Katalog

başka şıır kıtabı okuduğumu hatırlamıyo rum "(Varhk 1 Mayıs 1950, sayfa 14) Doğan Hızlan'sa Fazıl Husnu'nun top lumcu kıtapları uzerıne yoruma açık onemlı bır saptamada bulunur ' Çocuk ve Allah Asu Batı Acısı Bunlardan hıçbırı ne Ibprak Ana ne Sıvaslı Karınca,ne de Aç Yazı oranında onem taşırlar" Clek başına bır okul Dağlarca, Papırus, Hazıran 1966) Çunku, yaklaşık 50 yıldır, ustelık gunumuz de de, Dağlarca denınce alda gelen Çocuk ve Allah ve Asu kıtapları olmuştur Bıze go re Toprak Ana, bu ıkı kıtap ve Batı Acı sı'yla kıyaslandığında gerek bıçem olgunlu ğu, gerek konunun onemı bakımından uzak ara ondedır Burada, duyarlık ve ıç tenlığı dışarıda tuttuğumuzu da eklemeh Toprak Ana'yla ılgılı son sozu Fazıl Hus nu Dağlarca'ya bırakalım 1949 yılında son atama yerım olan St vas'a varırken ıçımdekı yanık yurt susuzlu ğunu, onu soylemek susuzluğunu çollerde yalnız kalmış deve surulerınce yaşıyordum Nıye deve dedım Develer yedek besınlerı nı sırtlannda, horguçlerınde taşırlarmış da ondan Ben onu yazmadan once onunla yukluydum Bu yukten onu yazmakla kur tulabıldım (Yapıtlarımla Konuşmalar l.syf 136) 2Sivaslı Karınca: Orta şekerli karınca Dağlarta'nın toplumcu eserlerının bıçım ve oz bakımından en cılızıdır Toprak Ana'nın uzantısı olan yapıtta ozan, Sıvaslı Karınca Dunyaca, Kara Toprak Ustundekı Aydınlıkta dışındakı şıırlerınde şıırını aşa mamıştır Ancak dunyasal duyarlıklı Sıvaslı Karınca şıırı tek başına ele alındığında, ozanın en guçlu şıırlerı arasına gıreceğını soyleyebılırız Sıvaslı Karınca hem şur hem de kıtap olarak aşağıda yer verdığımız dızeler etra fında bıçımlenır Gayretle çaltşmakla.yorulmazltkla, Benzıyordu, Afrıka dakıtıe, Çın'dekıne,Parts'tekıne, Kara toprag'm alnı ustunde, kara, Yuruyordu, Alın yazısından daha hur Kara toprağın yeşıllenmesını, gelmyle koylunun ozgurleşmesını bır karıncayı or nek gostererek dıleyen Fazıl Husnu, Tanrı yı da ışın ıçıne katan Kıtalarda şıırınde şoy leder Asya yı duşunurum Allah demeyı canım ıstemez (Kıtalarda) 2Karşı: Haksızlığa karşı Karşı, Dağlarca'nın 1959 yılında Istanbul Aksaray'da açtığı Kıtap adlı Kıtabevı'nın camına on beş gunde bır astığı guncel ko nulu şıırlerden oluşan kuçuk dergılere ver dığı addır 13 15 şıırden oluşan dergıler 1965 yılında yayımlanmıştır Bunlarda top lumsal duyarlık egemen olmakla beraber, bıreysel konular da ışlcnır "Halkı karanlığa gomen yonetıcıler den Kıbrıs olaylarına ses çıkarmayan "Bırleşmış Ulııslar"a, ka muda aşın ışe almmadan "acımasız koltuk takıler"e dek şıırlerın genış bır yelpazesı vardır 1963 Yılının Noel'ınde Kıbrıs'ta Turkle re karşı başlayan Rum saldırıları, 1964(Rumların hucumu artınca Turk jetlerı asken hedeflerı bombalamaya başlar Pılot yuzbaşı Cengız Topel şehıt olur) ve onu ız leyen yıllarda surerken, Rumlar, Turklerın Kıbrıs Cumhurıyetı'nın tum organlarında temsılıyetının kaldırılması ıçın de ayrı bır cephede savaşlarını surduruyorlardı Kıb rıs'a konuşlandırılan BM Barış Gucu nun arabuluculuk gırışımlerı uğraşları temsılı yetın ve Turklerın can guvenlığının sağlan masında yeterlı olmuyordu Fazıl Husnu Dağlarca bu olaylara duyar sız kalmaz Cengız Topel'e adadığı şıırden, soykırımlarda tepkısızlığı uzerıne Kore'de aldıkları madalyaları BM'ye gerı veren gazıC U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I ler adına dek şıırler yazar Gazılerın BM'ye seslendıklerı şurden şu dızelen alıyoruz Ulart senın bartş dıye anlattığın bu mu Yeşıladamızda btr sansar topluluk Annelerı,çocuklart çıglık çıg'lık oldurme de, Ak sakallı dedelerı su ıçerkt n vurmada Al bunları alçakların goğsune dık Ulart sana ınandtksa sutmettık'' (Kazmalama,Ulan) Karşı'da ozan, Turkıye'nın bugun de so runları olan kamuda ruşvete seçımlerde verdığı sozlerı tutmayan sıyasetçılere, "hal kı karanlığa gomen yonetıcılere" dek uza nır 1965 yılından yonetıcılere seslendığı şı ırınde gozlem ve uyanlan çarpıcıdır Bır ulke yartsı çtrtlçtplak Yansıntn yedtg'ı ekmek tuz Boylt gıderse btlıne hep, Mustafa Kemal'le btle yokuz (Dışardan Gazel) Dağlarca nın çok sevdığı Mustafa Ke mal'e benzedığı dızelennde ekmek tuzla karın doyuran yoksul koylulere bır de dıye ceğı vardır Hey hey, kırk bın koydekt Turklertm, Susuyorsunuz susuyorsunuz susuyorsu nuz, Sızıtı dıle gelmentz soğutlerle, kavaklarla çınarlarla yaprak yaprak mı ? Kırk bın koydekı Turklerım hey hey Ses verınız kurtuluş olumden uzak mfi (Yeryağ, Gok Soru) Ozanın toplumculuğu yalnız koylulere ılışkın değıldır tşçıler de şemsıyesı altına gırer Zonguldak komur ışçılerıne yazdığı dızeler koylulere seslendığının tıpkısıdır Yıllarca çalıştrstn gundeltğtn on lıra Açstn susar kuyular bağıra bag'ıra Yuzlerce yıl yuzlerce yıl avucundakt ek mek alınmtş Ne tsledın çoluğunun çocuğunun sart lok masını aşag*lardan > Zonguldak olu ıkı gecede, gecede dtrı bır, Zonguldak bır l urktye, btr aç Turkıye de ğtlmıdır? (Yeryağ, Zonguldak Ağıdı) 3Kınalı Kuzu Ağıdı: Toplumculuğun damıtılmış ozeti Ilk baskısı 1972'de yapılan Kınalı Kuzu Ağıdı toplumsal bılınç ve duyarlığın ozan da ıyıce sındırılmış bıçımıdır Toprak Ana' da ınılen ozele uzak, ıçerığe ozettır Kışıyı yaşamı boyunca etkısınde bırakıp koye, koyluye yaklaşımını değıştırebılecek olçude guçkıdur Bıze gore ozanın en başarılı top lumcu yapıtıdır Ibprak Ana'yla bırlıkte kı tabın son baskısı Mıllıyet yayınlannca 8 yıl once yapılmış şıırınde, kendıne guvenen, yalnızlığı seven, onunla yaşamayı bılen guçlu Dağlarca'yı alıp bambaşka bır Dağfarca'yı, yalnızlığı yuzunden ağlamayı, hatta olmeyı ısteyen bır çaresızlıkle karşımıza çıkarmakta Bıtmez guzellığt yalnızlığı Yeryuzunun Bıtmez karanlığı Her gece ag'lasam Nerde btr duzluğe ertjecek Btlemem kt Uçtuz bucaksız Babasızltg'ı kardeşsızlıg't og'ulsuzlug'u Iniansızlığı tnsanların'' Her gece gokkujaklart acılar gererken us tutne karanlık Uçsuz buıakstz btr evrende uçsuz bucakuz Btr mağara ıçındeyım Her gece yuvarlak kullanılan soyutluğun bu kışılıkte şurın ge lışımı adına yararlı olacağını umuyoruz 5Çekmecede dalgalanan şiir bayrağı: Fazıl Husnu Dağlarca Bakı Suha Edıboğlu ozanımızı konu edındığı yazısında şoyle der "Koylulerımız onun gerçek ve ıçten soy leyışlennden habersızdır Çunku Fazıl'ın şı ın, aydınlar ıçın yazılmıştır Ve bu şurlerde çoğu zaman bır kapalılık halkın anlayama yacağı bır ıçtenlık, bır burukluk ve şıırın kı şılığıne ozel, garıp bır ıstıf oyunu vardır ' (Bızım Kuşak ve Otekıler, sayfa 141) Bu goruş ozanın bıreysel odaklı şıırlerı ele alındığında buyuk bır doğruluk payı ta şır Ancak, toplumcu şıırlerı ıçın nerdeyse tumuyle yanlıştır Bunu, bu yazıda yaptığım alıntıları ınceleyerek de anlayabılırız Onun şurı aydınla bırlıkte koyluyu de ıçıne alan tum halkın bılıncını, dılını genışletıcı, anla şılır ve çok boyutludur Konuyla ılgılı ola rak Varlık dergısının 1994 Ağustos sayısın da, Ahmet Soysal'a gore, " Dağlarca'nın epık ve toplumsal şıırle rı bılınçlı olarak daha yuzeyde olanaklarla yazılmışlardır, daha kolaydırlar, çunku ıde olo)ik, sıyası bır anlamı, bır ıletıyı hemen ve elverdığınce genış bır kjtleye ıletmek duru mundadırlar Dağlarca, kendını daha once lerı V Hugo'nun ya da Tolstoy'un (kendı sıyle yaptığım goruşmede ornek aldığı ya bancı ozanlan sorduğumda bana V Hugo ve Goethe'nın adlarını vermıştı O Z C) yaptığı gıbı ıdeolojık ve sıyası bır mısyonu olan bır eğıtmen olarak da duşunmuştur Okullara gırmek ıstemıştır ve gırmıştır " (s 33) Edıboğlu'nun 'Fazıl'ın şurı aydınlar ıçın yazılmıştır' goruşune başka bır açıdan bak mayı deneyelım, bu goruşu doğnı varsaya rak ona şu soruyu sorakm Bu 114 kıtap ay dınlar ıçın yazıldıysa aydınlann yetış me/yerleşme merkezı sayılan unıversıtelerı mızde Fazıl Husnu Dağlarca uzenne şımdıye dek yazılmış neden yalnızca 2 tez bulunmaktadır? (bılgı YOK tez dolapları) Nurullah Ataç, Dıyelım'de şoyle der "Fazıl Husnu Dağlarca sadece zamanı mızın ıyı, onemlı şaırlerınden bın değü ye nı adamı yaratacak olanlardan bın, yenı bır anlayış getırenlerden bırıdır' (Dağlarca, yargılar konuşmalar, seçme şıırler 1974) Yenı bır anlayış gelıştırmeme/memıze yol açan, 20 yuzyıhn bana gore en değerlı oza nı, Turk şıırının Mustafa Kemal'ı Fazıl Husnu Dağlarca'ya dağlarca saygı ve sevgı lerle • Kendtmı Kendımt Her gece bır canım olsa Her gece oldunem (Boşlukta) da 4Notron Bombası: tyi/kotu şiir bır ara Notron Bombası'nı ozanın dığer toplum sal yapıtlarından ayıran yanı, toplumun so runlarına karşı daha kentlı, bıreysel, dağı nık yaklaşım ve duyumsamaların ağırlığıdır Bız fazıl Husnu'nun hıçbır kıtabında ge rek şıırler arası gerek şıır ıçı kavram, olay, olgu konu sıçramasına boylesı buyuk olçu de başvurduğunu gormedık Gerçekte, toplum uzerıne değıl de, ozanın ıç dunyası na atılan bır bomba da soz konusu Yapıt deneysel bır c,alışmadan çok bır bıçımde eserın hızla yazıldığı ya da yaştan ılerı gelen (ozanımız 67 yaşındadır, buna karşın sonra kı eserlennde şurlerını aşmayı bılmıştır) bır rahatsızbğın bırçok şıırde yınelenmeye yol açmış olabıleceğı duşuncesını uyandırı yor Yaşa ılışkın duşuncelerımız, Boşlukta 7 62 Dağlarca, Dort Kanatlı Kuş'ta bu esenn en sevdığı toplumcu yapıtı olduğunu dıle getırır Bızce de sevılmeye değer yanları, şı ırlerı vardır Ancak, eserın eksıklerı de aynı olçude belırgındır Özelhkle sozcuklenn tutumlu kullanımıyla ılgılı bıçımsel ozen yoktur ıkıncı yenı şurınden alımlanan kısa uzun dızelerle şur yazımı yapmacık dur maktadır Ya da gunluk dılın hıç değıştırıl meden şure sokulması Daha ılk şıırde, Notron Bombasf dır bu, kıtaba da adını veren kotu bır şıırle karşıla şırız Guzel bır dılck 'barış adına yazılmış tır dızeltr Esın/esrıklık eksıklığı, tumuyle gunluk dılde kullanılan sozcuk ve ımgelerle yazım Fazıl Husnu gıbı bır ozanın adına yakışmayan kotu bır sozde şıır ortaya çıkar mış Bu durum Anadolu Iran'a Gazel, Bır gunluk Tanrının Yaptığı Suç Yurttaşlık Yeryuzunce Yurttaşlık, Pasaport şıırlerınde de goruluyor Kıtabın sozunu ettığımız sevılmeye dığer yanlarına gelırsek sıradan bır dızede olsun ıyı nıyet yucelebılmek ve/veya paylaşmak egemendır Notron Bombası'nda yer alan Iran'a Kasıde Boşluktd BrıalJe'dekı Suç Kutuğu, Yakılacak Para Evren Kanı, Kara Çızgıler Ulaşmak Ozgurluk Uzerıne Dort lukler Motordakı Gızevren ve O Devletle re Dılekçedır 20 yuzyılın yalnız Turk değıl, dunya edebıyatının da en onemlı ve guçlu şıırlerındendır Yapıtta anlama saç te lınden ınce bağlı, serbest çağrışımla yazıl mış, ıkı değerlı şıır daha vardır Bunlarda 1 Fazıl Husnu Dağlarca, Toprak Ana, Varhk Yayınları, 1950 2 Fazıl Husnu Dağlarca, Sıvaslı Karınca, Yedıtepe Yayınları 1951 3 Fazıl Husnu Dağlarca, Karşı.Dışardan Gazel, Kazmalama, Yeryağ, Kıtap Yayınla rı, 1965 4 Fazıl Husnu Dağlarca, Notron Bom bası, Cem Yayınevı, 1981 5 Fazıl Husnu Dağlarca, Kınalı Kuzu Ağıdı, Tum Zamanlar Yayıncılık, 1993 6 Fazıl Husnu Dağlarca, Yapıtlarımla Konuşmalar 1, Doğan Kıtap, 1999 7 Fazıl Husnu Dağlarca, Dort Kanatlı Kuş, Ozgur Yayın Dağıtım, 1985 8 Cem yayınevı, Fazıl Husnu Dağlarca, Yargılar, Konuşmalar, Seçme Şıırler, 1974 9 Doğan Hızlan, Tek başına bır okul Dağlarca Papırus, Hazıran 1966 10 Bakı Suha Edıboğlu, Bızım Kuşak ve Otekıler, Varhk Yayınları, 1968 11 Ahmet Koksal Varhk, 1 Mayıs 1950, sayfa 14 12 Ahmet Soysal, Varlığın Şaın Dağlar ca Varhk Ağustos 1994, sayfa 33 13 http //members trıpod com/kıb rısevı/dunbugun/unutulanlar htm 14 http //bucatarıh sıtemy net com/kronolojı/5 html 15 www dpt gov ekonomık ve sosyal gostergeler * www dpt gov'a gore 2001 yılında bu oran her 1000 çocuktan 39una karşılık gelıyor SAYFA 13