Katalog

Yeşil Tuzak Mehmet AKKAYA ulturun temel katego rılerınden bırını oluş turur sıyasct Dolayı sıyla yaşamın bılım ka dar, sanat kadar, felsefe kadar, oncmlı bır alanıdır tnsanların sı yasete ılgısı Antıkçag'a kadar uzanır Yaşamın onemlı bır yanı olunca sıyasct, duşunurler, ay dınlar, yazarlar da sııreklı bıı ko nıı uzcrınde duşunmuşler ve yazmışlardır Sıyasete bu ılgı her geçen gun daha da artmaktadır Sonmez Targan da basın cephe sınden sıyasete katılmaktadır Ye §ıl Tu/ak adlı kıtabıyla Tıırk hal kı ıçın "yeşıl" ımgesı çok çağrı şımlı bır kavram olmuştur An cak lyı duşunuldugunde soz do nup dolaşıp Targan'ın ıfadesıyle dıncı gerıcılığc gelmektedır K YEŞİL KAVRAMI Turk okuru ılk olarak "yeşıl" kavramını Reşat Nurı'nın Yeşıl Gece romanında gordu, Alı Şa hın'ın mucadelcsı bağlamında Son ydlarda da Targan'ın daha ayrıntılı olarak uzennde durdu ğu bıçımlerıyle ABD'nın yeşıl kuşak projesı, yeşıl sermaye, yeşıl erk vc hatta bu bağlamda anıl ması gereken faılı meçhtıl tına yetlerden sorumlu tutulan Yeşıl ıfadelerı kullanilır oldu îjımdı ıse elımızde bu çok yeşıllı tarıhı mızın ve toplumsal gerçcklığımı 7in aydınlanmasma bır ışık tuta cak olan Yeşıliuzak var Iargan, Yeşıl Ju/ak'ta yakın tanhımızın sıyasal olaylarını toplumcu bıı perspektıfle ele alıyor, sorunları kendınc o/gu bıı bıçımdc saptı yor, yorumlar, değerlendırmeler yapıyor O, tarıhın anlamı U2erı ne "üeçmışı bılmeden geleceğe yuı umek, su alan bır sandalla denızlcre açılmaya benzer" dıyor (s 63) Sanat dunyasından ozel lıkle Ruhı Su'dan, Azız Ne sınden <,cşıtlı goruntuler çızıyor I lalen Ruhı Su ve A?ı/ Nesın Vakfı başta olmak uzere bırçok sıvıl orgutte gorev alan Iargan, tum sunuşlarını ıyımser, samımı bır atmoslerdc yapıyoı, ortaya kolay okunan akicı bır eser çıkı yor I'aı gan'a gore Turkıye ılkınde Demokrat Partı'ylc ıkıncisınde de AKP hukumetıyle dıncı gerıcı bıı \apiya burundu Onun yaz dıklarından AKP'nın, halkın oyunıı almadan once enıpcryalıst çevıelerın onayını aldığı anlaşılı yoı largan, bugunku hukumetı yeşıl sermayenın temsıkısı olarak belırlıyor Kıtabında Irak savaşı na da değınen Faıgan, bu savaşı bır ışgal olarak dcğerlendırdık ten sonra emperyalızmın dogası nın savaşlar çıkarmak olduğunu da Lenın'ın Emperyalızm adlı kıtabına dayanarak çozumluyor Bu konııda haklı savaş ve haksı/ savas, kavramlarını da kullanan Targan, toptanu davranmıyor Haklı savaşlaıı savunuyoı ona gore halkların ulkclerını savun mak ıçın savaşmaları doğaldıı ve bu savaşlaı desteklenmelıdır Ama başka halkların ulkelerını yağmalamaya kalkışmak hakbiz SAYFA 22 savaşlar çıkarmaktır, bu savaşla ra ıse karşı çıkılmalıdır Askerı darbelerı de konu edı nen Targan, 27 Mayıs'ı ışçı sını fına, emekçıleıe, ıktısadı ve de mokratık ka/anımmlar getırcn bır sureç olarak anarken 12 Mart'ı ve 12 hylul'u halk kesım lerıne karşı harekedeı olarak dc ğerlendırıyor Yazara gore 12 Eylul, varun kalmış 12 Mart dar besını tamamlamak ıçın yapıl mıştır Targan'a gore 8O'lı yıllara kadar dunyada ve ulkemızde emek eksenlı mucadeleler, em peryalızme karşı başkaldırıların revaçta olduğu yıllar oldu 80'den sonra ıse olumsuz bır su reç kendını gosterdı, bunda as kerı darbeler etkılı oldu Tar gan'ın "Askersel devume" dıye ıfade ettığı bu askerı darbeler den sonra şu tablo ortaya çıktı "Cîeçmışte ınsanlık adına yaratıl mış nıce sıyasal, toplumsal, etık, felsefesel ve ckınsel değer ve ka 7anımlar, ozellıklc kendıne eskı solcu dıyen yenı sağcıların elın de un gıbı ogutuldu " (s 47) Turkıye'de kıtlesel yoğunluk ve sıyasal ağırlık bakımından cn etkılı orgutlerden ıkısı TKP ve TÎP oldu Targan'ın anlatımla rından kendısının TİP ıçınde yer aldığı anlaşılıyor Ya/ar bu sıya setlerdekı çeşıtlı sorunları, kışıle rı, mucadele yontemlennı bıra? da anı bıçımınde, sohbet hava sında ortaya koyuyor Nâzım Hıkmet'tcn M Alı Aybar'a ka dar herkesın az çok tanıdığı, bu hareket taraftarlarının ıse daha yakından tanıdığı ısımlerı yad edıyor, ozellıkle de "yoldaş" de dığı Behıce Boran uzerınde du ruyor Her ne kadar TKP ve FİP uzerınde yoğunlaşsa da I'ar gan, genel tutumuyla, Ilhan Sel çıık'un da kıtaba yazdığı on sozde pek gıızcl bclıı ledığı gıbı, sosyalıst yelpazcnın tumunu ku caklayan sıcak bır yaklaşım orta ya koymayı başarıyor HALKIN CÜCÜ... Sıyasal tutumunda eskıden be rı temel bır değışıklık olmadığı anlaşılan yazarın, Partı adlı ma kalelerıyle de sıyasal tutumunu halen surdurduğunu anlıyoruz Ona gore Yeşıl Tuzak'ın karşı sındakı en onemlı guç halkın orgutlu gucu olmalıdır Aydınlanmada cğıtımın onenıı adlı yazı sından da bıı orgutluluğun bı lınçlı bır orgutluluk olması ge rektığı vurgulanıyor Sonmez Targan'ın Yeşıl Tuzak'takı yazıla n çeşıtlı makalelerden oluşııyor Huseyın Kıvanc ın yayına hazır ladığı kıtabın basımı I lasat Ya yınları tarahndan yapılmıştır • Kehanet Gecesi ~i Sultansu dır(s 51)' Paııl Auster'le yollaıınii7 Dachau'da kesiştı Dachau dc yınce akan sulaı durtır bcnım ıcın Almanya'ya ılk gıdışıınde tanıdıklar Mıınıh vakınlarında kı Dachau muzcsını mutlaka gor, demışlerdı Nc ıle karşılaşa cağımı bılemeden gule oy naya gıttıgım kamp yaşaınımı cehcn nemc çevırmış \emeden ıçme den kesılmıştım bııkac gun Aradan geçen bıınca /aman da goı duklerıını bellegımden sı lıp atamadım C)nlarla daha faz l.ı vaşayamayacağımdan kcndı me gore aldığım notları 'Yıırck Kıpırtılaıı adlı ılk kıtabımda (19%)>a>ınladım Paııl Austeı Kthanet Cıecesı adlı yapıtının onemlı bır kıs mında bu kampta gc\en kırımın korkuncluğunu vt yoklar lıstesı nı dolaylı kımı kez de dırek gondermelerk anlatıyor Kıta "B ıı ya/arın calışma masası kutsal bır \eıdıı dunvanın en ozel tapınağı bın ılk sayfa larında ıse gunumu7 Ncw York cehenncmı ne ışık tutu yor Orneğın taksıcıye "Bı zı evımıze tek parca ha lınde gotu rursen bu gecenın en yuklu bahşı şını alacak sın" der (s 56) Bu cum le bıle New York cehen nemını an latmaya ye ter Başlangıç ta kıtabı okurken, ıç ıçe geçmış olaylar ve dı yaloglar en gebelı yollar gıbı aşılması guç geldı ba na Ne var kı bu karmaşa az sonra, bır denbıre ıv me kazanıp, şaşırtıcı ve heyecanlı olaylan, ardı ardına onume ser dı Yazar asıl anlatmak ıstedığı nı kalemının ııcunda ge/dırerek ustaca satır aralarına yerleştır mıştır Konu yıne Yahudı soru nunu gundemde tutmaktır? Bu nun ıçın bır oyku kurgular Bu oykunun kahramanları Amerı kalı sıyah surucu Ed Vıctory, Nıck ve Eva'dır Ed ıle Nıck New Yoık gecesınde rastlantı, surucu ve muştcrıdır Ama bu tanışma onları zaman ıçınde karşılaştırır Ed, "Nısan 1945'te Benım bırlığım Almanya'day dı," dıye soze gırer "Dachau'yu kurtaran bızdık Soluk alan otuz bın ıskelet Fotoğrafları gormuşsundur, ama fotoğraflar nasıl bır şey olduğunu soyleyc mıyor, oraya gıdıp kendın kok lamalısın, oraya gıdıp kendı el lerınle dokunmalısın Bunları ınsana ınsanlar yaptı, hem dc en utak bır vicdan azabı duyma dan " (s 99) dıyerek Nıck'ın ılgısını daha çok korukler Lva Kansas ( ıty'e teleron ederek Kayıp Kışıler Burosu ıle goruş mek ıster Polısın yanıtı ılgınç tır "Kocalaı her gun kaybolur, bır suç kanıtı yoksa polısın ya pacağı bır şey de yoktur " (s 88) KUTSAL BİR CÖREV Oyku her şeye rağmen devam eder ve Yasak Kıtaplar bolu munde, yeıaltı fantezısı çarpıcı bır kurgu ıle orulerek eskı kı taplar, telelon rehberı Yahudı katlıamındakı kayıpların lıstesı nı ortaya çıkarır Bu konuda açık mesa)lar verılır Olay ya/a rın ıçını kavurmaktadır, geçmış te olanları hazmedemcmekte dır Onları anmak adlarını ya şatmak kutsal bır gorevdır Ro manı okurken, o cîuygulan yaşı voıdum yenıden ve Dachau gozlerımın onundeydı Su ka nallarıyla barakalar, kremator yum, gaz odaları, fırınlar ve kııl ler Ortalık hâlâ ınsan etı ko kuyordu sankı Cıormek, yaşa mak Başa saran o fılm Sı yah, sarı, kahverengı saçlar ve her boy ayakkabı Kafamdakı Avıupa uygarlıgı bırdenbıre go zumde barbarlaşmış çokmuş, dıbe vurmuştu Sıyaha boyan mış duvaılaıda Tuık bayragını da gormuştum Ovsa bız Al manlarla dost değıl mıydık, dıye duşunmuştum Zamanla olayla rı değerlendırebılmıştım Sjımdı ıse dunya uzennde bunca ın sanlık suçu ışlenıyoı, dranı yaşa 1 nıyoı Bunların sorumlusu kınT dıye ısyan etmek gelıyoı ınsanın ıçındcn Insanlar o kadar zavallı kı acılarını dıle getırecek kaç 1 yazarı varLd ' Tanrı gozlerını bızden çevırdı ve dunyayı donmemek uzere terk ettı "(s 99) "Dun yayı yoneten manyaklardan her şeybeklenır "(s 100) Yukarıdakı bu sozlcr bana yıımı altı yaşında (1938) yaşa mını Dachau'da yıtıren şaır |ura Sauıer ın aşağıdakı dızelerını anımsattı "Dıkenlı teller olum yuklu çektlmti dunyammn çıvresıne UZL rımızde acımasız gokyuzu Yazar yakın tarıhtckı Porte kız Salazar donemınde dc Ya hudı duşmanlığı gudulduğunu ve toplumunun yaşadığı tedır gınlığı, trajedıyı romanına konu etmıştır Bunları roman kurgusu ıçınde oyku kahramanına anlat tırmaktadır Kehanet Gecesı'nı okurken aynı mekânlarda yaşadım, geç mıştekı ınsanlarla soyleştım, tıp kı yazarın da eserınde soylcdığı gıbı geçmış, duşle geıçcğın bır bırınden ayrılamadığı, gelecek ıse bılınmeyen Bunu kendı felsefesı ve çozumlcmesıyle kı tapta verır BEYAZ YALANLAR Aşka daır gunumuzdckı Batı toplumu aıle anlayışını ağır baş lı bu dılle romana yedırır Bu nun yanında tahrık gucu yek sek gıdıklayıcı, okyaşıyıcıdır cınsellık Bu kısımlarda da okuyucuvu şaşırtan yerler var Ruh halı, beyaz yalanlar Amerıka olur da kavga olmaz mı, demeye kalmadan, korkunç vc beklenmedık sahneler çıkar onumuzc tşte bu gerçek Âmc rıka'dır Acımasız, boyutsuz, uçsu/ bucaksız yaşam ve u/am tkıde bır vıtes değıştırır yazaı yenı yollara gırer, yenı ıcnklerle tanıştıur, urkutucu, şaşırtıcı Toz duman Çınlı, Lhang'ın Çın Kultuı devrımı ıle ılgılı anlattığı ılgınç bolumlcr yer alır Bır soıu uzeııne ( hang ' (, ın de kotıı buıası da" deı "sonunda butun ulkeleı kotıı ve bozuk ' (s 148 49) ( hang tıpık bır Asya karaktcrı taşır New Yoık un bır başka yuzu karan lık ılışkıleı ve kavga Kahra man kendını kentın arka sokak larında bulur Kehanet Cîecesı romanı altı motorlu bır Boeıng uçağı gıbı, once koca govdesı ıle gokyuzu ne tırmanıyor trtıfasına yerleş tıkten sonıa goklerın şahını olup kayıp gıdıyor Sırayla mo toılaıının bın susup oburu dev ıeycgırıyor Zaman, mekân, geçmışe yolculuk vc gunumuzu dkumu olduk(,<ı oltulu ve oıantılı (jeıçekler kurgu ıçınde yerını bulmuş ve etkıkyicı Kıtap 2004 Can Yayınla rı'ndan çıkmış, ayrica kıtabın sonunda bu guzel çcvnıyı yapan tlknur O/dunır ıle Paııl Aus ter'ın gu/el bır soyleşısı yer al maktadır • K İ T A P vor Sönmez Targan'ın Yeşll Tuzaktakl yazıları ceşitli makalelerden oluşu C U M H U R İ Y E T S AY I 7 69