Katalog

Fazıl Hüsnii Dağlarca Çekmecede dalgalanan şiir bayrağı muşlar Kuşkusuz, 114 şıır kıtabı, bunların nıtelıklerıyle bu sıralamaya 20 yuzyıldan ekJenebılecek en onemlı bırkaç ozandan bırı, geçen / haftalarda 90 yaşına basan Fazıl Husnu Dağlarca Doksan yıllık, Cumhuriyetimizden buyuk yaşında, yazdığı yüzlerce şure karşın edebiyatın dığer dalla rında bir tek olsun eser vermeyen, ya ber o, Toprak Ana'ya dek yazdığı her şı ınnde bıreycı/toplumcudur Onemlı olan, bıreycılığı bencıllık olarak algılamamaktır Fazıl Husnu'nun Toprak Ana'yı, dığer topluma yonelık duyarlıklarını yansıttığı eserlennı ılerı yaşlarda yazışı en çok, kent soylu oluşuyla ılgılıdır Babasının subaylığı yuzunden ortaokulu bıtırınceye dek he men her sınıfı ayn ıl ve dçelerde okumuş, sonra Kulelı Askerı Lısesı'ne gırerek koy yaşamına uzaklığını pekıştırmıştır Ancak, onun askerlık yıllarında Orta, Doğu Ana dolu ve Trakya'nın turlu ıllerınde gorev yaptığını, bu donemde zaman zaman kırsal arazıyı ve koylerı gezdığını, gozlemler yapıp bırıkım edındığını de bılıyoruz Işte bu gozlemlerın en keskınını Sıvas'ta ger çekleştırmış loprak Ana üe Sıvaslı Karın ca da burada doğmuştur Varır varmaz Sıvas'ı ıkı ay taradım Çar şısıyla pazarıyla, yollarıyla evlerıyle Ye re serılmış toplum oykulerıyle, toplum destanlarıyla Ioplum yapıtlarını sozcuk sozcuk gozlerımle yıyerek onlardan bir sozluk yaptım Toprak Ana'yı yazarak, Sı vas'ın soztuklerını yaşama yenıden geçır dım (Yapıtlarımla Konuşmalar 1, syf 138) 53 yıl sonra da aynı guncellığını koruyan Toprak Ana, şıır aynasıyla koyu ve koyluyu yansıtan eşsız bir eserdır Sıvas'ın bir koyunden yola çıkarak koylerımızın yol, su, elektrık gıda (osellıkle buğday) gıbı eksık lerı, namus cınayetı, kan davası gıbı gele neksel sorunları ve coğrafı ve ekınsel varlı ğıyla Sıvas ılı bolum bolum anlatılır Oza nın bıreyı anlatan şıırlerınde kullanmadığı destan, turku, ağıt, şur, bılmece gıbı halk edebıyatı bılgısı ortaya çıkar, Sıvas koylu sunun dılı okura buyuk bir ustalıkla sunu lur 1950'de açlık vekuraklık dışında koy lunun en buyuk sorunu sağlık alanında dır Yetersız sağlık ocağı, doktor ve ılaç yu zunden doğan her 1000 çocuktan 235'ı (yaklaşık 5'te l'ı)* olmektedır Toprak Ana bu etkılı ve acıklı durumu hemen başında, ıkıncı şıırınde gozler onune serer Boğmacanın kara elt uzanmı\ saat saat, Almıs mınnaak yavrulart ana yatağtndan Çepnı koyu duman duman ah eder, Yuz yırmı yedı baş çocuğa eyvah eder (Çocuksuz koy) Osmanh'nın duraklama donemınde baş layan Anadolu koylusunun geçım sıkıntısı Kurtuluş Savaşı'nda harcadığı para ve mallarla ıyıce artmış koylunun avucunda neyı varsa almıştır Dağlarca boyle bir su reçte devletın yoksul koyluden topladığı vergıyı de eleştırır kağnılardır, Hastaltklarla gelcttj vergılerle gıden (Olıımsuz Koy) Vergı aytydı, toprak korkudan kurumustu (Kara Bakırın Acısı) Koylunun sorunların çozumu adına yal nızca yakınarak Tannya dırenışte, seslenış te bulunması dıkkat çekıcıdır Bosalan karanlığa sız koyun almmzt bu aksam, Alırt yaztlarımz sıltmrse sılınsın gayrı (Çocuksuz Koy) Ağa almıs habtre Vermemtj Hak (Yalnayak) Sorunların çozumu koylu arasında daya nışma ve orgutlenme gerektınr Oysa, koy lunun bencıllığı ve duyarsızlığı bunun onune geçer Neden dusuncelıyız, Kttlık sarmts avar koylerı dıye? Bıztm okuzumuz besılı sukur,sırttmız pek, Hem donen tasın turkusu ne ho\ Unutmuşuz açlığınt cumlenın.doymuşuz gtrtlağımıza kadar, Hadın uyuyalım (Değirmen) Buna bir de ıç kavgaları eklemek gere kır Fazıl Husnu'nun boyle kanlı bir kav gayı yansıtışı şaşırtıcı olçude gerçekçı ve canlıdır Emmıtn og'lu tarlamın arkını çevtrmtş Kendı tarlasına geceden Öyle vurdum kı doşune, fevk de, Kazmast boynumu yardt daha az Bulandt ekın gollendt kan, Devrıldı toprak kımın toprak ustune, Kımsecıkler sağtldamaz (Su Uğruna) Ozan, koy ınsanının duşunsel yapısını da ışler Koyden kente goçen bir koylunun, kentın bakır çarşısında, bakır doven bir ustayı ızlerken soyledıklen duşunce yapısı nı gosterır Kıvılamlar sıçrar yuzume gozume hep, Ateşten geçerek vanlırmı\, anladım, Guzele Vur kı bana da aktl gele, Oğul dovule dovule pışer (Kara Bakırın Dovıilüşü) Duşunsel yapılarında onemlı bır boyut olan Allaha ınancın, koyde okuzlerın kur ban edılışıne ılışkın oğesı ozanca onanmaz Gorme Yanrıyı yıldızları hemşerım, Keseceksen kor bır bıçakla kes, Boynu (Boynu) Dağlarca, Toprak Ana'nın, Anado lu'nun butun umutsuzluğunu, yıkılmış kalmışlığını, el değmemışlığını anlattığını soyler ve ekler "O donemde yenı Turk şı ın ıçınde gudumlu olmayan, gerçek top lumcuğun belgesı sayıldı "(Yapıdanmla Konuşmalar, syf 136) Dızelerınde kentlı bır ozanı duyumsat mayan Toprak Ana'da koy gerçeğı yapma cıksiz ve bılerek sunulur Yayımlandığı yıl, Varlık dergısınde Ahmet Koksal ımzalı bır eleştırı şoyle der 'Ben Anadolu'nun dı lınden konuşan, onunla bu kadar dolu bır Doksan yıllık, Cumhuriyetimizden büyük yaşında. yazdığı yüzlerce şiire karşın edebiyatın diğer dallarında bir tek olsun eser vermeyen, yaşamını yalnız" şiire adayan birçınaro. Cemal Süreya'nın 'Onu nerede görsem ceketimin önünü iliklerim. ilhan Berk'in 'o şiirimizin Ağrı dağıdır' dediği; Haydar Ergülen'in şiirimizin en genç ozanı olarak', Erdoğan Alkan'ın 'en büyük dünya ozanlarının bir bölümüne denk, bir bölümünün de üstünde' gördüğü yaşayan bir abide aynı zamanda. • Onur Zafer CEYLAN Koy dedığın ne, Namık Kemal'ın mahzun dedığı, Mustafa Kemal'ın bayrak açtığt dağ bap, Ağrıdığı yer, hepımızın însanoğluna kar$ı, Kurdun ku$un yedığı (F.H.Dağlarca, Toprak Ana, Koy Dedigin Ne) ız Turkler dunyanın en eskı şıır soyleme geleneğı olan toplumla rından bırıyız 20 yuzyıla gelınce ye dek Dede Korkut'u, Kaygusuz Abdal'ı, Yunus Emre'sı, Mevlana'sı, Pır Sultan'ı, Dadaloğlu'su, Fuzulı'sı, Şeyh Ga lıb'ı ve Seyranı'sı Yalnız bızım değıl, tum ınsanlığın en etkın ozan/duşunurlen ol şamını 'yalnız' şııre adayan bir çinar o (,emal Süreya'nın 'Onu nerede gorsem te ketımın onunu ılıklerım , Ilhan Berk'in 'O şiirimizin Ağrı dağıdır' dedığı Haydar Er gulen'ın Şiirimizin en genç ozanı olarak' Lrdoğan Alkan'ın 'en buyuk dunya ozan larının bir bolumune denk, bir bolumun un de ustunde' gorduğu yaşayan bir abıde aynı zamanda Bununla bırlıkte kıtapları nın en yenı basım tarıhlerının 5 6 yıl once sını gosterdığı, pıyasa edebıyatına sunulan çoğu genç ozanın Faruk Nafi7 Çamlıbel sandığı, 90 yaşına basışının ulusal çapta yayımlanan/dağıtılan 20 25 kadar ekın sa nat edebıyat felsefe dergısınden şımdıye dek yalnızca 'Berfın Bahar' dergısınce ozel bir dosyayla ele alınan bir bayrak Varlık dergısının 1994 yılı Ağustos sayısında Ah met Soysal konuyla dgılı olarak şunları soyluyor "Şıırı duymak ıçın ona hazır ol mak gerekır Dağlarca'nın şıırını duymaya toplum ve onun yansıması edebıyat çevresı olarak hazır değılız "Yıl 2004, durum aynı Dağlarca'yı dığer ozanlarımızdan ayıran nedırı" O, şıırın yaşamın kapsadığı her şeyı ışleyebıleceğını, koklerı Taşdevn duşunce sıne, Orta Asya Turkluğune, Eskı Yunan bılgehğıne, Anadolu erenlığıne, Kuvay ı Mdlıye bağımsızlığına dayanan telsefesıyle ortaya koymuştur Çocuklar ıçın yazdığı yapıtlarından, Turk koylusunun sorunları nı ışledığı dızelere, ınsanoğlunun Ay'a ayak basışından, bağımsızlık savaşımıza dek genış bir yelpazede gelıştırmıştır şıırı nı 114 kıtabının ayrı ayrı okuyup değer lendırme guçluğunden, bu yazıda onun yalnız toplumcu eserlerınden yola çıkarak toplumcu yapısını ıncelemeye çalışacağız B 1Toprak Ana:Sıvas'ta gorunen Anadolu Dağlarca ılk toplumcu yapıtı olan Toprak Ana'yı 1950'de 36 yaşında yayımlar Daha once yazdığı şıır kıtaplarında bıreysel Iık egemen olmakla bırlıkte, Çakı rın Destanı ve Uç Şehıtler Desta nı'nda toplumsal duyarlık da vardır Ancak ona gore bu, toplumun so runlarının ıkıncı derece onem ta şıdığı anlamına gelmez "Toplum cu olmanın bıreycılıkten dışarı çık mak olmadığını, tam tersıne toplu mun kışılerden oluştuğunu" duşunur Bu yuzden 1950'ye dek bıldığımız anlamda toplumcu şıır yazmamıştır Bununla bera SAYFA 12 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 762