Katalog

Derin Yırtmaç l)f RIN VIRTMAC D Timuçin ÖZYÜREKLİ O n dltı oykuden oluşan ' Dcım Yırtmaç" soz oyunlaıının ımge yuklu cumlelenn ağırlıkta ol dıığu blı oyku kıtabı îjıırscl anlatı mın egemenlığınde derın ızler bıra kan kurgusal bıı başarı Uzun za mandır oykulerden kovulan sıradan ınsanların, duygusal yaklaşımlarla, oykulere gerı donuşlerı Insansız, soyut mekânlaıda yaşanan olayların oyku dıye yaygınlaştığı (yaygınlaştı rıldığı) gunumu/de, ınsana ve ınsa nı çığlıklara zemın olan "Derın Yırt maç" bır solukta okıınuyor Mavısel Ycncr bi7e, ınsanların ozledığımız duygusal vc sosyal ya şantılarını aktaran, dıllcndırcn oy kucu olarak guze] bır gelecck yansı tıyor "Derın Yırtmaç" onaltı oyku suyle bunun muştusunu verıyor GenellıkJe lzmır'ın mekân olarak yansıdığı oykulerde 'olay' ağırlığın dan çok sozu edılen ınsanların içsel (duygusal) dunyaları kanavıçe gıbl ışlenıyor Bır ıkı ara cumleyle, ku çuk kuçuk kesıtlerlc bu sııadan ın sanların yaşamları, yaşama bakışları, yaşam bıçımleı ı başarıyla verılıyor Oykuler, sağlam kıııgunun ıçıne yerleştırılen ufak ınış çıkışlarla du yarlık sutcklı canlı tutulııyor Başa rılı sonuçlaıla (sonuçlandnmalarla) bıtırılıyor Kıtabın ıçınde yer alan ıkı oykunun (1 Cjiıveıcın Çağı, 2 Su Yeşılı) en az bu oykuleı kadar başa rılı dığer oykulcnn guzellıklcrıne anlam katıyoı Su Yeşih' ndcn Onu tanıdıgım yoktu aslında Duş sandıklarımdan bırıydı açtığım Sarı, kıpırdak saçlaıını govdeme doladığımda bcvnımm kıvnmların dan vuıuduma brr sıeaklık yayıldı " Bellı bu gelışnıe surtunı yansıtan oyku bırden coşkulu bır sel gıbı laıklı sonuta akıyoı Butun ınsanı ozellıkleı, dcrınle mesıne okışan duygusal sıçramalar la okuyucuyu sanyoı, kendınc çekı yoı, oykunun derınlıklcıınde kaybe dıyor Bu duıumda kısa oykunun butun olanaklaıının kullanıldığını goıuyoruz Zaman Mekan Kışı veya kışıleıın butunluğiı sıkı bır orguyle kısa oykuleı ı oluşturuyoı Son ola rak okuyucıı bunların arasına gıre rek çerçeveyı butunluvor Cjolgcler Islanmaz' oykusunde dlllendırılen betımleme daha çok duşunsel veya duşsel zemını genışle terek, kahıamanımn yaklaşımını bı ze aktarıyor, bı/ı kcndısı kılıyor 'Uzun uzun seyrettı kayalıkları doven denm Sonra, bahçede duran kayık ılıştı gozune Kımbdıı kaç kez, balığa çıkmıştı babası bu kayık KİTAP la Kun bılır kaç kez çakırkeyf olun muştu Akdenız'e karşı Denıze vansıyan golgelere baktı Ne guzel, golgelcr hıç ıslanmıyor du 1 ıpkı kcndı olmayan' ınsanlar gıbı' Mavısel Yener coşkulu bır dıl kullanıyot Duygusallığı duyarlıkla pekıştıtıp başarıyla aktaııyor Eşya lar, yaşanan ortamlar ılışkılcr, oyku lerdc veı alan ınsanların sosyo cko nomık ve psıkolojık oğelerını yan sıtmak ıçin kullanılıyoı "Derın Yırtmaç' ı oluşturan oy kuler, hayatı var kılan ınsanların ya şamlarından kesıtler Şevrole' mar ka eskı bır arabayı canlandıran, canlı gıbı algılanmasını sağlayan dıl ve anlatım, bızı ıçsel bır burukluğa surukkıyor ' Kımseler kırk yıl oncesının efsa nevı arabası 'sevrole'yc eskı model olduğu ıçın yaJnızca sıınnct arabası olarak kullanılıyor' dıyemeycccktı artık " Hu/unlu, ıç buıkan zaman za man anımsanan Yalnı/lıgın dolan baçlaıında kaybolunan Fıansızla rın îştc Hayat dedıklerı Hcrkc sın ıkı uç aıasına sıkıştığı buyuk yal ni7İıkları olmuştur Kabul etmek ıs temedığımız ama grı bır resımde sı yah lekelf olarak duran yalnızlıkla rımız Doğum gunlerınuı sevınçlı çığlıkları arasında tedırgın, terk e dılmış sanısı ııyandıran duygularla sarsıldığımız gunler "Doğum Gu nu" oykusu bunları gerçekleştıren, bızı o kırılma noktasına goturen bır sarmal Kısa ovkuye (yoksa çok lusa oykuye mı') guzel bır ornek de "Kcdı" oykusu "Kedı sever gıbı sevmelıydık bır bınmuı belkı Ya da gıdeceğını bı le bıle sevmelıydık " Duşunsel balumdan derınlığı olan oykulerden bırı de kıtaba ısmı nı veren "Derın Yırtmaç" Çevre tanımlamalarınm oykulen zengın leştırdığını, gorsellık kattığını soyle mıştık "Çıkma ve cumbalarla genışletıl mış aydınlık bır odaydı Karyolanın karşısında bıı konsol vardı Pcnce lenın onunde boydan boya bır se dır Sedırın ustunde koyup açtı ba vulunu llk ışı terlıklerını çıkarmak oldu Ayakkabılarından kurtıılup onları gıydı Akşam yemeğıne kadar pıjamayla dursa Bıı solukta so yundu, odasının havasına hıç de uy mayan, sonradan yapıldığı bcllı, nıodern banyoya gırdı " Yırtmaç" dıl a<,ısından başarılı bır kıtap Rahat okunurluluğunun ne denı bu olsa gerek Bır noktaya daha dcğınmeden gcçcmeyeteğım Benım bıldığım tuz bıi7iı ı,abuk erıtır Karlanan buzlanan yollara tuz dokerler Sı«.ak havalarda dondııımayı oluşturmak, koı umak ıçın yalnızca bu? koymak gcrckmez mi'' "Tuz" oykusunde bu ışlcv ıçın bır kat tuz bır kat buz ko yuyor "Kara Hamza" Bır dovme dondurma yapan usta bulsam da sorsam Belkı de ben yanılıyorum dur Eğer oyleyse bır kez daha Ma vısel Yener'ın aynntılara gırme yete neğını, teknık bılgı donanımını al kı^lıyorum "Duvarda eğretı duran Saat Kulesı fotoğrafına baktı Işıgı sondur du Yatağına yatıp mavı kentın koynuna gırdı yenıden " Ne dersınız? Öykulennden ınsa nı kovan bır anlatımı, gcrçekustu olayları konuşan mekân ve eşyalan konu edınen oykuler, oykuculer "Derın Yırtmaç"tan sonra kendıle rını sorgularlar nıP Eğer sorgula mazlarsa ne dıyebılırız kir* "Ah, kımselerın vaktı yok, durup mce ^eylerı anlamaya " • Derin Yırtmaç/ Mavısel Yener/ Iiılgı Yayınevt/WlJ s ber getırıyor Guncellığın otesın de ınsan ılışkılerının tarıhscl yan sılarıvla telsefı boyutlarını doku yor adeta () kı, Kjselleştırerek ver dığı olgulara farklı soylem bıçı mıyle ayrı bır derınllk de kazandı rıyor Şaırın oncekı kıtabı olan "Taş Ayna"da vakaladjğı çızgı, kendını daha bır sarmalayarak yukselıyor sankı Aşağıda ayrıntılayacağımız soztukler, dızeler, aslında Ayten Mutlu nun şur seruvenı, onun şııre karşı duruşunu da sergıler olçude, açık ve net Çunku şıırın dokusu, toplumsal ve folklorık oğclerı hıç mı hıç dışlamıyor Yaşanılan ger çeklıkle, destansı anlatıma mce fel sefı bır renk katıyor Burada yaka lannıak ıstenen nokta, sevgının de otesınde, hıçlığın sınırsızlığını soz cuklerın şıırsel çağrışımlarıyla sı nırlamak, buna yıtmekte olanı ye nıden yaratmak da denebılır Kuş kusuz, şaırın yaşadığı evreler, ço cukluk donemlerı de buyuk rol oynuyor Onun geçmışten berabe nnde getırdığı çok şey var dızeler de Tam da bu noktaya ılışkın A Mutlu, daha once kendısıyle yaptı ğımız bır soyleşıdc bakın neler dı yor "Kalabalık bır aıle odağında, masalların, menkıbelerın, destansı anlatıların uçkun kanatlarıyla cın lerın cırıt attığı avlularda, derın kuyularında zaman zaman çocuk luk duşlerının boğulduğu, yıne de paylaşımın, yardımlaşmanın, ın sanca sevgılerın her an sarıp sar maladığı bır koyde doğdum ben Ardından buyulu bır kıyı kasaba sının poyrazlarda salınan dalgala rından Yunus'un gtzlıden elden ele dolaşan Nâzım şıırlerının, Mevlana'nın, Fuzulı'nın ve daha nıcelerının sararmış kıtaplarda benımle konuşan dızelenyfe karşılaştım. bakın bunu nasıl gerckçclendırı yor "Şur, bıreydekı se/gı bılgısını gelıştırır ve onu kendısını ve çev ıcsını sorgulamaya yoneltır Bu bır anlamda bıreydekı ben'ın ha rekete geçirılmesıdır Bırey, top lumsal eylemlılık ıçınde nedensel lıklerı sorgulamaya başladığında, kışıleşmeye de başlamış demektır Maffesolı'nın vurguladığı kabık ruhunun yonlendndığı kışılık, ın sanın kendıne olan uzun yuruyu şundekı engellerden bırıdır Bu yolun katedılmesı ıçın, acı çeken oznenın, toplumsal tıne ulaşma gudusuyle verdığı/vcreceğı uzun vc 7orlu bır dırenış, bır başkaldııı vc mucadele zorunludur ^aır, ıştc bu muı.adelenın ınsanıdır" dıyor (www ınıecc oıg/dergı/ba har2002gunumuzdekıkımlıkveşa ırhtrnl) ORETKENBtRİ Kıtabın tunıu, U7iın soluklu şıır lerden oluşuyor Ve şıırler, bıreym ıçındekı ben'ın sesı adeta Hanı o çoğu kez açığa vuıamatlığımı/, dıllendıremedığımı/ vıten, kaybo lan bır şeylerın sesı tçimızdckı kuçuk derecıklerın şıııl şırıl aktığı bıı vadıde akışlanan heı olguyla bi7 de suıuklenır gıbıyız B171 sa ran ba/cn bır hu/un, ınce sı/ı, ba zen de ısyanı çağııştıran anlar olu yor Ne kı, ardında gıtme ısteğı, SON$HRtER "Zaman , ağırlıklı bır nokta ola rak "Taş Ayna"da ışlenırkcn, sankı bıze, "Yıtık Anlam Peşınde'kı va rışı da mujdclıyor "Ve gerçek me lankolık bır anın aynasında / son durdu kalbın ışıklarını / labıreritın ıçınde meşalesını yakan / zamansız bır tanrı gıbı belırdı zaman " (Taş Ayna / A Mutlu) Bır geçışle son şıırlerıne varışınıızda, "7aman"ın yıne tukenmeyen voğunluğunu go ruverıri7 dızelerde "Sen mısın ey unutuş, benı bır kole gıbı, keyfın ce alıp satan / zamanın efendısP Hayatımdan gelıp geçcn ışıkların / her hu7mesını çamurlarla sıvayan" (Yıtık Anlam Peşinde / A Mutlu) Ardından, sevgl, yaşam, terk edılış ve avuntular, ınce yergılerle bu serzenışten alıyorlar nasıbını Ya lın soylem bıçımıylc verılmek ıste nen ıletı de, bır olçude ycrını bu luyor (.ıçeklerın, kuşların, yağmu run vc rıi7gârın oluşturduğu esın tller, Anadolu nun o toprak çanak larından ıçılen su duruluğunda farklı bır anlam, bır derınhk kaza nıyor Yureklı bır haykırış, sessızlı ğın o olgun durağanlığını parçala yıverıyoı anıden Ve tum olumsuz luklar, çoğalan yenı anların ızlerıy le sonsuzluga yol alıyor Gozlerı mi7i korkusuzca kendı ıçımıze çe vırdığımı/de, bi7im de bunu gor memız nıumkun Sozcuklerın gu cu, şıırın gutuyle bırlcştığınde, ye nıden, yıten anlamların pcşıne du şuvenyorsunuz sankı Ve umut di sızınle bırlıktc oluyor Avten Mutlu, şıırdekı arayışı sonlamıyor O, şaırın, yaşadığı top lumlaıa karşı kımı sorumlulukları nın olduğunu ve bu noktada dura ğanlığın bağışlanamayacağını soy luyor Şaır, "Gunumuzde Kımlık ve Şıır" başlıklı bır denemesınde, dızelerden koparmıyor, koparamı yor bızı Işlenenle yıtcn arasında gorulnıez bır bağ oluşuyor Bcde nıni7i, llık bır suya bırakır gıbı, dı zelerın sarmacına bırakıverıyorsu nuz Artık her şey şıır oluyor "Aaların delırdtğı ıklımde kar yağmaz \ebırlere, dal^alar susar susar guzelltğı oven ne varsa vc avunuş bır top karanfd oltır atar kendını iuya' Ayten Mutlu'nun son şurlerı ıçın çok şey soylemek mumkıın O, koca bır vaşamı yoluna koydu ğu di7elerıyle varlığını dııımadan yarınlara taşıyan bır yazaı Dunya Kadın ^aıılcıTnden vaptığı mu kemmel çevırılcrı, şıır u/erıne de nemelerı ıle yıllaıdır gundemde kalmayı başaran uretken bııı Kor kulakların, sağır gozlerın uzağın da, derınden derıne sessı/te çoğa lan, akan bır nehır adeta Çunku o, yılgınlığa paye vermeyen bır kı şılığe de sahıp lşte, "Yıtık Anlam Peşinde" ısımh kıtabın son dızele rı "kendınce yazdı kalemı boş kâğıtla ra SAYI SIFATI Mavısel Yener genellıkle bıleşık cumleler kurup, 'bır' sayı sıfatını çok kullanıyor Genellıkle cumlelerı ımge yuklu Bu durum sozcuklerın anlamını gcnışletıyor Boylcsıne va ratllan çağrışım /cngınlığmı anlam genışlığını sayı sıratlaıı bazen da raltmış oluyorlar Orneğın "konsol vardı" "sedır vardı" dedığımızde bu soylem teklık çağııştırır "ıkı konsol", "ıkı sedır' dedığımızde farklılık, ı,okluk belırtır Anlatımın pekışmesı doğrultusunda ymelcmc İeı etkılıdır Bu bır anlatım bı^ımınc donuşurse soz etlusını, buyusunu kaybedcr "Golgeler Islanma/" oykusunun sonunda "Dmgınleştıkten sonra ka pının eşığınden kalktı " denılıvor "Dıngınleştlkten sonra" Dıngın I'urkçe sozlukte "1 Devım duıu munda olmayan, durgun, kımılda mayan, 2 Çok (,alışmaktan gucu tu kcnmış, yorgun" dıye açıklandığına gore burada 'Dıngınleijtıkten son ra', gucunu toplayıp dcvnnım ka zandıktan sonra gıbı bır arılama bu runuyor Boyle kaımaşık yansinıalaı yaratatak cumlede dıngınle^mek" yerınc "yorgunlu^unu uzcıınden at tıktan sonra" ya da "dınlendıktcn sonra" dıyebılırdı Yıne de "Derın SAYI 7 70 Peşinde a Ali özenç ÇAĞLAR T umeLiıın duınhgıvle baş lıvor kapsddığı boyut Evet Ayten Mutlu'nun 8 Şur kıtabından bahsedı yorum, "Yıtık Anlam Peşinde' C unkıı o, şıırm başka, faıklı bır kulvarında ko^uyoı Onda sın adeta kııtsal (,ağrışımlaı yapıyor "Yıtık Anlam Peşinde', ışte bu va nıyla guçlu bır algılanışı da bera kendınce otup durdu kalbındekı kuş ve uçup gıttt dupuz bır ormana $ımdı ruzgâr ftsıldıyor şıırlenm yorgun bır derenın kavaklarına "Yitik Anlam Peşinde" I Ay ten Mutlu / Şıırler / Yonı Yaytnla rı 12004 SAYFA 19 C U M H U R İ Y E T