Katalog

dlmıştır O karşılaştığı bıı ıkılı (bırbınne zıt ve sırtını donmıış) ılıırumu şoyle açıklıyor, bır dcıgı ıçın kendısıyle yaptığım 1999 yılı nın tenıınu/ ayındakı soyleşısınde "Kcndı mı bıldım bılelı ıkı /ıt duşunccnın çatışması arasmda buldunı Btrıncısı, Adlıyc Mıısteşa rı dedenı, Ahmet îjukru Etendı'nın mandığt dınsel duşunce, ıkmcısı, 1900 yılında Jon Turkleıc katılmak ıçın Parıs'e kaçan babam Alı Fıkrı Bey'ın gonul koyduğu 'bılımscl dıı şıınce' Ben babamın etkısıylc daha çok 'bı lımsel duşunceyc' gonul bağladım Ve 88 (94 yıl boyunca) yıldıı bıı yola baş koyınuş bırı ülaıak bılımsel duşuntenın aydınlığını ınsanlara laşımaya çalıştım Dınsel karanlı ğın, onulma/ bağnazlığın delı gomleğını haJ ka gıydırmeye çalışanlara ınat Vcdat (Tiınyol kendısını bağlayacak onul ma/ bağnazlıktan dınsel tutucııluktan sıttın scne ıızaklaşmış bılımscl duşuncenın kuru luğuna kapılnıadan onun katılığını ınsanla yumuşata yumuşata, bılımın yol gosterıcdı ğı, aldın ondcrlığı ve hunıanıst duşuncenın onculuğunde ancak 'ınsanf bulabdeceğımı zı gostermıştır ()lan!a yetınmeyıp çoğalmış ve ınsanlarla paylaşmış, karşılık bekleme den A/la yetınmek, onun erdcmll yanıdır Yurcğınde bır orduyıı besleyen sevgı taşıı (dı) Herkes, bu sevgıden payını almıştır Sız bde GUNYOL'UN YÜKSEÜŞİ 1949 59 arası on yıllık donem, Vedat Gıınyol ıın yukselış donemıdır dıyebılırız 1949'da IstanbuJ'a donen oğretmemmız, avukatlık stajını tamamladıktan sonra baro ya yazdır Bu mesleğı benımsemedığınden mıdır, nedır, tazla surduremez ve bırakır Oğretmenlığc, asıl mesleğıne doner Mıllıyet vc Istanbul gazetelerınde çalı^ır Perıde Ce lal, Azra Lıhat ve Munevver Andaç'ı bura da tanır Parıs'ten tanışıp dost olduğu Dr Adnan Adıvar'la 13 yıl Islam Ansıklopedısı'nde gorev yapar Orhan Bıırıan'la 'Ufuk lar'ı çıkaıır 1952 53 yılları arasında ABD'ye Rockereller Vakfı'nın davetlısı olarak glder 1953'tc dostu Orhan Burıan'ın olumu uzen ne gerı doner Anısını yaşatmak ıster 'Son Ulııklaı ı tek sayı olarak çıkanr Peşınden 24 yıl aralıksız çduracağı 'Yenı Uluklar'ı edebl yat dunyamızda bağımsız bır okul olarak ya yımlar Çan Yayınları'nı kuıar Sabahattın Eyu boğlu ıle, 1959'da Bu 'Yenı Ufuklar'ı ve 'Çan Yayınları' konusunu açmak ıstıyorum yenı kuşakların da dgısını çekeceğını uma rak Koy Enstıtulerı kapatılıp, butun gorevlerınden el çektırılen Vedat Gunyol, ya rım kalan doktorasını tamamlamak ıçın Pa rıs'e gıder Orada geçırdığı bır yılın ardın dan, hem doktorasını tamamlamış bır hukuk doktoru, hem de dunyanın en buyuk edebıyatçdarı vc sanatçdarıyla kurduğu dostlukların anılarıyla yurda doner Bu do nem onun, en verımlı ve uretken zamanları olacaktır Ardı ardına bırbııını ızleyen gelışmeler on ı bıı donemın (Koy Enstıtulerının kapaHdığı) sonuna, yenı bır donemın de başına j^tırmıştır Orhan Burıan'ın olumu bu suıecı başlatmıştır Bu sureç neyı mı getırecektırı> Yenı Uluklar'ı, ardından 'Çan Y ı\ ınları'nı Bu ıkı 'okul' bıze Aydm lanmanın kaynağına ınmesıyle, Turkıye'nın ufkunu 1 ırartmak ısteyenlere 'Yenı Utuk lar' açnı ıkla kalmamış, yazı ve cmeklerıyle ışık taşımış nıce değcrlerımızın yetışmesın de, bır okul gıbı çalışmıştır Çan Yayınları, MEB'ın başlatmış olduğu ve yarırn kalan klasıklcıın çevırı tşmı ustlenır adeta Devlc tın yarım bıraktığı ışı, Vedat Gunyol, yakın dostu Sabahattın Lyuboğlu ıle surdurur Dunyanın değışmesınde onculuk ctmış fı lozoflatı ve yapıtlarını Turkıye okuruna ulaştıran bır ışık kaynağıdtrlar Yenı Ufuk lar ve Çan Yayınları 1959'da, Eyuboğlu ıle kurdukları Çan Yayınları, oncesınde Yenı Ufuklar'da çıkan ve "Yazınımı/dakı Top lumsalcı Hıımanı/ma "nın bır 'değer' ola rak yerleşmesınc yonelık ya/ıları ve yapıtla rıyla bu duşuncenın de kurucuları arasında yer almıştır Furkıye 1960 ıle 1971 arasında, demok ratık hak vc ozgurlukler mucadelesının (tum Avrupa'da Fransa, Yunanıstan, AJ manya, tngıltere ılerıcı ve dcvnmcı hare ketın yukselışı yaşanmaktadır) verıldığı ve SAYFA 8 belkı dc son donem aydınlanmasının en mızm 'behrlevenı' olan dılımız konusunda yoğun yaşandığı bır donemı kapsamakta da gereklı uyarıları vapmaktadırlar bana go dır l'urkıye tarıhı gorulmedık, yoğunlukta rc Acaba kaçımız bu uvarıları dıkkatc alıyor bır orgutlenmenın ıçindedır Ilerıcı scndı dıye somıadan da cdemıyorum kendı kenkalar, dernekler paıtıler kısacası bugun dıme adına sıvıl toplum orgutlcrı dedığımı/ ku CAĞIMIZIN YUNUS EMRE'Sİ ruluşlar, donemın koşulları ıçındc kcndıle rıne sağladıkları ya da sağlanan orgutlenmc Kımlığı / kımlıklcrı Vedat GıınyoFıın olanaklarıyla toplumsal duşuncenın can zorlu yaşam seruvenı ıçınde yer alan olayla lanmasına, yaygınlaşmasına ıvme ka/andır rın da bırer vansımaları gıbı durur karşımız mıştır da Bırbırlerını tamamlayanlar olarak Bırı dığerınde A/ ya da (,ok onemlı değıldır Ldebıyat ve sanat dunyamızda da buna Hepsı aynı derece onemlıdır, ama Vedat benzer koşut gelışmclcr yaşanır orneğın (junyol'a, bu yanlaııyla ılgılı soru sorduğuVedat Cıiınyoİ'un çıkardığı Yenı Ufuklar, nu7da, emınım lu, oğretmenlığını en başa yalnız, donemın ya/ar ve sanatçdarının uğ koyacak vc dığerlerını bundan sonra sırala rağı değıldır Devnmcı ve ılerıcı gençlık ha yacak bır duzenlemc yapardı derım Bun reketının ıçınde yer alan oğrencılerın de, dan hıç kuşkunı yok oraya glrıp çıktlklarını oğrenıyoruz anlatı lanlardan 1940larda başlayıp (Bu tarıhı ben, yazı ve Gerçek bır aydın, duyaılı bır sanatçı ve edebıyat alanında olgunlaşmaya vc yetkın yurtsever bır ınsanın yapması gerckenlerı urunler veımevc başladığının tarıhı olarak yapar, ufuklarını açacak uvarılarda bulunur almak ıstıyorum Bunu soylerkcn onceden Vedat C.unyol, gençlerle goruşmcleıınde yaptıklarının oncmsi7 olduğunu soylemıyoııım), 50', '60 , 70', '80', '90' ve ucuntu Bıı kıtabın kaynak kışısı ana eksenı, etı bınyılına merhaba dcdığı ınsanlığm bu yuz ve kemığıylc omurgası/ıskeletı olan Vedat yılında bıle taşıdığı kımlık hep aynı kalmış dıınyol un kışılığınde, aydınlanma tarıhı tır, evıılmcsını kendı ıı,ınde yaparak mıze yenı baştan bır gırış yaptık dıyelım Çunku hepımi7in gereksınımı var 'aydın Aydınlanmacı, ınsancd, devrımcı, sevgı lanmaya' Llınızdekı kıtap bıraz da aydın mabedı, gonul adamı, bır eslcı zaman bılge Ianmacılığımi7in, edebıyat ve sanat dunya sı, kışdık anıtı, duşunur, çağdaş, laık ve Ata mi7in penceresındcn bakıla rak anlatddığı bır kıtap oldu aslında Vedat Gunyol'un ya şanıına neresınden bakılırsa bakılsın, Mustafa Kemal ay dınlığının, humanıst bır te melde yukseldığını goreceksı nı/ Bır anımsatma Yunus Enı re en buyuk hunıanıstımızdı Aynı 7amanda mulkıyetının topu topu hepsı "bır lokma bır hırka"ydı Hoca Nasred dın gıbı gulen bır yımımuzun olduğunu, Bayburtlu Zıhnı gıbı ağlayan gozlerımu oldu ğunu ve bunların oluşturdu ğu bır tarıhle koyun koyuna can cana olduğumıi7u, "Ha raret nardadır sacta değıklır / Keramet baştadır taçta değıl dır / Her ne ısen kendınde ara / Mekke'de, Kudus'te Hac'da değddır" dıyeıek IN SAN'ı gosteren Hacı Bektaş Vclımızın olduğunu her 7a man anımsayabılsek dıyorum "Ya gorunduğıın gıbı ol / Ya da olduğun gıbı gorun" dlyen Mevlana'nın 'İNSAN'a yuk ledığı anlam ve ınsandan bek ledığı şey, bugun yaşadıkJarı mız mı olmalıydı "Yârın ya nağından gayrı her yerde, her şeydc, hep beraber" dıyen Bedreddın'ın humanıst bır komunıst (Marx gıbı) olmadı Vedat Gunyol un insan olarak kışılığınde blrey olarak kendlsinde ğını kım soyleyebılır' bulunan bu "değerier" "deâer olarak kavramlar onun yaşamıAnadolu'nun tarıhı (ınsan sundakl Insancıl bir duşunur olmasının da göstergesldir cıl tarıhı) vc bu tarıhı oluştu ran saydığımız bu değerlerın hangı donem turkçu, çevırı ustası yazar, denemeu, yayın lerde yaşamış olmalarınm hıçbır onemı cı, eleştırmcn, humanıst bır solcu, sosyalıst 1 yoktıır Bızım aydınlarımızın tarıhı onlarla bır devnmcı, hukukçu, fakat hıçbır zaman başlıyor aslında Mustafa Kcmal Ataturk'le benımsemedığınden, yapmamış bır hukuk ete kemtğe burunup yaşam buldıı B17 bıı çu I lep benımscdığınden yaşamını oğretyaşamın devamı değıl rnıyı?'1 mcnlığe yazmaya, ınatla yazmaya adamış ça Oğrctıaden, devrımaden, muhalıften sığımızın Yunus Emre'sı ra dı$ı og/etmene mağrur odunsuz {tlekej Butun bu konuştuklarımızdan, yazılıp çıtın sakıntalıya, oıeüıkle nukteden nuksı zılenlerdcn çıkardığım sonuç şu oluyor be dcn aydmlık zekâsına Vedat Gunyol un zor nım Vcdat Gunyol'ıın ınsan olarak kışılı lu ya\am seruventndekı humanıtt kımlığt ğınde, bırey olarak kendısmde bulunan bıı m/kımlıklerını donemı donemme konu^a "değerler", "değcr olarak kavramlar" onun lım mı > yaşamının kendısıdır, dunya göruşudur, ın "Turkçem bcnım s>es bayrağımdır" de sana bakış ve kavrayış konusundakt ınsancd mıştı değerlı şaırımız FazıJ Husnu Dağlarca bır duşunur olmasının da gostergesıdır Vedat Gunyol ıse, "tnsanın dılı vatanıdır, Vedat Gunyol'un yaşamında, donemlerı benrnı vatanım da Turkçemdır" dıye, çok ne baktığımı/da one çıkan en behrgın ozellı onemlı bır anımsatmada bulunmuştu bızlc ğı ınsancd kımhğıyle (çok azımızın başvura re 'jımdı, Tıırkçenın bu ıkı buyuk ustasının bıldığı) oğretmenlığını çok lyı bır şekdde or soyledıklerınden yola çıkarsam bcnım soy tuşturmcsı ve bunu kışılığının, yaşamının leyeceklerım de şunlar olur, onlara katılarak bır parçası yapışındakj ustalığıdır Başka ve tkı "se<,ıcı" (seçkın denııyorum, ozellıkle 'se çok onemlı yanlarından bırı de, sanatçı ve ı,ici') aydınımi7in Turk^emız konusunda edebıyatçı olarak Turkçeyı çok lyı kullan sergıledıklerı ozdcşlık, bana, 'vatan' ve 'bay ması (yalın anlaşılan, çok kolay algdanabılır rak' dcnklığını (,ağrıştıran / (,ağıran çok olmasıyla bırlıktc hlo7ofça bır bakış, felsefı onemlı ıpuçları vcrmesının yanında, kımlığı bır dcrınlık ıçermesı, onun dılı çok lyı bll nın kendısldir dunya göruşudur Insana bakı$ ve kavrayiş konu mesı ve kullanmadalu ustalığının bır yansı masidır) bunu vapıtlarında yedırmış olma sıdır Bu alandakı buyukluğunu, yerı dol ma7İığını pekıştırcn o/ellıklerden bırı de uç yabancı dd bdmesıdır Farklı ddlcrde duşunup yazmanın ola naklannı kullanmadakı ustahğını da duşıın duğumıi7dc, oğretmcnımızm tum yapıtları nın (ozellıkle ddc dışkın olanları) çok oğretı cı oğeler taşıdığını çok rahatlıkla gorebılınz, bdebdırı/ Dunya klasıklerının ddımı/c ka 7andırdmasi onun vc kuşağının, bızlere bı raktığı olumsıi7 eserlcrdır Ben, Vedat GunyoFun bana sorduğunıı/ sorudan da yola çıkarak, donemlerını şu başlddar altında toplamak ıstıyorum Çevırı ve dergıcılık donemı (1937'den 1977ye kadar olan bır sureyı kapsadığını duşunuyorum) Oğrctmenlık donemı (hemen hcmen ya şamının tunıunu kapsar) Yayıncılık donemı (S Eyuboğlu ıle bır lıkte kurduğu Çan Yayınları ve yarım bııakı lan klasıklerın çevırderının tamamlandığı 60'tan fazla kıtabın çevırısı vc basımının va pddığı donemdır) Yazarhk (kıtap yazarlığı) yaptığı vc teker teker urunlennı ddımı/c ka7andırdığı son donemıdır Onlarca yılın bırıkımlerını uretı me donuşturup bızlcrlc paylaştığı donem dır tznınız olursa burada, Montaıgne'nın ol duğunu sandığım şu sozunu oğrctmcnımıze, hepımızın oğıctmcnıne adayarak bu soru nu/u tamamlamış olalım, yanıt olarak Dı yor \u Montaıgne "tnsanlar başaklara ben zerler Içlerı boşken, başları havadadır, dol dııkça eğılırler" Bız onun bu eğdmelen karşısında ne ka dar boş olduğumuzu oğrendık Şımdı daha ıyı anlıyorum CENÇLER TANIYOR MU? Onu ya^atatak olan nesıllt r Vedat Cıun yol u ve aydın mısyonunu nt kadar tanıyor, ne kadar bılıyor' Bu sorunu/a, MO 4000 ydlarında yaşa mış olan (yanlış anımsamıyorsam) Çınlı şaır )uan l'au'nun şıınnden bır bolumunu bura ya alarak yanıtlamaya başlayayım ıstıyorum Çağların otesınden, yanı başımızdaymış gı bı, bakın nasıl seslenmış bıze "Bır yd sonrasını duşunuyorsan tohum ek Duşunduğun on yd sonrasında ağaç dık Yuz yd sonrasıysa duşunduğun ınsanı(nı) eğıt" Uzulerck ve çokça da sdularak soylemelı yım kı, yalnızca yenı kuşakların değd buyuk bır bolumuyle son on ydın edebıyat oğret menlerı ıçınde bır araştırma yapdsa, yarısına yakınının oğretmemmızı hıç tanımadığı go rulecektır Mufrcdat denden boğuntu go lundc, kafasını scrınletmek ısteyenlenn, Cumhurıyet Devrımlerı, devrım sonrası yenı Turkıye'nın çağdaş edebıyatı, ya/arları, sa natçdarı, duşunurlerınden haberlerı var mı dır kı acaba dıye sorunuza soruyla yanıt ver mek ıstıyorum Bu buyuk aydınlanmacı duşunurumuzu, edebıyat ve yazı/dd ustasmı çocukların tanı madığına şaşmıyorum Benım okulumda da durum farkL değddı Çoğunluğu çdcardığım bu kıtaptan sonra bır ıyıce tanımış oldıılar Duşunmekten yalıtılmış, soru sormaktan u/aklaştırdmış, duşuncenın suç, kıtabın suç lu dan edddığı her donem olnıuştur Bu donemler, yarasaların uyandınldığı donemler dır Bız bu doneme 12 Eylul'lc gırdık ve bu gunlere gelındı Okumayı, kıtap karıştırmayı sevmeyen ınsanların suruluğu ıçınde, her şe yın egemenlerın ısteğı doğruJtusunda verd dığı, bu durumda kıtap açıp okumanın, o ınsan ıçın nasıl bır yuk olduğunu duşıınun bır hele Kıtabı gereksız vc çok luks bır alım aracına donuşturup, okumayı da bır yuk gosteren aygıtların kuşattığı genç beyınler, nerden bdsın 'Vedat Gunyol kımdır^' Umurunda mı sankı onların' Ya bı/ çok ge rı kaldık va da onlar krmlıklerınden (ıstcye 1 rek) koparılıp uzaklaştırddılar HangrsV Bu durumda Vedat Cıunyol gıbı daha bırçok aydının tanınmayışına/tanıtdmavışına yal nı/ca ımdmelı mı, yoksa başımm duvarlara mı çalmalı, bdmıyorum Az da olsa, aydın K İ T A P SAYI 769 C U M H U R I Y E T