıre mezdım yınc dc yazıya Arna Karanlıktaki Işık'a yoğunlaştığım gunlerde,' hıç eskımeyen, hıç ek sılmeyen arkadaşı" annesını yıtır dığını oğrcnmek, ona sunduğu bu kıtabı okurken çok daha tark lı 'Esıntıler"le dağladı yureğımı S,oyle dıyordu yazısının bir yenn de Oral "Mehmet Yaşın ı okumuş muy dun, 'Gunun bırtnde / çocukları na verdıkçe zengınleşen / bir an ne olur yeryuzu / ve yeryuzu olursun sen' Işte o gun bugun anneeım Ve sen artık o yeryuzu sun " Aylar ontesınde planlamamı y.ıpmış puşcmbeye gelmedığı ıçin, 1 Lkım yerıne 30 Lylul'dekı Kıtaplaı Aılası nı perdelerın açılışına ayırmayı bu doğrultuda Zeynep Oı al ın Karanlıktaki Işık adlı kıtabını odaklamayı kurmuş tuın Doğrusu ya bunu tıyatro muzun, bir gızlı kultur urctıcısı olarak Oral a duyması gereken gonul borcu bağlamında da du şunmuştunı Otesınde yalnız tı yatromuz ıçın yaptıklarıyla değıl, bir yazar olarak ortaya koydukla rıyla da değerlendırılmesı, dıdık lenmesı gereken bir yazar Oral Son olarak onun uluslararası kultur elçdığı uzerınde de dur muk geıekıyor bcnu, Iştebu yondekı katkılarına kısaca değı ncrek Kaıanlıktaki Işık'a getır mek ıstıyorum sozu BİR YAZAR OLARAK ZEYNEP ORAL Zeynep Oral'ın yazarhğıyla kendı payıma yırmı yıl once tanış tım Yaz Duşum Yaz (Gur, 1985) adlı oykuler demetınde Sonra sında Esintiler'82'sını okudum onun Arkası otckı kıtaplarla gel dı Konuşa Konuşa, Sozden Soze, Bir Ses, Tutkunun Romanı, Kadın Olmak... Andığım bu son kıtabını, Nurhan lekerek'ın one rısıylc tıyatro tasansına da donuş turmuştuk Tekerck oyunlaştır mıştı zatcn yapıtı Salınelemeyı, sunumu da kendısı gerçekleştıre cektı Ama olanaklanmız elver Bıraz da bu yanı u/erınde dur mak ıstıyorum onun BIR KULTUR ELÇİSİ OLARAK ZEYNEP ORAL Yazar Zeynep Oıal'ı her ne ka dar 1980'lerde tanıdıysam da kul tur emekçısı, elçısı olarak tanıyı şım onu çok daha onceye rastlı yor Mıllıyet Sanat Dergısı, dk çıktığında sarı kâğıda basdan, anımsadığımca Mdlıyet le birlikte \erden bır ektı Ama 1970 ın he men başlarında ddckatı çeken sa nat dergısı olarak herkesın ızledı ğı bır yaymdı Ozelldde sahne sa natlan, gorsel, plastdc sanatlar dcrgının sayfaları arasında kendı ne genış yer buldu, bulmakla kal madı, dergı aracdığıyla yalnız ul ke anlamında değd, uluslararası bağlamda bır detışım ağı da kur du Işte bu dışkdenışte, Zeynep Oral'ın buyuk pay taşıdığı goru lebılıyordu hemence Ama ozel ldde tıyatro soz konusu olduğun da, Zeynep Oral" adı, gıde gıde bır guvenın, bunun otesınde yak laştığı, değerlendırmeye gırıştığı konularda yetkınleşmenın de sımgesıne donuşmuştu 12 Mart karanlığının, 12 Eylul zındanlığının ucun ucun kaldırı lıp aydınlanmasında bır çalım Zeynep Oral'ın da cıddı payı ol duğunu duşunmuşumdur oteden berı Kıtabına, Karan lıktakı Işık" adını vermış ya, ka ranlıktakı bır ışık da kendısı ol muştu o ydlarda Bu açıdan Zeynep Oral'ın I urk tıyatrosuna doktuğu emeğı gormemek ıçın kor olmak gerek1 Gerçekten de tıyatroya gonul ver mış nıce ınsan bırkaç on yd bo yunca Zeynep Oral'ın yaydığı bu ışıkta buluştu tanışıp bırbırlerıne deneyımlerını aktardı, bırbınnden etkder alıp verdı Boyle olunca, tıyatromuzun otckı ozgeu kışderınde goruldu ğunce bır gızlı oğretmen de o ol du alana, kendısı ıstemese de bu nu TİYATROMUZUN GİZLİ ÖĞRETMENİ ZEYNEP ORAL Zeynep Oral, son kıtabı Karanlıktaki Işık'ta elbette oğret 1 menlığe soyunuyor değd Ne kı andığım kıtap, bu yonde cıddı bır ornek bana gore Yazar, her ne kadar yapıtını, "Dunya Sahne lerınden Izlenımler" altbaşlığıyla vermeyı yeğhyor, bır açıdan kı taptakı ya/darın bu tur çahşmala rı ıçereceğını ele venyorsa da, okuduğunuzda, mındc bır tıyatro ansıklopedısı olduğunu goruyorsunuz Karanlıktaki Işık ın Gerçekten de yapıt, okuru çok genış, ustelık ardışık bır çevren ler yelpazestne uçurabılıyor Us teldc kabaca goz atmak bde boyle bır yargıya varmak ıçın yetıyor bence Boyleldde, sozgelımı bır yandan "yonetmen tıyatrosu" kavramını deşebdıyorsunuz kıta bın ya da ansddopedının sayfala nnda, ote yandan dunya tıyatro yazınının çeşıtlı venmlerıne farklı açdardan eğılme olanağı buluyor, sından tanışmanm mutluluğunu tadıyorsunuz Bu açıdan yalnız surukleyıcı bır kıtap olmakla kalmıyor Karanlıktaki Işık, yanı sıra bır baş vuru kaynağı olarak da onemlı ış lev usdenıyor Bır polısıye ro man gıbı surukleyıcdığe sahıp ol duğunu da eklemelıyım kıtabın, dunya klasddenyle ucundan kıyı bunu boyle yapılandırabdmek bıle başlı başına bır başarı bence Zeynep Oral ın bu onemlı ça lışmasının tıyatroya dgı duyanla ra, tıyatro yapmaya yenıce başla yanlara, bunu gonullu ya da tecı men olarak surdurenlere neler kazandırabdeceğını otesınde sa natm herhangı bır dalında bır bı çımde uretımdc bulunanların, lu tap aracdığıyla kımı duşunıc sav rulmalarına nasıl uçabdcccğını aşağıda satırbaşlarıyla sıralamak ıstıyorum 1 Genel doğrulaıla temellen dırılmeyen bır tıyatro tolklor dış kısı tıyatronun sanatsal boyutu nu zedeleyebdır 2 Sahne, "boş alan olarak da bır değere sahıptır Ayrıca boş alan ' çıplak alan demek de değıldır1 3 Çehov u sahnelemek ıçın alışılageldığı uzcre ılle ağır laştırmak gerekmez onu 4 Oyuncunun tek sermayesı bedenı başarıda tek yolu dısıplını tek gucu ıse usudur Bu duzeye ulaşan oyııncu "doğal", dolaysız"bıroyun culuk sergdeyebdır kendısını "sıvnlık ten, "abartı"dan arındırabdır 5 Sahne kuçiKiık gereç lerle de donatdabdır oyııncu lar bunlarla okyanuslaıa açı lıp goklerde su/ulebılır bu olanaklıdır, bu ış ıçın gemı' ' ııçak" yapmak gerekmez ılle de1 6 Bır topluluk aynı bır oyıınu, farklı zamanlarda yenıden sahne leyebdır nekı bu çalışmaların, bırbırının oykunmesı olmaması gerekır hıçbır zaman' 7 Hıçbır tıyatrocu, klasıklerle dırsek temasını yıtırmemelı1 8 fıyatro sahnesınde soyle nenden çok yapdan onem taşır1 9 Ne kadar oyun okuyup sey reder, prova ızlersenız, ne kadar yonetmen, yazar tanırsanız o ka dar ^engınleşırsınız1 10 Sahnede ayrıntı, sanıyeden de kısa sure ıçinde ortaya çikıp soner 11 Sahnenız evrensel barışa halkların, ınsanlaıın kardeşlığıne katkıda bulunmuyoısa, yaptığı nız tı>atroyıı yenıden duşunun 1 Sıralayayım mP Ama onlarca satırbaşı sıralayabdırım uzar gı der boyle tyısı mı otckderı de su bulun goreceksınız Zeynep Oral, usunuzda tatlı bır kamçı şaklatacak Karanlıktaki Işık ı okurken sızde1 Yalnızca şu sozlerını almtda makla yetınıyorum bu yazıda 'Yıllardır, tıyatroyla yaşamın ortuştuğune daır ınancım guçle nıyordu Yazdarımla, ulkemde bır Bdınçlenme Adası, Aydmlan ma Adası, Mantık Adası yaratamazdım, ama bu ınanu yayabdır dım " (45) Evet o, bu ınaneı yaymak ıçın uğraşıp dıdındı ydlar boyu Pekı bız n'apıyonız'1 Oyleyse perde 1 Yarın ya da onumuzdekı gunlerde sırayla açı laeak zaten Karanldcta goz kır pan ışıklar gıbı Kımı topluluk Iarsa, ekonomdc guçlerı zorladığı ıçın perdelerını belkı ılerıkı haf talarda açacak, ama olsun ışte yenı bır tıyatro mevsımı başlıyor1 Bu mevsım, tıyatroya gıderken tıyatro uzerme yayımlanmış kı taplara da uzanın, goreceksınız, "tıyatroyu okumak apayn bır zcvk' Karanlıktaki Işık'tan yok sun kalmayın lutfen hele sah nedekı o ışık oylece parddarken' Teşekkurler Zeynep Oral, mevsımın dk alkışı sue 1 • K İ T A P SAYFA 24 C U M H U R I Y E T S AYI 7 63