Katalog

Ceyhun Atuf Kansu. elbette önce şair. Ama andığım deneme kitaplarını okumaınış olanlartez elden bu eksikliği gidermeli bence. üstelik kitaplığınızın en seçkin köşesinde tutmalısınız bunları... Arada bir sayfalarını karıştırıp Mustafa Kemal devrimine adanmış bir omrün, "Cumhuriyet bayrağı altında" geçmiş bir yaşamın tanıklığını yaparak sevinçler yaşamak için... M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Ceyhun Atuf Kansu'yla Atatürk'e Yolculuk gıiLunu çok ıyı bılen bir onde rın, Mustata Kemal Ataturk un çevresınde halkın verdığı bir sa vaştır Bu savaşı halka anlatmak demck, Ataturk'un dayandığı halkın bu savaşa katkısını anlat mak demektır Ben, tatlı, yalın, açık bir dılle, ışte bunu yapmak ıstedım Bir kanvcde, bir koy odasında otursam, nasıl anlatır sam o savaşı oyle anlattım Kur tuluş Savaşı ıle ılgılenen genç kuşaklara dınletmek, bu savaşın hallc dokusunu bcbrtmek ıçın boyle masal gıbı, dcstan gıbı an lattım Turk anlatı geleneğıne uydum, araya şıırler, olaylar, te kerlemeler destansı çizgıler kat tım " "Bu anlattıklarım, Kurtu luş Savaşı'nın tarıhınden çıkardı ğım bir yığıtleme, bir koçakla madır, haTkjn damarından çektı ğım bağımsızlık kanıdır' "Bu yuzden, yalındır sozlerım, dılım masalsı, destansıdır ' "Yazar gıbı değılım bu kıtapta, anlatıcı gıbı yım Dınleyenler hoşlana, oku yanlar bağışlaya ' (9,10) Kansu'nun, halk anlatısı gele neğınden yararlanmaya yonelır ken dıkkatı çeken bir yanı da Kurtuluş Savaşı anlatımını, tam bir dramatık butunluk ıçınde yansıtmaya yonelısı Cumhuriyet Ağacı, bir eğıtıcı drama çalışma sının notları bıçımınde bılc alı nabdır bir çalışma "Adı guzel Turk halkı," der ken bu nıtclemeyı daha başka varlıklarla da paylaşıvor ( eyhun Atuf Kansu Ornekse "Adı guzel Kurtuluş Savaşı' (Ataturk ve Kurtuluş Savaşı, 27 50) 'Adı guzel Furkıye Byytık Mıllet Meclısı' (Halk Onderi Ataturk, 33) vb dıyor Bir şaır yuıeğının dokuduğu kıtaplar bunlar Kansu, ana su tunıın yaydığı tada benzer bir masal tınısıyla soylenlcrı de har manlayarak dokuyor dencmele rını Ağaçlara duşkunluğu halkı yarattığı kahramanla, doğayı sus ıedığı ağaçla butunlemeye vonel mesı, sonııçta bızı ağaun koku nu duşunmeye çağırması neyle açıklanabılıı •> Doğaya benztycn bu halk ktTHUH ATUF «NSU u/erınde gclın bıraz daha dura lım C eyhun Atuf Kansu, bu şaıı Şaır ya, ben onu, şaırlığınden once "hdlk oğretmenım' olarak ta nıyorum ılle de Ateşlı bu okııma tııtkunu ol duğıım yenıyctmelık yıllarımda Varlık'ta Ulusal Kurtuluş Savaşı na, Mustafa Kcmal'e ozguledığı yazılarını okurkcn nasıl coşkula nırdım 1964'te Varlık'tan çıkan kıtabını eclınmış, bir çırpıda okumuştum hemen Ya Bağımsızlık Ya Oliım. Sonrasında, onun da arada bir gorunduğu Imece'de, Yansi ma'da ueundan kıyısından yazı larımın ycı alması hep onuılan dırdı benı "ADI GÜZEL" TÜRKİYE HALKI "Adı guzel" Turkıye halkıyla, Ulusal Kurtuluş Savaşı>la bu nunla ılıntılendırılebılccek otekı oğelerle doğa arasında kurduğu koşutluklar, gerçekten dıkkat çe kıcı Ceyhun Atuf Kansu nun Ilk obekte yer alan kıtaplarındakı bu ben/erlıklerden ornelder ver mek ısterım Ataturk ve Kurtuluş Savaşı: "Hasan Iahsın bırsevdalı Izmır kavağı gıbı devnldı yere / Dev rıldığı yerden, yenı kavaklar su recektı " (19), "Taşhan yonun den yola çıkan Mustafa Kemal, şımdıkı Ulus alanı ıle Kızılay ara sındakı to/, çamur, bataklık bol geyı geçtı mı ve baharsa, gelın olmuş zerdalı ağaçlarının ınce kokusunıı duya duva, yaz ıse, balljnmış vaz armutlarının tem muz ıkındısınde yaydığı bozkır yelını ala ala , hele guzse, renk renk gıyınmış elma, zcrdah, ar mut, ayva ağaçlarının duğunune, baka baka, bir yaşlı kaplumba ğanın bir asma kutuğune tok tok vurduğunu duya duya ve de kışsa, o dcıın sessızlıkte, ınce ığde dallarına yuklenen kar gu lunu koklaya koklaya, gunun yorgunluğundan (s ankaya'dakı bağ evıne varırdı (106)vb Halk Onderı Ataturk: Ba ğımsızlığın ağacı, halk yoııetımı nın çıçeğı (35), halkın kava ğı" (51),' ıstasyonları akasya, gul hatmı burumek' (61), "yuzu erık ağacı gıbı gencclıp dırıl mek" (64) vb Cumhuriyet Ağacı: I lalk ağacı cumhunyet (12) 'halk gıllcı dedığımız ınsanlık ağacı' (15) Halkgıller ağacmın çıçck lerı, manılere ınmış mor menck şe, turkulere sıntnış scvgı çımenı bahçedır ' (16) 'Herguzclış, her guzel duş ılk once bir başta çiçek açar Cumhurıvet duşunce sı de en gu/el çiçeğını Mustafa Kemal Atatuık un halk bahçesı yaratıci başında açmıştır (19) ( umlıurıvetın uygarlık yolun da bızlerı dal ettıler ıçunızı gul ettıler " (39),'( umhu rıyetı en çok bu çiçeğe gııneş dolu bir çıçeğc ben/etıyo rum " "( um huı lyet guneşı nın değdığı her yerde bir ayçı çcğı tarlasıdır yukselıyor, gu nebakan çıçeğıdır guluyor' (53, 54) vb Ikuıcı, uçuncu obektekı kı taplannda bu tur orneklere, go rece dalıa az rastlıyoruz Çunku bu kitaplarını okuryazara, ente lektuele, konuyu duşunce teme lınde alıp tartışabılecek kışılere yonelık yazıyor o Bu yuzden te mellcndırmeyı, kanıtlamayı, hat ta yer yer kımı alıntılar aktararak tanıklık gctırmeyı onc alıyor Ilk obeğe gıren kıtapları ıçın belkı "gu/elleme" demek daha doğru, ama ıkıneı obektekı kı taplar, sozcuğun tam anlamıyla "deneme" 1 "ADI CÜZEL" CEYHUN ATUF KANSU Halk oğretmenım Ceyhun Atuf Kansu (7 Aralık 1919 17 Mart 1978) bugıın sekscn beş yaşında Tum yaşamını halkına sundu o, ınsan olarak, hekım olarak şaıı, yazar olarak Cey hun Atuf Kansu'nun denemelc rı, Bılgı Yayıncvınce altı kıtap halınde ycnıdcn sunuluyor Soz konusu deneme kıtapları uç ayrı obekte toplanabılır 1 Mustafa Kemal'ı Ulusal Kurtuluş Savaşı 'nı, Cumhutıyetı halk anlatısı bı çemınde yapılandıran kıtaplar (Ataturk ve Kurtuluş Savaşı [Dordııncu basım 1997], Cumhuriyet Ağacı [Cumhuriyet Ağacı / Ya Bağımsızlık Ya Olum içinde (1997)1, Halk Onderı Atatuık [Ikınubasım 1997]) 2 Deneme tıırunun butun olanak larmdan vararlanarak bunlaıı av dmlarla taıtışmak uzere yapılan dııılnuş, kıtaplar (Ataturkçu Olmak fUçuncu basım 1996], Soylevi Okurken [Derleyen MuzafferUygunçı, 1996], Ya Bağımsızlık Ya Olum [Cumhuriyet Ağacı / Ya Bağımsızlık Ya Olum ıçınde]) 3 Bunları ozyaşa moykıısel bağlamda son kez de ğerlendırmeye yonelmış, bir an lamda "kalıt kıtap" (C umhurıyet Bayrağı Altında 11998]) Ceyhun Atut Kansu, ılk obek te yer alan kıtaplarından Ataturk ve Kurtuluş Savaşı'nı, " Du manı hâlâ tuten Turk Kurtuluş Savaşı'nın mayası, adı guzel 1 urk halkına1 " sozlcrıyle sunar ken kıtabı oluşturma amacına da açıklık getırerek anlatısının temcllerını bu temelın ncye ne relere dayandığını aktarıyor bı /e " 'Atatuık ve Kurtuluş Savaşı bir halk kıtabıdır Ulusal Kurtu luş Savaşı da, halkın değerını, SAYFA 24 Soylevi Okurken'de Kurtuluş Savaşı'yla "Soylev"ın, anlamca, kavramca değerlerı uzennde du ruyor ılkın Ceyhun Atuf Kansu Bu çerçevede, "Kurtuluş Savaşı kavramı" ıçın, "Mustafa Kemal hareketıyle bırlıkte doğmuş bir kavramdır Gerı bırakılmış, ezıl mış ulusların temeldekı nedenle toptan savaşmalandır Temelde kı neden, emperyalızm ve yayıl ma aracı somurgecılıklc, emper yalızmın kırlı ışlerıne çanak tu tan ıç toplumsal yapıuır," (19) belıriemesını getırıyor "Ulusal Kurtuluş Savaşı (ıse), ulusun ıle rıcı guçlerının onculuğunde, em peryalızmden, emperyalızmın yerlı ortaldarından gerı toplum sal yapıdan, tarıhın gerıde kal mış saatınden kurtulmak de mektır " (13) Mustala Kemal Ataturk'un Soylcv ı (bu bağlamda) Ulusal Kurtuluş Savaşımızı oğrenmek ıçın bir kaynak değcı ı taşımaz sadece ayrıca onda, Kurtuluş Savaşı ıçın vazılmış bir belgesel roman nıtelığı vardır Olavlar kı şıler, ayrıntılar, ver yer yukselen coşkulu ses, belgelerın ışığmda çızılmış ınsan portrelerı, bir sa vaşın anlatılması, tartışmalar, ka ra ve ak ıkı çelışkının gıdış gelış lcrı, sonunda utkunun barışta, bağımsızlıkta ve devrımde kal ması ' (14) Soylevi Okurken, Kurtuluş Savaşı'ndakı, "SoylcV'dekı felse feye sızan bunların derınlığınc ınmeye çabalayan yazılardan oluşuyoı Ataturkçu Olmak'ta Ceyhun Atuf bu kez Mustafa Kemal duşuncesını temellendır meyı, Ataturkçuluğun ya da Mustafa Kemakılığın felsefesını kavramaya kavratmaya gırışıyor So/gelımı şoyle dıyor bu yola gı ren bu kahraman ıçın "Mustafa Kemal, kendısını de yenıleyerek, ya da, kendısındekı gerçek dev rımcıyı ortaya koyarak, devrım leruı gerçek kaynağına gıdıyor du "(19) "ADI CÜZEL" MUSTAFA KEMAL ATATURK rtatürkçü Olmak Evet, Mustafa Kemal bir kah raman elbette Şaşılacak olan şu kı, dunyanın otekı kahraman larını kucaklamava koşan kımı yuıttaşlarımı/ın ona gelınce sıra sırta donuvermesı Avıupa'da dı yelım Cıiordano Bruno Ku/ey Amerıka'da Kı/ılderılılcrın kabı le rcisı Latın Amerıka'da ( he Cıuevara sonıa Afrıka da ırkçılı ğa, somurgecılığe dırenen yoksul kaıa deıılıler, U/akdoğıılıı Ya kındogulu onculer kahramanını/ olacak ama kendı topraklarını ?ın yetıştırdığı Mustafa Kemal e sırt doneceksınız Olacak ış mı bıı* Elbette bu ınsanlar hepımı zın kahramanı, ıyı de Mustala Kemal, ınsanlığın kahıamanı de ğıl mı' tşte ( eyhun Atut Kan su nun denemelcrınde bu kahra mana da bir yolculuk vapıyoru/, hem dc ne guzel O bunu, "yaşamoykumde devrıtn altbas, lığıyla sunduğu Cumhuriyet Bayrağı Altında adlı kıtabına da yayıyor Şaır bıze Mustata Ke mal adlı kahramanla yaşadığı ça ğı anlatıyor bir bakıma Annecı ğının gunluklerınden de ızler su rerek "Benım, Kurtuluş Savaşı yılla rında, 1921 yılı ortalarında ıkı yaşımı surerken Ankara'ya gotu ruluşum " (17) Ustelık bu sııa da annesını yıtırecektır Kansu (22) Sonrasında 1942 Kasım'ın da, yırmılı yaşlarda delıkanlıy ken buyukanncsıyle konuşması nı yansıtıyor bızc "Babam.ko murcu kılığına gınp vapura bın mış ve Anadolu'ya kaçmış / Annem, ya annem ne yaptı' dıye sordum / Haber bckledı durdu Ankara'dan, dedı buyukannem Babandan haber bekledı Anka ra'ya yerleştıkten bir ay sonra baban, onu aldıracak, o da An kara'ya gıdecektı Cıitmeyeha zırlanıyordu Bir gun, kar yağı yordu, yuruyerek geldı Kadı koy den, Yakında gıdeceğım dedı, bir sevınçlı, bırmutlu 'Anadolu'da ınkılap yapacağız, yurdumuzun bahtını değıştırece ğız,' dedı / Iç çekmıştı buyu kannem / Ama omm yetmcdı Oldu Tabutunu bayrağa sardı Kuvayı Mıllıyecileı Kar yağar ken gomduler onu ' (233) "Ve yıllar sonra, bir Anadolu hekımı olarak" joylc duşunecek tıı Ceyhun Atut Kansu ' ( umhurıvetçı olmak tarıhın devrımcı surcklılığıne ınanmak tır Bu devrımcı sureklılık ulusal tarüıın halkçı toprağından besle nır ( ) Cevız ağacinın golgesınc yurudum Gerçeklcıımı ve duş lerımı yurdumun gokyuzuyle boluştum, bir guneşı aldım top rağa yaydım, bir golgeyı aldım gonlumun ıç odasına serdını Ataturk'un Cumhuriyet bayrağı altındaydım " (235) Ceyhun Atuf Kansu, elbette once şaır Ama andığım deneme kitaplarını okumamış olanlar tez elden bu cksıklığı gıdermelı ben ce Ustelık kitaplığınızm en seç kın koşesınde tutmalısını/ bun ları Arada bir saytalarını karış tırıp Mustafa Kemal devrımıne adanmış bir omrun, " t umhurı yet bavrağı altında" geçmıs bir yaşamın tanıklığını yaparak se vınçler yaşamak ıçın Ustelık 10 Kasım 1938 Per şembe, 9 05'ten bu yana bıraz daha dokulurken yapraklannu Bu perşembeyı, Kıtaplar Ada sı"nı Ceyhun Atut Kansu'ya oz gulemek, onun kalemınden Kur tuluş Savaşı na, Cumhurıyete, Mustafa Kemal'e doğru bir yol culuğa çıkmak, sızın de yurcğını zı çıçeklendırmıştır umarım Huzunle burkulsanız da • K İ T A P C U M H U R İ Y E T S AYI 7 69